Nhiều vấn đề phát sinh tại 2 tuyến metro TP.HCM

Trong báo cáo số 2313 gửi Ủy ban nhân dân (UBND) Thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM), Ban Quản lý đường sắt đô thị TP.HCM cho biết: Dự án metro số 1 các phát sinh xuất hiện trong giai đoạn hậu hợp đồng và công tác giám sát khiếm khuyết, giám sát bảo hành, bảo dưỡng, đào tạo nâng cao kiến thức, kỹ năng, quản lý các chi phí phát sinh; việc điều chỉnh vị trí các tháp thông gió và lối lên xuống của nhà ga Bến Thành; thi công cầu bộ hành qua các nhà ga trên cao; công tác hòa giải với nhà thầu; cập nhật sửa chữa các khiếm khuyết liên quan đến kiến trúc, cơ điện trong quá trình vận hành…

Tuyến metr số 1 hoàn thành công tác thi công các gói thầu chính, đưa vào khai thác, vận hành từ ngày 22/12/2024. (Ảnh: Thành Đồng)

Trong suốt quá trình triển khai, dự án đã trải qua nhiều giai đoạn thay đổi quy định pháp luật về xây dựng, khó khăn về công tác giải phóng mặt bằng, các vướng mắc trong quá trình triển khai bên trong và bên ngoài dẫn đến các tranh chấp khiếu mại từ phía nhà thầu. Việc giải quyết các tranh chấp, khiếu nại các nhà thầu đã được UBND TP.HCM chỉ đạo chủ đầu tư rà soát toàn diện các nội dung tồn đọng, triển khai giải pháp để giải quyết dứt điểm các vấn đề liên quan.

Trên cơ sở đó, chủ đầu tư đã lựa chọn tư vấn luật và tiến hành hòa giải thương mại tại Trung tâm Hòa giải Quốc tế Việt Nam cũng như làm việc trực tiếp với nhà thầu. Tuy nhiên, việc giải quyết các vấn đề này còn phụ thuộc vào việc cân bằng giữa quy định pháp luật Việt Nam và quy định, thông lệ quốc tế, cơ chế giải quyết, nguồn kinh phí, các quy định có liên quan chồng chéo hoặc chưa rõ. Ngày 28/8/2025, UBND TP.HCM đã thành lập Tổ Công tác giải quyết khó khăn, vướng mắc của tuyến đường sắt đô thị số 1 để trao đổi, làm việc với phía Nhật Bản, giải quyết các nội dung tranh chấp với các nhà thầu.

Cùng với đó là việc dự án phải điều chỉnh, nguyên nhân là để nghiệm thu, thanh toán, ký kết hợp đồng và phụ lục hợp đồng cho các hạng mục còn lại phù hợp với ý kiến thẩm định của Hội đồng kiểm tra nhà nước về công tác nghiệm thu công trình xây dựng nghiệm thu có điều kiện tại Thông báo số 373/TB-HĐKTNN ngày 20/12/2024. "Việc điều chỉnh thời gian thực hiện không làm thay đổi tổng mức đầu tư đã được phê duyệt trước đây và không làm ảnh hưởng đến công tác vận hành, khai thác và thời gian thông báo khiếm khuyết", đại diện Ban Quản lý đường sắt đô thị TP.HCM cho hay.

Trong khi đó, tuyến metro số 2 (Bến Thành - Tham Lương) được điều chỉnh thiết kế cơ sở, cập nhật lại tổng mức đầu tư, thời gian thực hiện. Trong quá trình triển khai sau khi điều chỉnh, một số vướng mắc phát sinh đã ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện như sự chậm trễ trong công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng; công tác đàm phán để huy động lại tư vấn quốc tế không thành công. Công tác đấu thầu các gói thầu chính phải hủy thầu để đảm bảo chặt chẽ về pháp lý; công tác thu xếp tài chính dự án kéo dài nên thời gian thực hiện dự án đã được điều chỉnh hoàn thành đến năm 2030 (mốc cũ là 2026) và 2 năm sửa chữa khiếm khuyết, bảo hành (đến hết năm 2032).

Ngày 6/3/2025 Ban Thường vụ Thành ủy TP.HCM thống nhất chủ trương chuyển toàn bộ nguồn vốn ODA thực hiện dự án sang sử dụng vốn ngân sách nhà nước. Đến tháng 7/2025 Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1487/QĐ-TTg về việc dừng sử dụng vốn ODA của Ngân hàng Tái thiết Đức. Hiện TP.HCM đang tập trung thực hiện các thủ tục điều chỉnh dự án theo hình thức đầu tư công, áp dụng cơ chế đặc thù theo Nghị quyết số 188 của Quốc hội, phấn đầu khởi công công trình vào năm 2025.

Lý giải việc điều chỉnh dự án, đại diện Ban Quản lý đường sắt đô thị TP.HCM cho biết, trong quá trình thực hiện đã phát sinh những yếu tố mới về nguồn vốn, quy mô, công nghệ và cơ chế thực hiện. Vì thế dự án phải chuyển đổi toàn bộ vốn vay ODA sang hình thức sử dụng vốn đầu tư công bằng ngân sách TP.HCM; điều chỉnh và bổ sung các hạng mục, công trình kết nối đồng bộ giữa tuyến số 2 và tuyến số 1 tại nhà ga Bến Thành, giữa tuyến số 2 và các tuyến metro trong tương lai; điều chỉnh hạng mục công trình, phạm vi sử dụng tại depot Tham Lương nhằm kết nối với tuyến metro số 6.

Điều chỉnh về khung tiểu chuẩn kỹ thuật như cập nhật các Quy chuẩn Việt Nam, Tiêu chuẩn Việt Nam và các Tiêu chuẩn nước ngoài; loại bỏ, thay thế phiên bản, bổ sung tiêu chuẩn theo hiện hành áp dụng cho dự án. Cùng với đó là điều chỉnh phương án lựa chọn công nghệ với việc ích hợp ứng dụng mô hình thông tin công trình (BIM) trong việc quản lý và vận hành dự án; nâng cấp mức độ tự động hóa đoàn tàu gắn với lộ trình phù hợp dự án trong giai đoạn ngắn hạn và dài hạn; nâng cấp hệ thống thanh toán, thẻ, vé; điều chỉnh nâng cấp hệ thống thông tin tín hiệu, phương thức cấp điện….