Văn hóa giao thông - Trách nhiệm và ý thức của người cầm lái

Những năm gần đây, sự bùng nổ của các nền tảng gọi xe công nghệ như Grab, Be, Gojek, Xanh SM hay FastGo đã làm thay đổi rõ rệt thói quen đi lại của người dân đô thị, mang lại nhiều tiện ích, góp phần giải quyết nhu cầu di chuyển linh hoạt và tạo việc làm cho hàng trăm nghìn lao động. Tuy nhiên, song hành với những lợi ích đó là không ít thách thức đối với công tác bảo đảm trật tự, an toàn giao thông.

Thực tế cho thấy, dưới áp lực cạnh tranh và doanh thu, một bộ phận tài xế rơi vào vòng xoáy “chạy nhanh để kiếm tiền”, dẫn đến tình trạng phóng nhanh, vượt ẩu, vi phạm luật giao thông, tiềm ẩn nguy cơ tai nạn và hệ lụy xã hội.

Dù Nghị định số 168/2024, có hiệu lực từ ngày 1/1/2025, đã tăng mức xử phạt đối với nhiều hành vi vi phạm, kèm theo hình thức trừ điểm giấy phép lái xe, song tình trạng vi phạm của tài xế xe công nghệ vẫn còn phổ biến. Đáng chú ý, có trường hợp sử dụng băng dính, khẩu trang để che biển số nhằm né tránh xử phạt qua hệ thống giám sát.

Quang cảnh hội thảo “Văn hóa giao thông – Trách nhiệm và ý thức của người cầm lái”.

Phát biểu tại hội thảo, Phó Tổng Biên tập Báo Xây dựng Nguyễn Đức Thắng cho biết, quá trình đô thị hóa nhanh và chuyển đổi số mạnh mẽ đã tạo điều kiện cho các loại hình vận tải công nghệ phát triển bùng nổ, đóng góp tích cực cho kinh tế số và đời sống xã hội. Tuy nhiên, cùng với đó là những thách thức ngày càng lớn đối với công tác quản lý giao thông đô thị, đặc biệt là vấn đề xây dựng văn hóa ứng xử và bảo đảm an toàn giao thông.

Theo ông Nguyễn Đức Thắng, áp lực về thời gian, doanh thu và cạnh tranh đã khiến một bộ phận người cầm lái, nhất là tài xế xe công nghệ, có những hành vi vi phạm pháp luật giao thông. Đây không chỉ là vấn đề của cá nhân người lái mà còn liên quan đến trách nhiệm của doanh nghiệp vận tải công nghệ, cơ quan quản lý nhà nước và toàn xã hội. Vì vậy, hội thảo được tổ chức nhằm tạo diễn đàn trao đổi thẳng thắn, đa chiều, để cùng nhận diện nguyên nhân và đề xuất các giải pháp căn cơ, bền vững, hướng tới xây dựng văn hóa giao thông an toàn, văn minh và nhân văn.

Ông Lê Kim Thành, Phó Chủ tịch chuyên trách Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia cho biết, trong khoảng một thập kỷ trở lại đây, cùng với quá trình đô thị hóa nhanh và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, Việt Nam đã chứng kiến sự chuyển dịch rõ nét từ mô hình “xe ôm truyền thống”, “taxi truyền thống” sang mô hình kinh tế chia sẻ trong lĩnh vực vận tải. Các loại hình vận tải ứng dụng công nghệ như Grab, Be, Gojek, Xanh SM hay FastGo đã dần trở thành một bộ phận không thể thiếu trong hệ sinh thái giao thông, đặc biệt là giao thông đô thị.

