Vun bồi văn hóa giao thông: Bắt đầu từ thế hệ tri thức trẻ

Giáo dục văn hóa giao thông cho sinh viên không chỉ nằm ở việc tuân thủ luật pháp mà còn thể hiện tầng sâu của văn minh đô thị. Với sức trẻ và tri thức, sinh viên Thủ đô có đầy đủ khả năng góp phần xây dựng Hà Nội trở thành nơi an toàn, sống đẹp và đáng tự hào.

Lấp “khoảng trống” nhận thức

Thủ đô Hà Nội đang từng ngày vươn mình mạnh mẽ, trở thành trung tâm kinh tế, văn hóa, giáo dục của cả nước. Nhịp sống phát triển nhanh đồng nghĩa với số lượng phương tiện giao thông cá nhân tăng cao. Tính đến cuối năm 2024, Hà Nội có hơn 9,2 triệu phương tiện đang hoạt động, trong đó xe máy chiếm tỷ trọng rất lớn. Áp lực lên hạ tầng giao thông ngày càng nặng nề, đòi hỏi mọi người dân phải chung tay xây dựng nếp sống văn minh, tuân thủ quy tắc khi lưu thông.

Trong bức tranh giao thông ấy, sinh viên là nhóm đối tượng đặc biệt: trẻ trung, năng động, di chuyển thường xuyên và dễ thay đổi thói quen. Họ chính là những hạt nhân quan trọng để lan tỏa văn hóa giao thông tích cực ra cộng đồng. Một sinh viên biết dừng xe đúng vạch, không vượt đèn đỏ, không chen lấn khi đường đông, sẽ tạo nên hình ảnh đẹp cho cả phố phường Hà Nội.

Việc xây dựng văn hóa giao thông trong học sinh sinh viên sẽ góp phần dựng xây tương lai đất nước.

Thực tế vẫn còn tồn tại những hành vi thiếu chuẩn mực từ một bộ phận học sinh, sinh viên. Chia sẻ tại tọa đàm “Sinh viên Thủ đô với trách nhiệm xây dựng văn hóa giao thông văn minh, an toàn” do Báo Kinh tế và Đô thị phối hợp với Trường Đại học Thủy Lợi, Văn phòng Ban An toàn giao thông thành phố và Sở Xây dựng Hà Nội tổ chức, Trung tá Nguyễn Tài Nghĩa, Phó Đội trưởng Đội Tuyên truyền điều tra giải quyết tai nạn giao thông và xử lý vi phạm thuộc Phòng Cảnh sát giao thông Công an thành phố Hà Nội, cho biết các vi phạm của sinh viên thường mang tính chủ quan và xuất phát từ thói quen hàng ngày: không đội mũ bảo hiểm hoặc đội mang tính đối phó, vừa điều khiển xe vừa sử dụng điện thoại, vượt đèn đỏ, đi xe lên vỉa hè trong giờ cao điểm. Những hành vi tưởng nhỏ ấy lại tiềm ẩn nguy cơ lớn, có thể gây mất an toàn cho bản thân và cả những người xung quanh.

Một nguyên nhân khác là sự gia tăng nhu cầu sử dụng phương tiện cá nhân để phục vụ việc làm thêm như xe ôm công nghệ hay giao hàng. Điều này khiến lượng xe máy liên quan đến sinh viên xuất hiện ngày càng nhiều trên đường, góp phần tạo thêm áp lực cho hệ thống giao thông đô thị.

Theo Trung tá Nguyễn Tài Nghĩa, văn hóa giao thông không phải điều gì xa xôi, mà chính là thái độ cư xử hết sức đời thường khi tham gia giao thông. Đó là hành động đơn giản như nhường đường cho người già, người khuyết tật qua đường; giảm tốc độ khi đi qua vũng nước để tránh bắn bẩn người đi bên cạnh; hay bình tĩnh, tôn trọng nhau khi xảy ra va chạm nhỏ… Khi những ứng xử văn minh được lặp lại hằng ngày, chúng sẽ trở thành nếp sống và lan tỏa năng lượng tích cực đến cộng đồng.

Ông cũng nhấn mạnh, các bạn trẻ không chỉ cần thực hành văn hóa giao thông ngoài đường phố mà còn có thể trở thành “người truyền cảm hứng” trên không gian mạng, chia sẻ những hành động đẹp, lan tỏa ý thức đúng đắn trong cộng đồng sinh viên.

