Mô hình chính quyền 2 cấp: Đập tan âm mưu thế lực thù địch, tạo thế trận lòng dân vì Hà Nội phát triển xứng tầm

Chính vì thế, từ tháng 9/2024, Trung ương Đảng, Bộ Chính trị đã quyết định đẩy nhanh tiến độ theo hướng thần tốc trên cơ sở “vừa chạy, vừa xếp hàng” để triển khai Nghị quyết số 18 - NQ/TW “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”. Đầu tiên là giảm số lượng các ban của Đảng; giảm, hợp nhất các bộ, ngành; các ủy ban của Quốc hội; hệ thống đoàn thể (ở địa phương cũng tương tự). Tiếp đó, Quốc hội ban hành Nghị quyết về thực hiện mô hình chính quyền 2 cấp (bỏ cấp huyện); hợp nhất, sáp nhập từ 63 tỉnh, thành xuống còn 34 tỉnh, thành phố có hiệu lực từ 1/7/2025.

Đây là quyết sách có tầm nhìn trăm năm, nhằm tạo sự thống nhất quản lý, nâng cao hiệu quả phục vụ Nhân dân, xây dựng cơ chế vận hành thông suốt từ Trung ương đến cơ sở. Dù mới triển khai trong thời gian chưa dài, mô hình này đã cho thấy nhiều tín hiệu tích cực, được Nhân dân đồng tình, ủng hộ.

Tuy nhiên, càng là chủ trương lớn, càng có ý nghĩa chiến lược thì càng bị các thế lực thù địch điên cuồng chống phá. Dưới vỏ bọc “dân chủ, nhân quyền”, chúng xuyên tạc, bóp méo bản chất mô hình, gieo rắc nghi ngờ, chia rẽ niềm tin của Nhân dân. Đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái ấy đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ, phát huy vai trò của hệ thống chính trị cơ sở, đặc biệt là tiếng nói của Nhân dân.

Kỳ 1:

Sửa từ gốc - đổi từ nền để nâng cao hiệu lực, hiệu quả của bộ máy

Trong bối cảnh đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển mới, vận nước đặt ra yêu cầu phải hành động quyết liệt và táo bạo hơn bao giờ hết. Đảng ta chủ trương cải cách từ gốc rễ bộ máy nhà nước, mà trọng tâm là chính quyền địa phương, nơi quyền lực của Nhà nước gắn bó trực tiếp với đời sống Nhân dân. Bộ máy cồng kềnh không thể tiếp tục cản trở tốc độ phát triển, những tầng nấc trung gian không được phép làm chậm nhịp tiến bước của quốc gia. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, công cuộc sắp xếp, tinh gọn, đổi mới tổ chức chính quyền địa phương đang tạo khí thế mới, quyết tâm mới, hướng tới xây dựng chính quyền thật sự vì dân, gần dân, phục vụ dân, góp phần đưa Việt Nam tự tin tiến vào thời kỳ phát triển hùng cường.

Nhìn từ lịch sử

Chính quyền địa phương là bộ phận cấu thành quan trọng của bộ máy nhà nước, trực tiếp quản lý xã hội ở cơ sở và bảo đảm sự thống nhất trong tổ chức, thực thi chính sách. Tùy thuộc vào thể chế mỗi quốc gia, Nhà nước trao cho chính quyền địa phương quyền hạn phù hợp nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo và đáp ứng yêu cầu quản lý cộng đồng dân cư. Thực tế cho thấy, mô hình tổ chức chính quyền địa phương không có khuôn mẫu chung, mà phụ thuộc vào nhiều yếu tố như đặc điểm dân cư, địa lý, điều kiện kinh tế - xã hội, năng lực của đội ngũ cán bộ, cũng như bản chất của Nhà nước.

Mô hình chính quyền 2 cấp mục đích là giảm tầng lớp trung gian, nâng cao hiệu lực, hiệu quả bộ máy của hệ thống chính trị.

Tuy vậy, phần lớn các quốc gia đều tổ chức chính quyền địa phương với hai thiết chế cơ bản: cơ quan đại diện của Nhân dân và cơ quan thực hiện chức năng hành chính. Ở Việt Nam, chính quyền địa phương được phân chia theo cấp hành chính: tỉnh, huyện và xã, tương ứng với các mô hình quản lý đặc thù như đô thị, nông thôn, hải đảo.

