Hà Nội và bài toán giao thông tĩnh: Đã đến lúc cần một bước đột phá

Vấn đề nan giải

Cuối năm 2018, Hội đồng nhân dân Thành phố Hà Nội ban hành Nghị quyết số 15/NQ-HĐND về Quy hoạch bến xe, bãi đỗ xe, trung tâm tiếp vận và trạm dừng nghỉ đến năm 2030, tầm nhìn 2050. Theo quy hoạch, Thành phố sẽ đầu tư 1.480 vị trí bãi đỗ xe trong khu vực đô thị trung tâm, gồm 74 bãi ngầm, 450 bãi cao tầng (tự động) và phần còn lại là bãi đỗ xe mặt đất. Đây được coi là bước đi quan trọng nhằm giảm áp lực giao thông tĩnh đang gia tăng nhanh chóng.

Thế nhưng, sau nhiều năm triển khai, tiến độ thực hiện còn rất chậm. Đến nay, toàn Thành phố mới có 57 bãi đỗ xe đang hoạt động; trong đó chỉ duy nhất một bãi ngầm tại Mễ Trì Hạ (phường Từ Liêm), các dự án còn lại vẫn trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư. Sự thiếu hụt quỹ đất giao thông tĩnh, cộng với số lượng ô tô, xe máy tăng mạnh khiến nhiều cá nhân, tổ chức tận dụng mọi khoảng trống từ lòng đường, vỉa hè cho tới gầm cầu để làm bãi gửi xe, thu phí trái quy định. Không ít điểm trông giữ tự phát tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ, mất an toàn và gây bức xúc cho người dân.

Tại khu đô thị Xa La, ô tô dừng đỗ tràn lan ngay dưới khu vực biển cấm dừng đỗ. Tuy nhiên, xét trên góc độ khách quan, việc vi phạm này một phần xuất phát từ việc hạ tầng giao thông tĩnh của Hà Nội chưa đáp ứng thực tế.

Sau vụ cháy bãi xe dưới gầm cầu Vĩnh Tuy gây thiệt hại nghiêm trọng, các cơ quan chức năng đã yêu cầu rà soát và di dời toàn bộ bãi xe nằm trong phạm vi bảo vệ kết cấu hạ tầng đường bộ. Đây là biện pháp cần thiết để siết chặt kỷ cương, song trong dài hạn, chỉ khi bài toán giao thông tĩnh được giải quyết bằng các bãi đỗ xe ngầm, cao tầng, thông minh thì áp lực ùn tắc và mất trật tự mới có thể tháo gỡ.

Thực tế cho thấy, việc tìm được một chỗ đỗ xe ở khu vực trung tâm Hà Nội đang trở thành “nhiệm vụ bất khả thi” với nhiều người. Tình trạng ô tô quay vòng nhiều lần để tìm điểm gửi xuất hiện thường xuyên trên các tuyến phố đông đúc. Đặc biệt tại các bệnh viện lớn, dù có biển cấm dừng đỗ, nhiều phương tiện vẫn xếp hàng dài; lực lượng chức năng xử lý nhưng chỉ ít phút sau tình trạng lại tái diễn. Ngoài ra, tại các khu đô thị tình trạng này càng thêm phổ biến. Chẳng hạn, theo ghi nhận của Lao động Thủ đô tại khu đô thị Xa La, ô tô đỗ tràn xuống lòng đường, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn và gây cản trở giao thông.

Trong khi đó, Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ quy định rất rõ: người điều khiển phương tiện chỉ được dừng, đỗ ở nơi có lề đường rộng, hoặc ở sát mép đường theo chiều đi; trên đường phố phải dừng, đỗ sát lề bên phải, bánh xe không được cách vỉa hè quá 0,25m. Trường hợp buộc phải đỗ xe ở vị trí không được phép, tài xế phải bật đèn khẩn cấp hoặc đặt biển cảnh báo để bảo đảm an toàn.

