Hà Nội bứt phá với hạ tầng đường sắt đô thị

Ưu điểm vượt trội

Trong nhiều năm trở lại đây, ùn tắc giao thông đã trở thành một trong những thách thức lớn nhất ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng sống và sức cạnh tranh của Hà Nội. Tốc độ đô thị hóa nhanh, mật độ dân số tăng cao, cùng sự bùng nổ phương tiện cá nhân đã khiến hạ tầng giao thông vốn hạn chế của Thủ đô liên tục chịu áp lực quá tải.

Theo một số nghiên cứu, ùn tắc đang khiến Thành phố mất đi từ 1,2 đến 1,5 tỷ USD mỗi năm, tương đương 3 - 5% GRDP, không chỉ làm giảm năng suất lao động mà còn kìm hãm khả năng bứt phá trong phát triển kinh tế xã hội. Con số này như một lời cảnh báo nếu không có bước đi mang tính chiến lược, Hà Nội sẽ đối mặt nguy cơ “tắc nghẽn cơ học” trong thập niên tới, khi hệ thống giao thông không còn khả năng vận hành hiệu quả dù có mở rộng một số nút giao hay tuyến đường.

Hệ thống đường sắt đô thị trên địa bàn Hà Nội nhanh chóng khẳng định sự ưu việt của loại hình vận tải hành khách công cộng khối lượng lớn hiện đại.

Trước bối cảnh đó, việc đẩy mạnh giao thông công cộng, đặc biệt là phát triển đường sắt đô thị, được coi là lựa chọn tất yếu và duy nhất đủ khả năng tạo đột phá. Khác với xe buýt hay các phương tiện lưu thông dưới mặt đất dễ bị ảnh hưởng bởi ùn tắc, đường sắt đô thị hoạt động theo tuyến độc lập, vận chuyển khối lượng lớn, tốc độ ổn định, an toàn và đúng giờ. Khi mạng lưới được hình thành đồng bộ, metro trở thành trục chính kết nối các phương tiện công cộng khác, tạo nên hệ sinh thái giao thông hiện đại và hiệu quả cho Thủ đô.

Những lợi ích này đã được chứng minh rõ rệt trong thực tế vận hành. Ông Nguyễn Trung Kiên, Thành viên Hội đồng thành viên chuyên trách Công ty TNHH MTV Đường sắt Hà Nội cho biết: Hệ thống metro Hà Nội nhiều năm qua luôn duy trì mức độ an toàn và ổn định cao. Tuyến 2A Cát Linh - Hà Đông sau 1.478 ngày vận hành đã đạt trung bình 245 lượt tàu mỗi ngày, phục vụ khoảng 39.000 lượt hành khách. Đoạn tuyến trên cao Ga Cầu Giấy - Nhổn của Tuyến 3.1 cũng ghi nhận 472 ngày vận hành với khoảng 227 lượt tàu mỗi ngày và hơn 24.000 lượt hành khách.

Thực tế cho thấy sự xuất hiện của metro đã tạo nên một thói quen di chuyển hoàn toàn mới. Nhiều người dân sẵn sàng đi bộ 1 - 2km để tiếp cận nhà ga. Đây là điều hiếm thấy trước đây ở Hà Nội. Đặc biệt, không ít hành khách sau khi trải nghiệm đã chuyển hẳn sang sử dụng metro thay vì phương tiện cá nhân.

Anh Ngô Minh Hoàn, cư dân phường Hà Đông và là một trong những người đầu tiên mua vé tháng tuyến Cát Linh - Hà Đông cho biết, đường sắt đô thị là loại hình vận tải tiên tiến, tốc độ nhanh, không gặp ùn tắc và rút ngắn đáng kể thời gian di chuyển. “Mỗi ngày đi tàu, tôi cảm thấy thoải mái và an tâm. Từ trên tàu nhìn xuống thành phố, tôi thấy Hà Nội hiện đại hơn và bản thân cũng thêm yêu Thủ đô” - anh Hoàn chia sẻ.

Theo các chuyên gia giao thông, việc vận hành nhanh, đúng giờ chính là giá trị cốt lõi của đường sắt đô thị. Điều này không chỉ giải quyết áp lực giao thông, mà còn góp phần thay đổi thói quen di chuyển, hướng người dân tới lối sống văn minh và thân thiện với môi trường.

Với những tín hiệu tích cực từ các tuyến đang khai thác, cùng định hướng phát triển rõ ràng của Thành phố, đường sắt đô thị Hà Nội được kỳ vọng tiếp tục đóng vai trò động lực, tạo nền tảng quan trọng để xây dựng một Thủ đô văn minh, thông minh và bền vững trong những năm tới.

