Thương mại điện tử bứt phá: Trụ cột tăng trưởng và dẫn dắt chuyển đổi số doanh nghiệp

Xu hướng định hình kinh tế số và thay đổi mô hình kinh doanh

TMĐT đang phát triển vượt ra khỏi vai trò là một kênh bán hàng phụ trợ để trở thành mô hình kinh doanh cốt lõi của nhiều doanh nghiệp trên thế giới. Tại Diễn đàn, ông Nguyễn Hữu Tuấn - Giám đốc Trung tâm Phát triển TMĐT và Công nghệ số (Bộ Công Thương), khẳng định TMĐT là một trong những trụ cột quan trọng thúc đẩy đổi mới mô hình kinh doanh, dẫn dắt quá trình chuyển đổi số toàn diện.

Ông Nguyễn Hữu Tuấn - Giám đốc Trung tâm Phát triển TMĐT và Công nghệ số (Bộ Công Thương) chia sẻ tại Diễn đàn “Phát triển kinh tế số: Cơ hội và thách thức trong Kỷ nguyên mới”.

Theo ông Tuấn, TMĐT toàn cầu tiếp tục duy trì đà tăng trưởng mạnh. Năm 2025, tổng doanh thu bán lẻ TMĐT dự kiến đạt 6,86 nghìn tỷ USD, với tốc độ tăng trưởng ổn định 8,3%. Châu Á hiện là thị trường lớn nhất, trong đó Trung Quốc chiếm tới 44% thị phần. Tuy nhiên, Đông Nam Á mới là khu vực có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất, nổi bật với ba thị trường: Indonesia, Việt Nam và Thái Lan.

Đại diện Cục TMĐT và Kinh tế số cũng chỉ ra hàng loạt xu hướng định hình thị trường toàn cầu giai đoạn 2024 - 2025. Trong đó, M-commerce chiếm tới 72,9% giá trị giao dịch; live shopping và social commerce bùng nổ mạnh mẽ; AI tạo sinh trở thành công cụ quan trọng trong tìm kiếm sản phẩm, cá nhân hóa đề xuất và tối ưu trải nghiệm mua sắm. Bên cạnh đó, mô hình Omnichannel, Unified Commerce, Smart Logistics và TMĐT xanh tiếp tục tái định hình hệ sinh thái TMĐT toàn cầu.

Ở trong nước, TMĐT Việt Nam đang trải qua giai đoạn tăng tốc mạnh nhất. Năm 2024, quy mô đạt 25 tỷ USD, với mức tăng trưởng 25%, cao nhất khu vực Đông Nam Á, qua đó đưa Việt Nam lọt nhóm 10 quốc gia tăng trưởng nhanh nhất. Dự kiến đến năm 2025, TMĐT Việt Nam có thể vượt 30 tỷ USD và chiếm 10% tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng.

Điều này được củng cố bởi các chỉ số tích cực: chi tiêu TMĐT bình quân đầu người đạt 400 USD/năm; 55% dân số mua sắm trực tuyến; các ngành hàng có tốc độ tăng mạnh như FMCG (62%), gia dụng - công nghệ (41%), thời trang (39%). Lợi thế dân số trẻ, tỷ lệ dùng smartphone 85%, mức độ thích ứng công nghệ cao và chi phí data thấp đang tạo nền tảng vững chắc cho sự bùng nổ TMĐT Việt Nam trong những năm tới.

Động lực chuyển đổi số cho doanh nghiệp nhỏ và vừa

Liên hệ từ bức tranh toàn cầu đến tác động đối với doanh nghiệp, ông Nguyễn Hữu Tuấn cho biết kinh tế số Việt Nam đang tăng trưởng mạnh với quy mô 36 tỷ USD năm 2024 và dự kiến đạt 38 - 40 tỷ USD năm 2025. Trong đó, TMĐT đóng góp 60 - 70% tổng giá trị hàng hoá, dịch vụ của nền kinh tế số, con số này cho thấy vai trò trụ cột của lĩnh vực này.

Đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME), TMĐT đang mở ra không gian phát triển rộng lớn. SME dễ dàng tiếp cận thị trường trong và ngoài nước, giảm chi phí vận hành, nâng cao khả năng tiếp cận người tiêu dùng và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị số. Bên cạnh đó, các chính sách hỗ trợ chuyển đổi số của Chính phủ và Bộ Công Thương giúp SME có thêm động lực để triển khai TMĐT hiệu quả.