Từ góc nhìn lịch sử, việc tinh giản bộ máy nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động luôn được các triều đại coi trọng. Nhà Lê, thời Vua Lê Thánh Tông; thời chúa Trịnh Cương; hay dưới triều Nguyễn với nhiều cuộc cải cách mạnh mẽ của Vua Minh Mệnh đều hướng tới việc giảm tầng nấc trung gian, hạn chế quan liêu, tham nhũng, tiết kiệm ngân khố và xây dựng bộ máy quản lý thông suốt.

Ngày nay, trước yêu cầu phát triển mới của đất nước, Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm xây dựng nền hành chính tinh gọn, hiện đại hóa hệ thống quản trị quốc gia. Từ sau Hiến pháp năm 2013, các địa phương diễn ra tình trạng tăng nhanh đơn vị hành chính, dẫn đến bộ máy cồng kềnh, chi phí lớn nhưng hiệu quả chưa tương xứng. Nhằm khắc phục hạn chế đó, hàng loạt nghị quyết quan trọng như: Nghị quyết số 18-NQ/TW, Nghị quyết số 37-NQ/TW, Nghị quyết số 653/2019/UBTVQH14, Nghị quyết số 35/2023/UBTVQH15 và Nghị quyết số 117/NQ-CP của Chính phủ đã được triển khai quyết liệt trong những năm gần đây.

Kết quả sau hai đợt sắp xếp từ năm 2019: cả nước đã giảm 17 đơn vị hành chính cấp huyện và 1.125 đơn vị hành chính cấp xã. Qua đó tinh giản hơn 1.200 cán bộ, công chức cấp huyện; hơn 17.300 cán bộ, công chức cấp xã; giảm trên 10.700 người hoạt động không chuyên trách. Đặc biệt, ngân sách nhà nước tiết kiệm hàng nghìn tỷ đồng, tạo dư địa cho đầu tư phát triển.

Những con số ấy cho thấy hiệu quả rõ rệt của chủ trương đúng đắn mà Đảng đã đề ra: Đổi mới tổ chức bộ máy theo hướng tinh gọn, thống nhất, hiệu lực và hiệu quả.

Tuy nhiên, thực tế vận hành bộ máy 3 cấp vẫn bộc lộ không ít bất cập. Sự phân chia Tỉnh - Huyện - Xã nhiều tầng nấc khiến quá trình chỉ đạo điều hành còn chồng chéo, phân tán nguồn lực, làm chậm trễ phản ứng chính sách và giảm sức cạnh tranh của địa phương. Chi phí hành chính lớn gây áp lực lên ngân sách, trong khi cơ sở hạ tầng và dịch vụ công chưa đáp ứng kỳ vọng của Nhân dân.

Thực tiễn đó đặt ra yêu cầu tiếp tục đổi mới mạnh mẽ hơn nữa. Xây dựng mô hình chính quyền địa phương 2 cấp không chỉ nhằm tinh giản bộ máy, tối ưu quản trị mà còn mở rộng không gian phát triển, tạo điều kiện huy động và sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực. Mô hình mới hướng đến việc rút ngắn quy trình hành chính, tăng tính linh hoạt, nâng cao chất lượng dịch vụ công và bảo đảm quyền làm chủ của Nhân dân được thực thi thực chất hơn.

Khắc phục hạn chế

Dưới sự lãnh đạo toàn diện, trực tiếp của Đảng, công cuộc đổi mới mô hình chính quyền địa phương đang được triển khai đúng tầm chiến lược, bảo đảm mọi quyết sách đều vì lợi ích của Nhân dân và mục tiêu phát triển đất nước trong giai đoạn mới. Nghị quyết số 18-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII đã xác lập nền tảng quan trọng cho việc xây dựng bộ máy hệ thống chính trị tinh gọn, vận hành hiệu lực, hiệu quả; các nghị quyết tiếp theo của Bộ Chính trị, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Chính phủ tiếp tục cụ thể hóa tinh thần chỉ đạo đó bằng những bước đi quyết liệt, đồng bộ từ Trung ương đến cơ sở.