Cần sự quyết liệt

Dù có nhiều kết quả tích cực song thẳng thắn nhìn nhận hiện Hà Nội đang đứng trước một ngã rẽ lịch sử trong tiến trình phát triển đô thị. Cụ thể, Hà Nội đang phải đối mặt với thách thức kép đó là vừa phải nâng tầm hệ thống giao thông, kết nối toàn diện trong và ngoài Thành phố để xứng đáng với vai trò đầu tàu phát triển kinh tế xã hội dẫn dắt cả nước đồng thời vừa phải tái cấu trúc toàn diện đô thị theo mô hình “đa trung tâm, hiệu suất cao”.

Ùn tắc giao thông là một trong những "nút thắt" kìm hãm sự phát triển của Hà Nội.

Để đạt được những mục tiêu này, thành phố cần một chiến lược phát triển giao thông toàn diện. Thực tế, Hà Nội đã triển khai hàng loạt dự án hạ tầng trọng điểm, trong đó nổi bật là đường sắt tốc độ cao, đường sắt đô thị, Đại lộ cảnh quan sông Hồng… Trong số đó, đường sắt đô thị được xác định là mũi nhọn giải quyết ùn tắc và nâng cao chất lượng sống đô thị.

Tính đến nay, Hà Nội mới hoàn thành và đưa vào khai thác hai đoạn tuyến đường sắt đô thị với tổng chiều dài 21,5km gồm tuyến 2A Cát Linh - Hà Đông và đoạn trên cao tuyến 3.1 Nhổn - Ga Hà Nội. Đây mới chỉ đạt khoảng 3,5% so với quy hoạch 14 tuyến với tổng chiều dài 619km.

Ban Quản lý đường sắt đô thị Hà Nội cho biết, với mục tiêu phát triển hệ thống metro đồng bộ và hiện đại, đáp ứng nhu cầu vận tải công cộng, Thành phố đã đề xuất Đề án tổng thể đầu tư xây dựng hệ thống đường sắt đô thị Thủ đô.

Theo đó, giai đoạn 1 từ nay đến năm 2030 phấn đấu hoàn thành thi công 96,8 km gồm các tuyến số 2 (Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo), số 3.1 (Nhổn - Ga Hà Nội) và số 5 (Văn Cao - Hòa Lạc). Đồng thời, chuẩn bị đầu tư 301 km gồm các tuyến số 1, số 2A kéo dài đến Xuân Mai, số 4, số 6, số 7, số 8 và tuyến vệ tinh Sơn Tây - Hòa Lạc - Xuân Mai. Giai đoạn 2 (2030 - 2035) sẽ hoàn thành xây dựng 301km, và giai đoạn tiếp theo (2036 - 2045) phấn đấu hoàn thiện thêm khoảng 200,7 km.

Để hiện thực hóa mục tiêu đầy tham vọng này, cách đây ít lâu, ngày 9/10/2025, UBND thành phố Hà Nội đã khởi công dự án đường sắt đô thị số 2, đoạn Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo, với tổng mức đầu tư 35.679 tỷ đồng. Tuyến dài gần 11km, trong đó 1,94km đi trên cao, 9 km đi ngầm, gồm 10 nhà ga. Đây cũng là dự án đầu tiên được phát triển theo mô hình đô thị định hướng giao thông (TOD), với khu depot Xuân Đỉnh vừa là trung tâm vận tải hành khách, vừa tích hợp chức năng dịch vụ, thương mại và nhà ở hỗn hợp.

Tuyến 2A Cát Linh - Hà Đông sau 1.478 ngày vận hành đã đạt trung bình 245 lượt tàu mỗi ngày, phục vụ khoảng 39.000 lượt hành khách.

Dự kiến, đến ngày 19/12/2025, Hà Nội sẽ khởi công tuyến đường sắt đô thị số 5 (Văn Cao - Hồ Tây), nối khu vực trung tâm với Khu công nghệ cao Hòa Lạc và các đô thị vệ tinh phía Tây. Dự án dài khoảng 39,6km, gồm 6,5km đi ngầm, 2 km đi trên cao và hơn 30km đi bằng, với tổng vốn đầu tư dự kiến khoảng 61.900 tỷ đồng.

Với những dự án trọng điểm này, Hà Nội đang đứng trước cơ hội lịch sử để phát triển hệ thống giao thông công cộng hiện đại, từng bước giải quyết ùn tắc và nâng cao chất lượng cuộc sống người dân. Khi các tuyến metro được hoàn thiện và vận hành đồng bộ, Thủ đô sẽ bước sang giai đoạn phát triển đô thị đa trung tâm với các cực mới được kết nối chặt chẽ nhờ hành lang giao thông công cộng hiện đại.