Theo lãnh đạo Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia, mô hình kết nối cung - cầu vận tải thông qua nền tảng công nghệ mang lại nhiều lợi ích rõ nét. Đối với người sử dụng dịch vụ, đó là sự minh bạch về giá cước và lộ trình, thuận tiện trong việc đặt xe, đồng thời có nhiều lựa chọn phù hợp với nhu cầu và khả năng chi trả. Đối với người lao động, các nền tảng này tạo ra hàng triệu việc làm linh hoạt, không đòi hỏi trình độ chuyên môn cao, thủ tục tham gia tương đối đơn giản. Về mặt xã hội, mô hình này góp phần tối ưu hóa nguồn lực phương tiện nhàn rỗi, thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt và quá trình chuyển đổi số trong lĩnh vực giao thông vận tải.

Các chuyên gia, khách mời tham luận tại hội thảo.

Tuy nhiên, ông Lê Kim Thành cũng nhấn mạnh rằng, đi cùng với những tiện ích đó là không ít thách thức đối với công tác bảo đảm trật tự, an toàn giao thông. Đáng chú ý là vấn đề ý thức chấp hành pháp luật, trách nhiệm nghề nghiệp và văn hóa ứng xử khi tham gia giao thông của một bộ phận người điều khiển phương tiện công nghệ trong bối cảnh môi trường giao thông đô thị ngày càng phức tạp. Thực tiễn cho thấy, tai nạn giao thông không chỉ bắt nguồn từ yếu tố hạ tầng hay phương tiện, mà yếu tố con người, đặc biệt là ý thức, trách nhiệm và văn hóa giao thông của người cầm lái, vẫn là nguyên nhân chủ yếu cần được quan tâm và chấn chỉnh.

Chia sẻ từ góc độ chuyên gia, ông Trần Hữu Minh, Chánh Văn phòng Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia, cho rằng: Ý thức và hành vi tham gia giao thông chịu tác động lớn từ hệ thống pháp luật và việc thực thi pháp luật. Đối với hoạt động vận tải công nghệ bằng ô tô, các quy định quản lý tương đối chặt chẽ; trong khi đó, với xe mô tô, xe gắn máy công nghệ, hệ thống quy định ở cấp địa phương còn mang tính khái quát, chủ yếu dẫn chiếu từ luật, thiếu các quy định chi tiết. Đây là khoảng trống cần tiếp tục được nghiên cứu, hoàn thiện trong thời gian tới.

Ông Trần Hữu Minh cũng dẫn kinh nghiệm quốc tế cho rằng, tại nhiều quốc gia, việc chia sẻ dữ liệu giữa các nền tảng công nghệ và cơ quan quản lý được triển khai hiệu quả, cùng với các yêu cầu nghiêm ngặt về tiêu chuẩn, quy tắc đối với tài xế. Những giải pháp này không chỉ giúp tăng cường quản lý mà còn góp phần “giảm tải” áp lực cho người cầm lái, đồng thời nâng cao ý thức chấp hành pháp luật giao thông.

Các đại biểu tham dự hội thảo “Văn hóa giao thông – Trách nhiệm và ý thức của người cầm lái”.

Hội thảo có sự tham gia của nhiều chuyên gia, nhà quản lý và đại diện doanh nghiệp, như: Phó Chủ tịch chuyên trách Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia Lê Kim Thành; Trưởng phòng Quản lý Vận tải, Sở Xây dựng Hà Nội Nguyễn Tuyển; Trung tá Nguyễn Tài Nghĩa, Phó đội trưởng Đội tuyên truyền, Phòng Cảnh sát giao thông Công an thành phố Hà Nội; Tiến sĩ Vũ Thị Hải Anh, Khoa Kinh tế Vận tải, Trường Đại học Công nghệ Giao thông Vận tải; Giám đốc Công ty TNHH Vận tải Công nghệ Mai Linh Hà Nội Nguyễn Công Hùng…

Các ý kiến tại hội thảo đã cung cấp nhiều góc nhìn đa chiều, góp phần tìm kiếm giải pháp thay đổi nhận thức, nâng cao trách nhiệm của người cầm lái, doanh nghiệp và cơ quan quản lý, hướng tới xây dựng một hệ thống giao thông an toàn, hiệu quả và bền vững trong bối cảnh vận tải công nghệ tiếp tục phát triển mạnh mẽ.