Ngoài ra, Nghị định 168/2024 cũng quy định mức xử phạt nghiêm khắc. Cụ thể, với ô tô, phạt 800.000 - 1.000.000 đồng nếu đỗ xe sai quy định trên vỉa hè, không sát lề đường, đỗ trên miệng cống, miệng hầm kỹ thuật, hay tại nơi có biển cấm. Với xe máy, phạt 400.000 - 600.000 đồng đối với hành vi dừng, đỗ ở lòng đường, vỉa hè trái phép hoặc gây cản trở giao thông.

Rõ ràng, xử phạt vi phạm là cần thiết, nhưng chỉ giải quyết phần ngọn. Cái gốc của vấn đề vẫn là thiếu bãi đỗ xe hợp chuẩn phục vụ người dân. Khi hệ thống bãi đỗ được đầu tư đồng bộ, quy mô và đúng quy hoạch, không chỉ giảm áp lực cho người tham gia giao thông, mà diện mạo trật tự đô thị của Thủ đô cũng sẽ được cải thiện rõ rệt, tạo nền tảng hướng tới một Thành phố văn minh, hiện đại.

Đâu là giải pháp?

Theo Sở Xây dựng Hà Nội, Thủ đô hiện có khoảng 10 triệu dân, với hơn 8,1 triệu phương tiện lưu thông. Mỗi ngày lại có thêm khoảng 1,2 triệu lượt xe từ các tỉnh, thành khác đổ về, tạo áp lực khổng lồ lên hạ tầng giao thông. Trong khi đó, phương tiện tăng trưởng nhanh nhưng tỷ lệ đất dành cho giao thông chỉ tăng chưa đến 0,3%/năm; diện tích dành cho giao thông tĩnh vẫn dưới 1%. Tính chung, quỹ đất giao thông tĩnh hiện chỉ đáp ứng được khoảng 8 - 10% nhu cầu đỗ xe, quá thấp so với thực tế.

Ngoài phát triển bãi đỗ xe ngầm, Thành phố cần có các giải pháp xây dựng nhiều hơn nữa các bãi đỗ xe tự động, thông minh.

Trao đổi với Lao động Thủ đô, TS Đào Ngọc Nghiêm, Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam nhận định: Để hệ thống giao thông vận hành tốt, Hà Nội phải chú trọng hạ tầng giao thông tĩnh. Tuy nhiên, trong nhiều năm, dù lượng phương tiện tăng mạnh, hệ thống bãi đỗ xe lại không phát triển tương xứng. Có thời điểm, kể cả tận dụng vỉa hè, Hà Nội cũng chỉ đáp ứng được khoảng 10% nhu cầu đỗ xe. Thiếu quỹ đất, Thành phố buộc phải áp dụng các biện pháp tình thế như cho đỗ xe dưới gầm cầu, trong công viên hay trên đất dự án chậm triển khai.

Bên cạnh đó, cũng cần nhìn nhận rằng sự chậm phát triển của giao thông tĩnh không chỉ do hạn chế nguồn lực hay cơ chế, mà còn bởi những yếu tố khách quan. Hà Nội là đô thị đặc biệt với mật độ dân cư cao, không gian xây dựng đã được sử dụng gần như tối đa. Tại các quận nội đô lịch sử, quỹ đất trống gần như không còn, việc giải phóng mặt bằng để xây bãi đỗ xe tập trung thường vướng vào các công trình dân sinh lâu năm, chi phí lớn và mất nhiều thời gian. Ngoài ra, nhiều dự án giao thông như các tuyến vành đai, metro… phải ưu tiên bố trí quỹ đất, khiến diện tích cho giao thông tĩnh càng bị thu hẹp.

