Từ bản sắc Thăng Long - Hà Nội: Cơ hội cho sản phẩm thiết kế sáng tạo vươn ra thế giới

Nguồn lực đặc biệt cho thiết kế sáng tạo

Hà Nội - Thăng Long nghìn năm văn hiến là vùng đất hội tụ tinh hoa văn hóa, lịch sử và truyền thống. Những giá trị ấy được kết tinh qua kiến trúc, mỹ thuật, sản phẩm thủ công mỹ nghệ… với hệ thống hơn 1.300 làng nghề và làng có nghề, đã thể hiện rõ phong tục tập quán, nếp sống đô thị và đời sống tinh thần của người Hà Nội. Đây chính là nguồn tài nguyên văn hóa đặc biệt, tạo nền tảng quan trọng để phát triển các sản phẩm thiết kế sáng tạo mang bản sắc riêng của Thủ đô.

Các sản phẩm làng nghề như nón lá làng Chuông, lụa Vạn Phúc, gốm sứ Bát Tràng... không chỉ lưu giữ kỹ năng thủ công tinh xảo, mà còn là "kho chất liệu" quý giá cho thiết kế sáng tạo đương đại.

Các làng nghề truyền thống như Bát Tràng (gốm sứ), Vạn Phúc (lụa), Phú Vinh (mây tre đan), Sơn Đồng (điêu khắc gỗ), Chuông (nón lá), Hạ Thái (sơn mài)… không chỉ là nơi lưu giữ kỹ năng thủ công tinh xảo, mà còn là “kho chất liệu” quý giá cho thiết kế sáng tạo đương đại. Từ chất liệu, hoa văn, kỹ thuật chế tác đến câu chuyện nghề, mỗi làng nghề đều mang trong mình dấu ấn văn hóa đặc trưng của Thăng Long - Hà Nội.

Ông Trịnh Quốc Đạt - Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Việt Nam chia sẻ, các làng nghề truyền thống của Hà Nội không chỉ là nơi bảo tồn di sản mà còn là hạt nhân của hệ sinh thái sáng tạo Thủ đô. Theo ông Đạt, việc làng nghề Bát Tràng và Vạn Phúc được Hội đồng Thủ công thế giới công nhận là thành viên Mạng lưới các thành phố thủ công sáng tạo toàn cầu, đã mở ra cơ hội để sản phẩm làng nghề Hà Nội tham gia sâu hơn vào mạng lưới sáng tạo toàn cầu, trong đó bản sắc văn hóa là lợi thế cạnh tranh cốt lõi, song cần được thể hiện bằng tư duy thiết kế hiện đại.

Đặc biệt, trong xu thế toàn cầu hóa, thị trường quốc tế ngày càng ưa chuộng những sản phẩm không chỉ đẹp về hình thức, mà còn chứa đựng câu chuyện văn hóa, lịch sử và bản sắc riêng. Các sản phẩm thiết kế sáng tạo mang dấu ấn Thăng Long - Hà Nội, đặc biệt là sản phẩm thủ công mỹ nghệ, làng nghề được làm mới bằng thiết kế hiện đại, từ đồ trang trí nội thất, thời trang, quà tặng văn hóa đến đồ lưu niệm cao cấp, đều có lợi thế rõ rệt khi đáp ứng nhu cầu này.

Nhu cầu đối với sản phẩm mang giá trị văn hóa

Thực tiễn cho thấy, tại nhiều thị trường lớn như châu Âu, Bắc Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến những sản phẩm mang yếu tố văn hóa bản địa, thể hiện giá trị di sản và sự bền vững. Các sản phẩm thủ công mỹ nghệ, sản phẩm làng nghề được thiết kế lại theo hướng hiện đại, thân thiện môi trường đang ngày càng được ưa chuộng, bởi vừa đáp ứng nhu cầu sử dụng, vừa mang giá trị thẩm mỹ và tinh thần.

Các sản phẩm “kể câu chuyện” về nguồn gốc, con người và vùng đất sản sinh ra nó thường có sức hút mạnh mẽ và giá trị gia tăng cao. Đối với các sản phẩm thiết kế sáng tạo của Hà Nội, câu chuyện làng nghề, câu chuyện về người thợ thủ công, về lịch sử hình thành nghề chính là lợi thế cạnh tranh quan trọng trên thị trường quốc tế. Đây cũng là cơ hội để các làng nghề chuyển từ tư duy sản xuất truyền thống sang tư duy sáng tạo dựa trên bản sắc, cạnh tranh bằng giá trị văn hóa và tính độc bản thay vì chỉ bằng giá thành.

Các sản phẩm có thiết kế đẹp, thẩm mỹ, mang giá trị văn hoá làng nghề luôn là lựa chọn hàng đầu của người tiêu dùng trong và ngoài nước.

Tuy nhiên, để chinh phục thị trường quốc tế, các sản phẩm thiết kế sáng tạo gắn với làng nghề Hà Nội cũng phải đáp ứng những tiêu chuẩn khắt khe về chất lượng, thẩm mỹ, công năng, môi trường và yêu cầu pháp lý. Điều này đòi hỏi sự kết hợp hài hòa giữa bảo tồn giá trị truyền thống của làng nghề và đổi mới sáng tạo trong thiết kế.

Trong bối cảnh Hà Nội từng bước khẳng định vai trò là trung tâm sáng tạo của cả nước, việc đưa sản phẩm thiết kế sáng tạo, đặc biệt là sản phẩm làng nghề, ra thị trường quốc tế cần được nhìn nhận như một chiến lược lâu dài. Trước hết, cần nâng cao nhận thức cho doanh nghiệp, cơ sở sản xuất, nghệ nhân và nhà thiết kế về giá trị của bản sắc văn hóa làng nghề trong phát triển sản phẩm.

Việc tăng cường kết nối giữa làng nghề - nhà thiết kế - doanh nghiệp - thị trường là yếu tố then chốt, thông qua các hoạt động xúc tiến thương mại, hội chợ, triển lãm, tuần lễ thiết kế và giao lưu quốc tế.

Từ góc độ hiệp hội chuyên ngành, bà Hà Thị Vinh - Chủ tịch Hiệp hội Thủ công mỹ nghệ và Làng nghề Hà Nội, cho rằng, trong bối cảnh Hà Nội tham gia mạng lưới các thành phố sáng tạo của thế giới, chuyển đổi số là giải pháp then chốt để bảo tồn và phát triển làng nghề gắn với thiết kế sáng tạo. Chuyển đổi số không chỉ là bán hàng trực tuyến, mà còn bao gồm số hóa tri thức nghề, quy trình sản xuất và câu chuyện văn hóa, qua đó giúp sản phẩm làng nghề Hà Nội tiếp cận hiệu quả người tiêu dùng trong nước và quốc tế…

Từ bản sắc Thăng Long - Hà Nội đến thị trường quốc tế là hành trình đầy tiềm năng đối với các sản phẩm thiết kế sáng tạo, trong đó sản phẩm làng nghề giữ vai trò nòng cốt và bền vững. Khi giá trị làng nghề được đặt đúng vị trí trong tư duy thiết kế và chiến lược phát triển thị trường, sản phẩm sáng tạo Hà Nội không chỉ góp phần bảo tồn di sản văn hóa, mà còn từng bước khẳng định vị thế trên thị trường toàn cầu, đóng góp tích cực vào phát triển công nghiệp văn hóa của Thủ đô.