Thành công của quá trình cải cách xuất phát từ tư duy đổi mới mạnh mẽ của Đảng: dám nhìn thẳng vào những bất cập của mô hình quản lý 3 cấp, chỉ rõ những điểm nghẽn kìm hãm sự phát triển và đề ra chủ trương tổ chức lại bộ máy phù hợp với yêu cầu của kỷ nguyên chuyển đổi số và tăng tốc phát triển. Tinh giản không chỉ là giảm chi ngân sách. Đó là nâng cao năng lực quản trị quốc gia, là rút ngắn khoảng cách từ chính sách đến cuộc sống, để mọi dịch vụ công đến với người dân nhanh hơn, đúng hơn và chất lượng hơn.

Vai trò hạt nhân lãnh đạo của Đảng thể hiện ở việc huy động cả hệ thống chính trị cùng vào cuộc, củng cố niềm tin và sự đồng thuận trong Nhân dân. Nhờ đó, quá trình đổi mới diễn ra trật tự, ổn định, không làm gián đoạn phát triển kinh tế - xã hội. Sự chỉ đạo xuyên suốt từ Trung ương đến địa phương tạo nên một chuỗi hành động thống nhất, bảo đảm phù hợp với điều kiện của từng vùng, miền, từng đơn vị hành chính.

Tại các địa phương, cả hệ thống chính trị cùng vào cuộc, củng cố niềm tin và sự đồng thuận trong Nhân dân. Nhờ đó, quá trình đổi mới diễn ra trật tự, ổn định, không làm gián đoạn phát triển kinh tế - xã hội.

Thực tiễn triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp cho thấy, để chủ trương đúng đắn của Đảng phát huy hiệu quả trọn vẹn, phải tiến hành “chấn chỉnh từ gốc” với ba trụ cột then chốt: nhân lực tinh nhuệ, khuôn khổ pháp lý đầy đủ và niềm tin xã hội được củng cố. Cấp xã được xem là nơi gần dân nhất phải có đội ngũ cán bộ được chuẩn hóa chức danh, rõ vị trí việc làm, đánh giá dựa trên hiệu quả thực thi công vụ. Công tác đào tạo, bồi dưỡng phải hướng tới năng lực số, đạo đức công vụ và văn hóa phục vụ Nhân dân.

Cơ chế phân bổ ngân sách cần được quy định thống nhất để chính quyền cơ sở chủ động trong điều hành, không rơi vào tình trạng lúng túng khi triển khai nhiệm vụ mới. Bên cạnh đó, cơ chế kiểm tra, giám sát độc lập và sự tham gia của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội phải được tăng cường nhằm phòng ngừa chồng chéo, đùn đẩy và lạm quyền.

Đảng đã xác định rõ yêu cầu then chốt trong Kết luận số 178-KL/TW ngày 17/7/2025: triển khai mô hình chính quyền 2 cấp phải đảm bảo “Chính sách đúng - tổ chức phù hợp - lòng dân đồng thuận”. Mọi khó khăn hiện nay chủ yếu nằm ở khâu tổ chức thực thi. Nếu không xử lý triệt để từ pháp lý đến nhân lực và quyết tâm chính trị, rất dễ dẫn tới tình trạng “đúng chủ trương, sai cách làm”.

Trong bối cảnh đất nước hướng đến mục tiêu trở thành quốc gia phát triển vào năm 2045, những quyết sách đổi mới quyết liệt, sáng suốt và kiên định của Đảng đối với tổ chức chính quyền địa phương sẽ tiếp tục mở đường cho các đột phá mới. Xây dựng mô hình chính quyền tinh gọn, liêm chính, phục vụ Nhân dân chính là minh chứng thuyết phục khẳng định tầm nhìn và bản lĩnh lãnh đạo của Đảng trong kỷ nguyên phát triển mới, tạo nền tảng vững chắc để cải cách không chỉ hợp lý mà còn hợp lòng dân.