Dẫu vậy, Hà Nội vẫn nỗ lực tìm hướng đi phù hợp. Cụ thể, Hà Nội tích cực rà soát từng khu vực để bố trí điểm đỗ xe tạm; điều chỉnh tổ chức giao thông; triển khai thí điểm đỗ xe thông minh, đỗ xe theo ngày - đêm; ứng dụng iParking; xây dựng cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư bãi đỗ xe ngầm và bãi đỗ xe công nghệ cao... Những nỗ lực này thể hiện quyết tâm của Thành phố trong bối cảnh một đô thị lớn phát triển nhanh, phải giải quyết nhiều nhu cầu cấp bách cùng lúc.

Tuy nhiên, theo TS Đào Ngọc Nghiêm, muốn tạo đột phá, Hà Nội cần cơ chế đặc thù mạnh mẽ hơn. Các dự án bãi đỗ xe ngầm – một xu hướng tất yếu của đô thị hiện đại đòi hỏi nguồn vốn đầu tư gấp đôi công trình trên mặt đất, thời gian thu hồi vốn dài nên khó thu hút doanh nghiệp. Luật Thủ đô đã mở đường, nhưng các chính sách ưu đãi hiện có vẫn chưa đủ sức hấp dẫn nhà đầu tư tham gia lĩnh vực này. Nghĩa là, vấn đề không phải thiếu định hướng, mà là thiếu giải pháp và nguồn lực phù hợp để biến định hướng thành hiện thực.

Chung quan điểm với TS Đào Ngọc Nghiêm, nhiều chuyên gia giao thông đề xuất Hà Nội cần thúc đẩy mạnh hơn việc ứng dụng khoa học - công nghệ trong bãi đỗ xe thông minh, nâng - hạ tự động. Quy hoạch hiện nay tính bình quân 25m²/chỗ đỗ là quá lớn so với điều kiện thực tế; nếu áp dụng công nghệ nhiều tầng, lắp ghép, diện tích đất có thể được sử dụng hiệu quả hơn rất nhiều. Đồng thời, Thành phố cần ưu tiên quỹ đất và nguồn vốn để phát triển các bãi đỗ xe tập trung theo quy hoạch, đồng thời đẩy mạnh xã hội hóa để huy động tối đa nguồn lực.

Thiếu bãi đỗ xe khiến người dân loay hoay tìm điểm đỗ, dẫn đến các phương tiện phải "tận dụng", đỗ tràn lan trên các khoảng đất trống.

Nhìn chung, các giải pháp tạm thời vẫn cần duy trì, nhưng quan trọng nhất là hoàn thiện cơ chế, tạo điều kiện cho doanh nghiệp, áp dụng công nghệ và chuẩn hóa an toàn để sớm hình thành hệ thống giao thông tĩnh hiện đại, bền vững, xứng đáng với tầm vóc của một đô thị đang phát triển mạnh mẽ như Hà Nội.

Rõ ràng, giải bài toán giao thông tĩnh không chỉ là yêu cầu cấp bách mà còn là một trong những điều kiện tiên quyết để Hà Nội phát triển bền vững, văn minh và hiện đại. Những nỗ lực của Thành phố trong thời gian qua cho thấy quyết tâm rất lớn trong việc tháo gỡ điểm nghẽn, từ rà soát quỹ đất, điều chỉnh tổ chức giao thông đến thúc đẩy các mô hình bãi đỗ xe thông minh, bãi đỗ xe ngầm. Tuy nhiên, để tạo chuyển biến rõ nét, Hà Nội cần những cơ chế đặc thù mạnh mẽ hơn, cùng sự chung tay của doanh nghiệp và cộng đồng. Khi hệ thống bãi đỗ xe được đầu tư đồng bộ, hiện đại, không chỉ trật tự giao thông được cải thiện, mà diện mạo đô thị cũng trở nên văn minh, an toàn và giàu sức sống hơn. Đó chính là nền tảng quan trọng để Thủ đô tiếp tục hướng tới mục tiêu xây dựng một Thành phố đáng sống, năng động và thân thiện trong tương lai.