Toàn cảnh Diễn đàn “Phát triển kinh tế số: Cơ hội và thách thức trong Kỷ nguyên mới”.

Không chỉ thị trường nội địa giàu tiềm năng, đặc biệt tại khu vực nông thôn, SME còn có cơ hội khai thác Social commerce, Live commerce, Video Commerce (đã chiếm 25% tổng giá trị hàng hoá, dịch vụ TMĐT khu vực) và TMĐT xuyên biên giới nhờ sự hỗ trợ của các hiệp định thương mại tự do (FTA).

Tuy nhiên, bức tranh không chỉ có cơ hội. Ông Tuấn thẳng thắn chỉ ra nhiều hạn chế như: tỷ lệ TMĐT trong tổng bán lẻ còn thấp (10%), thanh toán tiền mặt vẫn phổ biến, hàng giả - hàng nhái còn diễn biến phức tạp, cạnh tranh giữa các nền tảng Shopee, TikTok, Lazada ngày càng gay gắt.

Để giải quyết các thách thức này, dự thảo Luật TMĐT đang được xây dựng được coi là bước đi quan trọng giúp hoàn thiện khung pháp lý. Luật dự kiến quy định rõ các mô hình kinh doanh mới như livestream bán hàng, nền tảng tích hợp đa dịch vụ, tiếp thị liên kết, giao kết hợp đồng tự động; đồng thời tăng trách nhiệm của các nền tảng TMĐT trong định danh người bán, kiểm duyệt nội dung, giám sát hàng giả và cung cấp dữ liệu theo yêu cầu quản lý.

Đặc biệt, nền tảng nước ngoài muốn kinh doanh tại Việt Nam sẽ phải thành lập pháp nhân hoặc ủy quyền đại diện và thực hiện nghĩa vụ ký quỹ. Dự thảo cũng định hướng phát triển TMĐT xanh, bền vững, hỗ trợ doanh nghiệp nữ chủ, startup và doanh nghiệp vùng khó khăn, góp phần tạo lập môi trường kinh doanh lành mạnh, minh bạch và an toàn cho người tiêu dùng.

Không chỉ có phần chia sẻ của đại diện Bộ Công Thương, nhiều ý kiến chuyên gia tại Diễn đàn đã làm rõ hơn bức tranh chuyển đổi số của Việt Nam.

Ông Nguyễn Phú Tiến - Phó Vụ trưởng Vụ Kinh tế số và Xã hội số (Bộ Khoa học và Công nghệ) - nhấn mạnh vai trò của khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trong nâng cao năng suất lao động, tối ưu vận hành và mở rộng không gian phát triển cho doanh nghiệp. Theo ông, các nền tảng số, dữ liệu mở, công nghệ AI và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo đang trở thành công cụ chiến lược cho doanh nghiệp trong kỷ nguyên mới.

TS. Nguyễn Đức Kiên - chuyên gia kinh tế, nguyên Tổ trưởng Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng Chính phủ - tập trung phân tích vai trò của chính quyền đô thị, hạ tầng dữ liệu mở và hệ thống chính sách thúc đẩy doanh nghiệp số. Ông cho rằng đây là ba trụ cột quan trọng để Việt Nam đạt mục tiêu kinh tế số chiếm 30% GRDP vào năm 2030.

Đại diện doanh nghiệp và hiệp hội cũng mang đến nhiều góc nhìn thực tiễn: từ doanh nghiệp công nghệ, sản xuất - kinh doanh, nông nghiệp số, logistics thông minh đến startup sáng tạo. Họ chia sẻ rõ những cơ hội đến từ AI, dữ liệu lớn, điện toán đám mây; đồng thời phản ánh khó khăn về chi phí đầu tư, năng lực hạ tầng, kỹ năng số và khả năng thích ứng công nghệ của doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Sự đồng thuận cao giữa các nhà quản lý, chuyên gia và cộng đồng doanh nghiệp tại Diễn đàn “Phát triển kinh tế số: Cơ hội và thách thức trong Kỷ nguyên mới” cho thấy quyết tâm của Việt Nam trong việc kiến tạo một môi trường số minh bạch, hiện đại và bền vững. Đây là nền tảng quan trọng để Việt Nam hướng tới mục tiêu trở thành nền kinh tế số năng động hàng đầu khu vực, nơi công nghệ số không chỉ hỗ trợ mà đóng vai trò trụ cột cho sự phát triển nhanh, bao trùm và bền vững trong tương lai.