Nêu cao cảnh giác trước âm mưu xuyên tạc, chống phá

Chủ trương sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy, xây dựng mô hình chính quyền địa phương 2 cấp là bước đi lớn, thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng và Nhà nước trong tiến trình đổi mới hệ thống chính trị. Đây là một quá trình tất yếu, khách quan, nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững của đất nước, hướng tới xây dựng nền hành chính hiện đại, phục vụ Nhân dân. Chủ trương này đã và đang nhận được sự đồng thuận, ủng hộ sâu rộng của cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân, đây cũng chính là nền tảng tinh thần vững chắc để Đảng và Nhà nước kiên định triển khai thực hiện.

Tuy nhiên, các thế lực thù địch, phản động và cơ hội chính trị lại cố tình lợi dụng quá trình đổi mới tổ chức bộ máy để xuyên tạc, bóp méo bản chất của chủ trương này. Mục tiêu của chúng là gây hoài nghi, chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân tộc, làm suy giảm lòng tin của Nhân dân đối với Đảng và Nhà nước.

Trên không gian mạng, các tổ chức phản động như Việt Tân, Chân Trời Mới Media, VOA Tiếng Việt, RFA… liên tục phát tán những luận điệu sai trái như “chính quyền 2 cấp là sự tập trung quyền lực, làm mất dân chủ ở cơ sở”, “việc sáp nhập đơn vị hành chính là để thanh trừng phe cánh”, “tinh gọn bộ máy là biểu hiện của sự yếu kém trong quản lý”. Thậm chí, chúng còn vu cáo Đảng và Nhà nước “không lấy ý kiến nhân dân”, “thiếu minh bạch”, “bỏ qua trưng cầu dân ý”, nhằm kích động tâm lý bất mãn, gây rạn nứt lòng tin trong xã hội.

Không dừng lại ở đó, các thế lực thù địch còn lợi dụng khó khăn cục bộ trong quá trình sáp nhập để thổi phồng, bóp méo, quy chụp. Những trường hợp cán bộ bị tinh giản, những vướng mắc tạm thời trong quá trình tái bố trí nhân sự bị chúng khai thác triệt để để tạo ra hình ảnh “bất ổn”, “thiếu nhân lực”, “rối loạn tổ chức”. Đây là thủ đoạn quen thuộc, được thực hiện bài bản, có hệ thống, nhằm tấn công vào niềm tin của cán bộ, đảng viên và nhân dân, từng bước “diễn biến hòa bình” trên lĩnh vực tư tưởng, làm suy yếu nền tảng chính trị của Đảng ta.

Trái ngược với những luận điệu xuyên tạc, mô hình chính quyền địa phương 2 cấp thể hiện rõ bản chất ưu việt của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam - Nhà nước của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân.

Cán bộ, đảng viên phát huy tính chủ động, linh hoạt, làm việc sâu sát cơ sở, gần dân, giúp dân từ những việc nhỏ nhất.

Thực tiễn triển khai cho thấy, các địa phương đã chủ động tổ chức nhiều cuộc họp, hội thảo, tiếp xúc cử tri, công khai lấy ý kiến, giải trình minh bạch phương án sắp xếp địa giới hành chính. Các văn bản, bản đồ, tài liệu đều được niêm yết công khai tại trụ sở, trên cổng thông tin điện tử và các phương tiện truyền thông đại chúng. Từng ý kiến của người dân được tiếp thu, tổng hợp và phản ánh đầy đủ trong quá trình quyết định. Điều đó khẳng định tính dân chủ, minh bạch, khoa học và hợp lòng dân của chủ trương.

Đặc biệt, nhiều địa phương đã ủy quyền cho cấp xã giải quyết các thủ tục vốn trước đây do cấp huyện thực hiện như cấp đổi căn cước công dân, đăng ký xe, cấp lại giấy phép lái xe, tài khoản định danh điện tử… giúp người dân giảm đáng kể thời gian, chi phí và công sức đi lại. Cùng với đó, các thủ tục hành chính được thực hiện trực tuyến ở mức độ cao, góp phần xây dựng chính quyền điện tử, chính quyền số. Đây là những minh chứng sinh động cho thấy, mô hình chính quyền 2 cấp không làm “mất dân chủ” như các thế lực thù địch xuyên tạc, mà trái lại, đưa chính quyền đến gần dân hơn, phục vụ dân tốt hơn.