Mỗi sinh viên là tuyên truyền viên tích cực

Theo Tiến sĩ Nguyễn Thu Nga, Bí thư Đoàn Trường Đại học Thủy Lợi, tuyên truyền chỉ thật sự hiệu quả khi bám sát nhu cầu và đời sống của sinh viên. Xuất phát từ thực tế đó, Đoàn Trường đã triển khai nhiều chương trình thiết thực giúp sinh viên trang bị kiến thức giao thông đúng quy định, đồng thời được trải nghiệm trực tiếp trong quá trình tham gia giao thông.

Trong những ngày đầu nhập học, nhiều sinh viên còn bỡ ngỡ, chưa biết tìm địa chỉ học lái xe nào uy tín hay làm sao để tránh bị lừa khi đăng ký thi bằng lái. Đoàn Thanh niên trở thành điểm tựa đầu tiên, hướng dẫn các bạn đăng ký đúng quy định, tránh các hành vi vi phạm hoặc những rủi ro do dịch vụ kém chất lượng. Đó không chỉ là việc hỗ trợ thủ tục, mà là bước khởi đầu quan trọng nhằm hình thành ý thức giao thông đúng đắn.

Không dừng lại ở tuyên truyền một chiều, Đoàn Trường khuyến khích sinh viên tự sáng tạo nội dung như sản xuất video ngắn, xây dựng tình huống xử lý tai nạn giả định, biểu diễn tiểu phẩm hoặc trực tiếp tham gia hướng dẫn giao thông tại khu vực cổng trường và điểm ùn tắc. Theo Tiến sĩ Nguyễn Thu Nga, khi sinh viên tự mình tuyên truyền, sự lan tỏa sẽ mạnh mẽ hơn, bởi chính các bạn là người hiểu rõ tâm lý và thói quen của nhau.

Đại diện Trường Đại học Thủy Lợi đánh giá, sinh viên Thủ đô nói chung và sinh viên Nhà trường nói riêng đang sở hữu sức trẻ, tri thức và tinh thần trách nhiệm đủ để trở thành lực lượng tiên phong trong việc xây dựng nếp sống văn minh đô thị, góp phần hình thành văn hóa giao thông an toàn cho cộng đồng.

Báo Kinh tế và Đô thị thường xuyên phối hợp tổ chức các cuộc tọa đàm, hội thảo liên quan đến xây dựng văn hóa giao thông.

Chia sẻ về vấn đề này, Tiến sĩ Vũ Hồng Trường, chuyên gia giao thông đô thị, cho rằng việc lấy sinh viên làm đối tượng trung tâm trong các chương trình tuyên truyền văn hóa giao thông là lựa chọn chính xác, phù hợp cả về lý luận và thực tiễn. Sinh viên có tần suất di chuyển cao, luôn tiếp cận nhanh với thông tin và đặc biệt dễ điều chỉnh hành vi khi được định hướng đúng. Tuổi trẻ cũng là giai đoạn dễ hình thành thói quen bền vững, từ đó tạo tác động lan tỏa lâu dài ra toàn xã hội.

Ông đề xuất Hà Nội có thể mở rộng các diễn đàn để sinh viên được bày tỏ ý tưởng, đóng góp giải pháp nâng cao văn hóa giao thông; đồng thời xây dựng mô hình “Sinh viên Thủ đô vì văn hóa giao thông Hà Nội” nhằm huy động sức trẻ tham gia quản lý, giữ gìn trật tự giao thông tại khu dân cư, trường học và các trục đường trọng điểm. Mô hình này nếu được triển khai bài bản sẽ tạo hiệu ứng tương tự như các phong trào “Phụ nữ tự quản” hay “Cựu chiến binh gương mẫu” đã phát huy hiệu quả tại nhiều địa bàn.

Xây dựng văn hóa giao thông không thể chỉ trông chờ vào lực lượng chức năng hay các chiến dịch tuyên truyền nhất thời. Đó là hành trình dài, đòi hỏi sự chung tay của toàn xã hội, nhất là những người trẻ đang từng ngày góp sức dựng xây tương lai đất nước. Những tín hiệu tích cực đã xuất hiện từ giảng đường, lan tỏa ra phố phường. Từ hành động nhỏ như dừng lại trước vạch sơn, nhường đường khi tắc nghẽn, đến tinh thần lan tỏa điều tốt đẹp trên mạng xã hội, sinh viên đang góp phần làm nên một Hà Nội hiện đại mà vẫn đầy nhân văn. Đó chính là nền tảng để Thủ đô không chỉ phát triển nhanh mà còn phát triển bền vững, trở thành thành phố đáng sống, nơi văn hóa giao thông được nuôi dưỡng bằng trách nhiệm và lòng tự trọng của mỗi công dân trẻ.