Tăng cường chế tài và trách nhiệm sàn thương mại điện tử để bảo vệ người tiêu dùng

TMĐT là động lực tăng trưởng quan trọng, nhưng sự phát triển này đang gặp phải một rào cản nan giải từ chính nội tại thị trường: Sự thiếu niềm tin. Với vai trò của một luật sư theo dõi các vụ việc dân sự, tôi nhận thấy các vấn đề tồn tại dai dẳng không phải ở thiếu luật, mà là ở khâu thực thi và chế tài xử lý.

Hàng ngày, người tiêu dùng dễ dàng mua phải hàng giả, hàng nhái, sản phẩm không rõ nguồn gốc hoặc thông tin sai lệch trên các sàn TMĐT. Việc đòi lại công bằng, bồi thường thiệt hại (trực tiếp xói mòn thu nhập) là một quá trình tốn thời gian và chi phí, thường khiến người tiêu dùng nản lòng.

Vấn đề này không chỉ gây thiệt hại cho cá nhân mà còn làm suy giảm hiệu quả của nhiệm vụ "Hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa" (Mục III), bởi lẽ thị trường không thể phát triển bền vững nếu niềm tin bị xói mòn.

Thay vì đề xuất thay đổi một đạo luật lớn, tôi xin được đưa ra các kiến nghị tập trung vào việc nâng cao hiệu quả quản lý, tăng cường trách nhiệm của các chủ thể kinh doanh và củng cố chế tài theo thẩm quyền của Chính phủ và các Bộ ngành:

Thứ nhất, tăng cường chế tài xử phạt nghiêm khắc và có tính răn đe: Hiện tại, mức xử phạt hành chính đối với hành vi gian lận và bán hàng giả trên môi trường số chưa tương xứng với lợi nhuận bất chính thu được, dẫn đến không có tính răn đe. Tôi kiến nghị:

Điều chỉnh Nghị định: Chính phủ cần chỉ đạo các Bộ ngành nghiên cứu điều chỉnh các Nghị định liên quan để tăng mức phạt tiền tối đa đối với hành vi vi phạm về chất lượng và nguồn gốc hàng hóa trên TMĐT.

Chế tài bổ sung: Áp dụng các hình thức xử phạt mạnh mẽ như khóa tài khoản vĩnh viễn trên toàn bộ các sàn tại Việt Nam, hoặc cấm kinh doanh TMĐT một thời gian đối với các đối tượng tái phạm hoặc vi phạm nghiêm trọng.

Thứ hai, nâng cao trách nhiệm liên đới của Sàn TMĐT: Các Sàn TMĐT phải chấm dứt vai trò "vô can" và phải chịu trách nhiệm liên đới mạnh mẽ hơn với người bán. Tôi kiến nghị:

Yêu cầu ký quỹ cao hơn: Yêu cầu Sàn TMĐT phải có cơ chế ký quỹ hoặc bảo hiểm rủi ro từ người bán, để sử dụng nguồn này bồi thường nhanh cho người tiêu dùng khi phát hiện gian lận.

Trách nhiệm quản lý nguồn gốc: Quy định rõ nghĩa vụ của Sàn trong việc kiểm soát thông tin, giấy tờ về nguồn gốc, xuất xứ của các sản phẩm có nguy cơ cao (như mỹ phẩm, thực phẩm chức năng).

Xử lý khiếu nại nhanh: Các cơ quan quản lý cần quy định và giám sát thời gian tối đa để Sàn phải giải quyết các khiếu nại (ví dụ: không quá 7 ngày làm việc), đảm bảo tiền và quyền lợi của người mua được hoàn trả kịp thời.

Việc siết chặt quản lý, tăng cường chế tài và trách nhiệm đối với Sàn TMĐT là giải pháp trực tiếp nhất để bảo vệ tài chính và thu nhập của người dân. Khi rủi ro mua phải hàng kém chất lượng được giảm thiểu, người dân sẽ giữ được nguồn tiền của mình, yên tâm chi tiêu, từ đó thúc đẩy tiêu dùng nội địa và củng cố sự lành mạnh, minh bạch của nền kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa.

Bùi Thanh Hà (xã Thuận An, Hà Nội)