Xây dựng cơ chế, chính sách đủ mạnh để khuyến khích đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp sáng tạo

Góp ý dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV của Đảng, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Lan, Giám đốc Học viện Nông nghiệp đánh giá dự thảo Báo cáo chính trị lần này được chuẩn bị hết sức bài bản, thể hiện tinh thần trách nhiệm cao, tầm nhìn chiến lược và tư duy đổi mới của Đảng.

Làm rõ hơn nội hàm của đột phá về thể chế

Theo bà, kết cấu dự thảo Báo cáo chặt chẽ, nội dung toàn diện, phản ánh khách quan, sâu sắc tình hình đất nước sau 5 năm thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII và 40 năm đổi mới. Báo cáo vừa kế thừa những thành tựu, kinh nghiệm quý báu của các kỳ Đại hội trước, vừa bổ sung, phát triển nhiều nội dung mới, phù hợp với yêu cầu và bối cảnh phát triển của giai đoạn hiện nay.

Điểm nổi bật của Báo cáo lần này là tinh thần đổi mới và khát vọng phát triển. Báo cáo xác định rõ định hướng phát triển nhanh, bền vững trên nền tảng khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; gắn với mô hình kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế tri thức.

Đồng thời, Báo cáo khẳng định con người là trung tâm, mục tiêu và động lực của phát triển; coi trọng công bằng, an sinh xã hội; nhấn mạnh nhiệm vụ xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, kiểm soát quyền lực, phòng chống tham nhũng hiệu quả hơn. Bên cạnh đó, Báo cáo cũng chú trọng phát triển vùng, liên kết vùng, mở rộng đối ngoại độc lập, tự chủ, hợp tác và hội nhập; qua đó, nâng cao uy tín, vị thế quốc tế của Việt Nam.

Góp ý cụ thể, đối với Phần XV - Nhiệm vụ trọng tâm và đột phá chiến lược, đại biểu Nguyễn Thị Lan cho rằng, phần này được xây dựng rất toàn diện, chặt chẽ, bao quát các lĩnh vực lớn, thể hiện tầm nhìn xa và tính khả thi cao.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Lan, Giám đốc Học viện Nông nghiệp.

Sáu nhiệm vụ trọng tâm và ba đột phá chiến lược đã khẳng định định hướng phát triển nhanh và bền vững trên nền tảng khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, đồng thời đặt con người ở vị trí trung tâm, là mục tiêu và động lực phát triển.

Tuy nhiên, để Báo cáo hoàn thiện và có chiều sâu hơn, đại biểu đề xuất cần làm rõ hơn nội hàm của đột phá về thể chế, nhất là trong bối cảnh chuyển đổi số và hội nhập quốc tế, bởi thể chế chính là khung pháp lý định hình mọi hoạt động phát triển. Đồng thời, khi nền kinh tế vận hành theo mô hình số, dữ liệu và công nghệ trở thành nguồn lực mới, thì thể chế cũng cần đổi mới linh hoạt, minh bạch, thích ứng nhanh với thực tiễn.

Thứ hai, bổ sung định hướng phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia, tăng cường liên kết Nhà nước - doanh nghiệp - viện, trường, nhằm phát huy tối đa nguồn lực trong nước, biến tri thức và sáng tạo thành sức mạnh cạnh tranh.

Thứ ba, cần nhấn mạnh thêm yếu tố văn hóa và con người trong các đột phá chiến lược, coi đây là nền tảng tinh thần và nguồn lực nội sinh cho phát triển bền vững.

Đồng thời, xem xét bổ sung định hướng phát triển vùng trọng điểm, kinh tế biển và bảo đảm an ninh phi truyền thống (năng lượng, an ninh mạng, nguồn nước, môi trường), những vấn đề toàn cầu đang nổi lên, có tác động trực tiếp đến ổn định và phát triển quốc gia.