Mặt khác, việc tinh gọn bộ máy giúp giảm đầu mối trung gian, tăng tính liên thông và hiệu quả điều hành, đồng thời tiết kiệm ngân sách, giảm chi phí hành chính, nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế. Chính quyền 2 cấp tạo điều kiện thuận lợi để phân cấp, ủy quyền mạnh mẽ, nâng cao trách nhiệm của chính quyền cơ sở trong giải quyết công việc cho dân, đồng thời bảo đảm sự quản lý thống nhất, thông suốt từ Trung ương tới địa phương. Qua đó, vừa tăng cường kỷ luật, kỷ cương hành chính, vừa phát huy tính chủ động, sáng tạo của địa phương, bảo đảm mọi quyết sách đều xuất phát từ lợi ích thiết thực của Nhân dân.

Như vậy, chính quyền địa phương 2 cấp không phải là sự “tập trung quyền lực” mà là bước hoàn thiện, hiện đại hóa nền quản trị quốc gia theo hướng tinh gọn, hiệu quả và minh bạch. Đây là mô hình tổ chức bộ máy phù hợp với xu thế phát triển của thế giới và điều kiện thực tiễn của Việt Nam, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, củng cố quốc phòng - an ninh, nâng cao vị thế quốc gia trong tiến trình hội nhập quốc tế.

Quanh vấn đề này, PGS.TS Trần Xuân Dung, nguyên Phó Giám đốc Học viện Chính trị Công an nhân dân cho biết: Trong bối cảnh các thế lực thù địch ngày càng tinh vi, thay đổi thủ đoạn từ công khai sang ẩn danh, từ đối đầu trực diện sang ngụy trang dưới vỏ bọc “phản biện”, “đóng góp xây dựng”, việc nhận diện và đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trở thành nhiệm vụ chính trị cấp bách, thường xuyên và lâu dài. Mỗi cán bộ, đảng viên cần nâng cao bản lĩnh chính trị, giữ vững niềm tin, tuyệt đối trung thành với Đảng, kiên định với con đường xã hội chủ nghĩa mà Chủ tịch Hồ Chí Minh và nhân dân ta đã lựa chọn. Đồng thời, cần chủ động tuyên truyền, giải thích, cung cấp thông tin chính xác, kịp thời, để định hướng dư luận, giúp nhân dân hiểu đúng, tin tưởng và đồng hành cùng Đảng, Nhà nước trong quá trình đổi mới.

Người dân cần tỉnh táo trước những luận điệu “ngọt ngào nhưng đầy nọc độc”, những “viên đạn bọc đường” được ngụy trang bằng danh nghĩa phản biện. Mọi luận điệu phủ nhận vai trò lãnh đạo của Đảng, xuyên tạc mô hình Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, dù tinh vi đến đâu, cũng không thể che giấu bản chất phản động, chống phá. Bảo vệ vai trò lãnh đạo của Đảng chính là bảo vệ thành quả cách mạng, bảo vệ ổn định chính trị, bảo vệ quyền làm chủ của Nhân dân và tương lai phát triển của đất nước.

Rõ ràng, những kết quả bước đầu của việc sắp xếp tổ chức bộ máy, thực hiện mô hình chính quyền 2 cấp đã khẳng định tính đúng đắn, khoa học và thực tiễn của chủ trương. Bộ máy được tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước được nâng cao, ngân sách được tiết kiệm, quốc phòng - an ninh được củng cố, không gian phát triển kinh tế - xã hội được mở rộng. Đây là minh chứng sinh động cho năng lực lãnh đạo của Đảng, hiệu quả quản lý của Nhà nước và sự đồng thuận, ủng hộ của Nhân dân.

Đó cũng là nền tảng vững chắc để Đảng ta tiếp tục lãnh đạo công cuộc đổi mới toàn diện, xây dựng đất nước phồn vinh, hạnh phúc, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh; kiên định mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”, vì một Việt Nam phát triển hùng cường trong kỷ nguyên mới.

(Còn nữa…)