Bước tiến dài của giao thông công cộng Thủ đô

Hiện đại hóa hệ thống, nâng tầm chất lượng phục vụ

Theo Công ty TNHH MTV Đường sắt Hà Nội, hiện nay, tại Hà Nội hệ thống đường sắt đô thị đang vận hành 142 cổng soát vé trên tuyến 2A Cát Linh - Hà Đông và 80 cổng trên tuyến 3.1 Nhổn - ga Hà Nội, cùng 28 máy bán vé tự động trên tuyến 2A và 16 máy trên tuyến 3.1.

Tuy nhiên, toàn bộ thiết bị mới chỉ hỗ trợ thanh toán bằng tiền mặt; hành khách chưa thể mua vé trực tuyến hay sử dụng các hình thức thanh toán số. Bên cạnh đó, phần mềm điều khiển và cơ chế tính thời gian sử dụng vé giữa hai tuyến không đồng nhất, dẫn tới việc không thể bán vé liên tuyến. Đây là một hạn chế lớn trong khi cầu di chuyển theo mạng lưới ngày càng tăng.

Trong bối cảnh đó, việc triển khai hệ thống soát vé tự động ứng dụng định danh - xác thực điện tử, nhận diện sinh trắc học và thanh toán không dùng tiền mặt là hết sức cần thiết.

Hành khách trải nghiệm hệ thống soát vé tự động ứng dụng định danh - xác thực điện tử, nhận diện sinh trắc học và thanh toán không dùng tiền mặt trên tuyến tàu điện Cát Linh - Hà Đông.

Ông Khuất Việt Hùng, Chủ tịch Hội đồng thành viên Công ty TNHH MTV Đường sắt Hà Nội cho biết, tuyến 2A Cát Linh - Hà Đông chính thức đưa vào vận hành hệ thống kiểm soát vé tự động thế hệ mới là bước triển khai quan trọng trong Kế hoạch do Bộ Xây dựng, Bộ Công an và Ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội ban hành, hướng tới mục tiêu xây dựng hệ thống vé thông minh hơn, an toàn hơn và mang lại trải nghiệm thuận tiện cho hành khách.

Trước khi vận hành chính thức, Hà Nội Metro đã chuẩn bị kỹ lưỡng các nội dung liên quan. Cụ thể, từ ngày 20/8/2025, toàn tuyến 2A được chạy thử hệ thống mới, thu hút gần 70.987 người đăng ký và hơn 344.014 lượt sử dụng. Phản hồi tích cực về tốc độ xử lý, tính ổn định và sự tiện lợi đã giúp doanh nghiệp hoàn thiện hệ thống, để đến ngày 18/11/2025 quá trình chuyển đổi kết thúc suôn sẻ, không ảnh hưởng đến hoạt động phục vụ hành khách.

Việc vận hành trơn tru là kết quả của quá trình phối hợp chặt chẽ giữa Hà Nội Metro với Bộ Công an, Bộ Xây dựng và Ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội. Các hạng mục then chốt như kiểm định an toàn kỹ thuật, tối ưu hệ thống phòng cháy chữa cháy, đảm bảo ổn định mạch điều khiển cổng soát vé và xây dựng kịch bản xử lý sự cố đều được rà soát kỹ theo ba tiêu chí xuyên suốt: an ninh, an toàn và liên tục phục vụ. Dù nâng cấp toàn diện, chính sách giá vé vẫn được giữ nguyên và toàn bộ tiêu chuẩn kỹ thuật đều đã được phê duyệt.

Song hành với đổi mới công nghệ, Hà Nội Metro cũng nâng cao năng lực đội ngũ vận hành. Nhân sự được đào tạo lại để làm chủ hình thức kiểm soát vé bằng nhận diện sinh trắc học và thanh toán không dùng tiền mặt, bảo đảm hệ thống mới hoạt động ổn định ngay từ ngày đầu triển khai.

Theo ông Khuất Việt Hùng, việc hoàn thiện trên tuyến 2A chỉ là bước mở đầu. Hà Nội Metro sẽ tiếp tục triển khai giai đoạn 2 đó là mở rộng hệ thống vé tự động sang tuyến 3.1 Nhổn - ga Hà Nội. Theo lộ trình, sau khi kết thúc bảo hành vào ngày 16/12/2025, tuyến 3.1 sẽ được nâng cấp phần cứng; từ ngày 25 đến 31/12/2025 sẽ thử nghiệm tại một số ga. Từ ngày 1/1/2026, hệ thống mới dự kiến phục vụ hành khách tại 30% số cổng soát vé; đến ngày 31/01/2026 hoàn thành toàn bộ hạ tầng và phần mềm AFC dùng chung cho cả hai tuyến. Từ tháng 2/2026, Hà Nội lần đầu tiên sẽ có nền tảng quản lý vé thống nhất, đồng bộ và hiện đại trên mạng lưới đường sắt đô thị.

Theo Hà Nội Metro, hệ thống soát vé tự động thế hệ mới không chỉ tối ưu vận hành và hạn chế gian lận mà còn mang lại phương thức quản lý minh bạch, nhanh chóng, hỗ trợ theo dõi lưu lượng và điều phối dịch vụ hiệu quả hơn. Đây là bước tiến quan trọng đưa giao thông công cộng của Thủ đô tiến gần hơn tới chuẩn đô thị thông minh, trong đó người sử dụng luôn được đặt ở vị trí trung tâm.