Nhấn mạnh hơn vai trò của ngoại giao văn hóa

Đề cập đến Phần XI - Đối ngoại và hội nhập quốc tế, nữ đại biểu đánh giá Báo cáo chính trị đã thể hiện rõ tinh thần của Nghị quyết 59 và các nghị quyết quan trọng khác của Bộ Chính trị khi xác định đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển; chủ động, tích cực hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng, hiệu quả; đồng thời phát huy đồng bộ giữa đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước, đối ngoại nhân dân và đối ngoại quốc phòng - an ninh.

Bên cạnh đó, Báo cáo thể hiện tinh thần chủ động, sáng tạo trong đối ngoại, chuyển từ “tham gia tích cực” sang “chủ động dẫn dắt, đề xuất sáng kiến”, phù hợp với vị thế và uy tín ngày càng cao của Việt Nam trên trường quốc tế.

Chương trình hành động cũng đã cụ thể hóa khá rõ các chủ trương này với nhiều nhiệm vụ thiết thực như nâng tầm đối ngoại đa phương, mở rộng hợp tác quốc tế về kinh tế, khoa học - công nghệ, giáo dục, năng lượng xanh và chuyển đổi số. Đây là hướng đi đúng, thể hiện tầm nhìn chiến lược và tính chủ động của Đảng trong bối cảnh mới.

Tuy nhiên, để Báo cáo và Chương trình hành động toàn diện, sâu sắc hơn, bà Nguyễn Thị Lan đề xuất nghiên cứu, làm rõ hơn vai trò của đối ngoại kinh tế, nhất là trong phục hồi và chuyển đổi mô hình tăng trưởng. Báo cáo mới nêu chung về hội nhập kinh tế quốc tế, trong khi cần nhấn mạnh hơn vai trò của các FTA thế hệ mới, xúc tiến đầu tư, mở rộng thị trường, thu hút nguồn lực cho chuyển đổi xanh và chuyển đổi số. Đây là động lực quan trọng để nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững.

Đồng thời, bổ sung nội dung về ngoại giao khoa học - công nghệ và năng lượng xanh. Báo cáo đã có định hướng nhưng chưa nêu rõ trọng tâm này, trong khi đây là xu hướng hợp tác tất yếu, giúp Việt Nam nâng cao năng lực nội sinh, tiếp cận công nghệ mới và phát triển kinh tế tri thức.

Mặt khác, cần nhấn mạnh hơn vai trò của ngoại giao văn hóa và sức mạnh mềm quốc gia bởi văn hóa là cầu nối hiệu quả để quảng bá hình ảnh đất nước thân thiện, sáng tạo, trách nhiệm; góp phần xây dựng thương hiệu quốc gia và tạo dựng niềm tin quốc tế.

Đặc biệt, cần làm rõ hơn vai trò của đối ngoại nhân dân và ngoại giao số. Theo đại biểu, Báo cáo có nêu đối ngoại nhân dân, song chưa đề cập đến ngoại giao số - kênh ngoại giao mới, ngày càng quan trọng trong truyền thông đối ngoại, kết nối, lan tỏa thông tin và tạo đồng thuận quốc tế trong thời đại công nghệ số.

Góp ý vào phần VII về Phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, nữ đại biểu đề xuất cần xây dựng cơ chế, chính sách đủ mạnh để khuyến khích đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp sáng tạo; huy động hiệu quả hơn nguồn lực từ Nhà nước, doanh nghiệp và xã hội; đồng thời nhấn mạnh định hướng phát triển các lĩnh vực công nghệ sinh học, nông nghiệp chính xác, nông nghiệp thông minh, là những lĩnh vực có tiềm năng lớn, cần tạo nên giá trị đột phá.

Bên cạnh đó, bổ sung rõ hơn nội dung về bảo vệ dữ liệu, an ninh công nghệ và chủ quyền số là những vấn đề có ý nghĩa sống còn đối với phát triển bền vững trong kỷ nguyên số; đẩy mạnh hợp tác quốc tế về công nghệ cao, năng lượng xanh, trí tuệ nhân tạo; đồng thời tăng cường liên kết giữa Nhà nước - doanh nghiệp - viện nghiên cứu - trường đại học để hình thành năng lực đổi mới sáng tạo bền vững, có chiều sâu…