Hiến mô, tạng cứu người: Còn nhiều rào cản

Ngày càng có nhiều người muốn hiến tạng

Trong thông tin gửi báo chí mới đây, Bệnh viện Việt Đức cho biết tính đến ngày 23/6, Bệnh viện đã thực hiện 1.200 ca ghép thận, trong đó 150 ca từ người hiến thận đã chết não. Trong tổng số 96 ca ghép gan, có 70 ca ghép từ người hiến chết não, 39 ca ghép tim từ người hiến chết não, 1 ca ghép tim và thận, 5 ca ghép phổi tại bệnh viện cũng từ người hiến tạng chết não.

Các bác sĩ Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức đang ghép tim cho 1 bệnh nhân từ tạng hiến. (Ảnh: Bệnh viện Việt Đức)

Một trong số người hiến tạng gần đây là anh B.N.T., 22 tuổi, ở Hậu Lộc, Thanh Hóa, bị tai nạn giao thông dẫn tới chết não. “Gia đình T. đau đớn vì con trai chết não, nhưng hai bên gia đình nội ngoại, đặc biệt là người chú ruột đã động viên rất nhiều, lan tỏa nghĩa cử hiến tạng, bố mẹ T. đã quyết định hiến tặng tim, gan và 2 thận của con trai, cứu sống 4 người” - đại diện Bệnh viện Việt Đức cho biết. Gần đây, khi bệnh viện có dịp gặp lại gia đình T., bố T. là ông Bùi Ngọc Phấn chia sẻ: “Gia đình không mong mỏi điều gì, ngoài mong mỏi những người nhận tạng của con tôi sống khỏe, sống có ích”.

Những câu chuyện về nghĩa cử cao đẹp “cho đi là còn mãi” như gia đình anh T. ngày một nhiều thêm. Tuy nhiên, so với số người có nhu cầu của hơn 10.000 trường hợp đang chờ ghép thận, 2.000 trường hợp chờ ghép gan và hàng nghìn trường hợp chờ ghép các bộ phận khác… thì còn quá ít ỏi. Theo Trung tâm điều phối ghép tạng quốc gia, tính đến ngày 31/12/2020, cả nước có 40.257 trường hợp đăng ký hiến tạng sau khi chết/chết não. Hiện tại, Việt Nam có 20 trung tâm ghép tạng, có thể làm chủ phần lớn các kỹ thuật ghép mà các nước trên thế giới đang triển khai.

Nhiều vấn đề cần xem xét

Điều 5 Luật hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác quy định người từ đủ 18 tuổi trở lên, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ có quyền hiến mô, bộ phận cơ thể của mình khi còn sống, sau khi chết và hiến xác. Với những người không may bị chết não mà không có thẻ hiến mô, bộ phận cơ thể người sau khi chết thì việc lấy mô, bộ phận cơ thể của họ phải được sự đồng ý bằng văn bản của cha, mẹ hoặc người giám hộ hoặc vợ, chồng hoặc đại diện các con đã thành niên của người đó.

Như vậy, với quy định của pháp luật hiện hành thì người chưa đủ 18 tuổi không được quyền hiến mô, bộ phận cơ thể, hiến xác. Đây là quy định mà không ít chuyên gia y tế cho rằng, là “nguồn cơn” của nhiều bất cập trong thực tiễn.

Đại biểu Quốc hội, Chủ tịch Hội huyết học - truyền máu Việt Nam, Giáo sư Nguyễn Anh Trí cho hay: “Quy định người 18 tuổi trở lên mới được hiến tạng đã dẫn đến tình trạng có cháu nhỏ mới 6 tuổi phải ghép quả tim của người đàn ông 40 tuổi, trong khi cơ thể cháu còn nhỏ. Vì luật chưa cho phép, nên những cháu nhỏ chết não chưa thể hiến tạng được. Quy định này đang khiến thực tiễn gặp những vướng mắc”.

Đại biểu Quốc hội, giáo sư Nguyễn Anh Trí (Ảnh: HL)

Tại hội thảo về “Tăng cường nguồn hiến mô, bộ phận cơ thể người” do Bộ Y tế tổ chức mới đây, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Trường Sơn cũng cho rằng, quy định độ tuổi được phép hiến tạng phải bắt buộc trên 18 tuổi đã khống chế nguồn tạng được hiến tặng từ người cho chết não. Trong khi đó, mỗi năm, Việt Nam có khoảng 10.000 ca tử vong do tai nạn giao thông, đây chính là nguồn tạng tiềm năng có thể tiến hành ghép tạng.

Từ những bất cập này, nhiều chuyên gia y tế cho rằng, cần xem xét lại giới hạn về độ tuổi hiến tạng đối với người hiến chết não, cụ thể như cho phép người dưới 18 tuổi được hiến mô, bộ phận cơ thể người khi chết não và được sự đồng ý của cha, mẹ hoặc người giám hộ hợp pháp; còn với người hiến đang sống có cùng huyết thống thì cần đủ 18 tuổi trở lên.

Dự kiến, trong năm 2022, Bộ Y tế sẽ trình Quốc hội về Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác sửa đổi về độ tuổi với người hiến tạng sẽ là một trong những vấn đề được đề cập xem xét, sửa đổi.

Bên cạnh đó, Giáo sư Nguyễn Anh Trí đề cập đến một vấn đề mà không ít những người trong ngành như ông khá trăn trở: “Lâu nay chúng ta cứ cho người hiến tạng, thân nhân người hiến tạng và người được nhận tạng gặp nhau, khóc lóc rất cảm động. Tuy nhiên, chuyện này về nguyên tắc là không được, để tránh khiếu kiện sau này.

Ví dụ như người A hiến tạng cho người B, chúng ta cho họ gặp nhau, bây giờ rất cảm động, chia sẻ với nhau, nhưng 20 năm sau, biết đâu câu chuyện sẽ rất khác. Giả dụ bà mẹ đồng ý cho hiến tạng của chồng mình, đến khi bà mẹ mất, sau này những đứa con lớn lên đói khổ, khó khăn, tìm đến người được nhận tạng đòi tiền, đòi phải nuôi, phải có trách nhiệm vì “có gan bố tôi trong tạng"

“Một người muốn hiến tạng thì được cấp cho một mã số, người muốn nhận tạng, cũng nhận theo mã số đó, và lời cảm ơn của người được nhận là cảm ơn cả xã hội, cộng đồng đã hiến tạng chứ không phải cảm ơn cụ thể ông A, bà B vì không biết ai hiến cho mình cả. Đó là nguyên tắc”, Giáo sư Nguyễn Anh Trí nói.