Hệ thống cổng soát vé "một chạm" được trang bị đồng bộ.

Hà Nội Metro cho biết doanh nghiệp sẽ tiếp tục ghi nhận phản hồi của hành khách để điều chỉnh trong suốt quá trình vận hành, nhằm bảo đảm hệ thống thân thiện, dễ dùng và phù hợp với nhiều nhóm đối tượng từ học sinh, sinh viên tới người cao tuổi và du khách... Hệ thống vé thông minh không chỉ là nâng cấp về công nghệ mà còn thể hiện sự cam kết đổi mới chất lượng phục vụ, hướng tới một giao thông công cộng văn minh, hiện đại và dễ tiếp cận cho mọi người.

Nỗ lực đồng bộ hệ thống

Thực tế cho thấy, dù Hà Nội đã có hai tuyến metro đi vào vận hành, song mức độ khai thác vẫn ở dưới ngưỡng kỳ vọng. Cụ thể, tuyến Cát Linh - Hà Đông mới đạt khoảng 20% công suất thiết kế mỗi ngày; tuyến Nhổn - ga Hà Nội cũng chỉ sử dụng 12-13% năng lực vận hành. Dòng khách lại phân bố không đều, trong đó buổi sáng tập trung theo hướng vào trung tâm, chiều hướng ngược lại thưa vắng; còn ngoài giờ cao điểm, lượng khách nhìn chung thấp và chưa tạo được nhịp độ vận hành ổn định.

Theo ông Khuất Việt Hùng, con số này đồng nghĩa Metro Hà Nội vẫn còn tới 80% năng lực vận chuyển chưa được khai thác. Muốn biến nguồn lực ấy thành dòng khách thực thì cần một cách tiếp cận mạnh mẽ hơn. Nói cách khác cần không chỉ đưa dịch vụ tới gần người dân, mà phải đủ hấp dẫn để họ chủ động lựa chọn, rồi hình thành thói quen sử dụng hằng ngày.

Đại diện Hà Nội Metro cũng nêu rõ hai nhóm giải pháp trọng tâm. Một là đẩy mạnh truyền thông và triển khai các chính sách khuyến khích để người dân cảm nhận rõ lợi ích, tính tiện lợi và sự tin cậy của tàu điện. Đây là yếu tố then chốt để thay đổi hành vi di chuyển. Hai là nghiên cứu điều chỉnh giá vé theo hướng linh hoạt và hấp dẫn hơn, đặc biệt trong giờ thấp điểm, nhằm mở rộng tệp khách hàng và tăng hiệu quả khai thác.

Tuy vậy, thao nhiều chuyên gia giao thông, về bản chất câu chuyện không dừng ở giá vé hay truyền thông. Điểm nghẽn lớn nhất hiện nay của hệ thống metro Hà Nội chính là tính kết nối. Nói cách khác hiện hai tuyến tàu điện của Thủ đô đang vận hành vẫn “đứng riêng lẻ”, chưa liên thông cả về hạ tầng vật lý và nền tảng số. Việc kết nối giữa metro với phương tiện cá nhân và các loại hình vận tải công cộng khác còn hạn chế: thiếu bãi đỗ xe xung quanh ga, chưa có sự liên kết thuận tiện giữa các phương tiện, khiến hành khách khó hình thành chuỗi di chuyển liền mạch từ cửa nhà tới cửa ga.

Tuyến tàu Cát Linh - Hà Đông khi đi vào vận hành được đánh giá là sự khởi đầu tốt đẹp cho giao thông công cộng ở Hà Nội.

Từ thực tế này đòi hỏi Sở Xây dựng Hà Nội cần sớm tham mưu Ủy ban nhân dân Thành phố bổ sung quy hoạch và bố trí bãi đỗ xe cá nhân gần các nhà ga; đồng thời tạo điều kiện để Metro Hà Nội trực tiếp tổ chức, vận hành các điểm trông giữ nhằm hỗ trợ tối đa cho người dùng. Song song là nhiệm vụ tăng cường tích hợp dữ liệu, kết nối trên nền tảng số để hành khách có thể tra cứu hành trình, đặt phương tiện kết nối trước và sau ga một cách dễ dàng và thống nhất.

Trở lại câu chuyện thẻ vé, trong tổng thể nỗ lực hiện đại hóa giao thông công cộng và thúc đẩy chuyển đổi số theo định hướng của Thành phố, việc Hà Nội Metro triển khai hệ thống kiểm soát vé tự động ứng dụng định danh, xác thực điện tử và sinh trắc học trên tuyến đường sắt đô thị 2A là một bước tiến mang tính tất yếu. Không chỉ giúp tối ưu hóa quy trình vận hành, bảo đảm an ninh - an toàn cho hành khách, công nghệ vé thông minh còn mở ra cách tiếp cận mới trong quản trị dịch vụ công cộng: minh bạch hơn, thuận tiện hơn và lấy trải nghiệm của người dân làm thước đo chất lượng.

Sự đổi mới này không tách rời khỏi lộ trình phát triển giao thông đô thị mà Hà Nội đang theo đuổi, mà chính là mảnh ghép quan trọng, góp phần định hình một hệ sinh thái vận tải công cộng hiện đại, liên thông và bền vững trong tương lai.