Đề xuất luật hóa cơ chế miễn, giảm trách nhiệm cho viên chức dám nghĩ, dám làm

Tại Hội nghị Đại biểu Quốc hội (ĐBQH) hoạt động chuyên trách lần thứ 8, nhiệm kỳ khóa XV, các đại biểu đã góp ý vào một số nội dung còn nhiều ý kiến khác nhau của Dự thảo Luật Viên chức (sửa đổi), do Bộ Nội vụ chủ trì soạn thảo.

Bổ sung nghĩa vụ chủ động đổi mới, sáng tạo

Đại biểu Nguyễn Thị Sửu, Phó Trưởng Đoàn ĐBQH thành phố Huế nhìn nhận, quy định về nghĩa vụ và quyền của viên chức cơ bản khá đầy đủ nhưng chưa thật cân đối, nhất là chưa cân đối về quyền tự chủ, đổi mới sáng tạo, phản biện, bảo vệ bản thân trong rủi ro nghề nghiệp.

Nữ đại biểu đề nghị bổ sung nghĩa vụ chủ động đổi mới, sáng tạo như là chủ động đề xuất, tham gia hoạt động đổi mới sáng tạo, cải tiến quy trình trong phạm vi công việc và đơn vị sự nghiệp công lập, chịu trách nhiệm về kết quả, tác động của sáng kiến do mình đề xuất hoặc thực hiện.

Đại biểu Nguyễn Thị Sửu, Phó Trưởng Đoàn ĐBQH thành phố Huế. Ảnh: Quốc hội

Đồng thời, làm rõ nghĩa vụ tự chịu trách nhiệm, cá nhân chịu trách nhiệm trước pháp luật, cơ quan quản lý trực tiếp và nhân dân về hành vi quyết định kết quả thực hiện nhiệm vụ được giao và tăng nghĩa vụ phối hợp, minh bạch giải trình đảm bảo minh bạch, kịp thời những vấn đề liên quan đến chuyên môn nghiệp vụ, quyền lợi của nhân dân và xã hội khi được yêu cầu.

Đối với quyền của viên chức, cần bổ sung quyền được tham gia đóng góp ý kiến, phản biện, giám sát trong xây dựng tổ chức thực hiện các chủ trương, chính sách quy định liên quan đến hoạt động nghề nghiệp, và quyền được bảo hộ sáng kiến phát minh, giải pháp cải tiến trong hoạt động nghề nghiệp, được chia sẻ lợi ích phù hợp khi sáng kiến đổi mới mang lại hiệu quả cho đơn vị hoặc cộng đồng. Bổ sung quyền chuyển đổi vị trí công tác hợp lý, được đề xuất chuyển đổi vị trí công tác phù hợp với năng lực, nguyện vọng cá nhân và nhu cầu đơn vị sự nghiệp công lập.

Bên cạnh đó, bổ sung quyền được xem xét miễn hoặc giảm trách nhiệm hành chính hoặc nghề nghiệp trong trường hợp đã tuân thủ đúng quy trình, quy tắc nghề nghiệp nhưng phát sinh thiệt hại ngoài ý muốn như rủi ro nghề nghiệp, sau khi có ý kiến xác nhận của đơn vị sự nghiệp công lập và cơ quan có thẩm quyền.

Đại biểu Thạch Phước Bình, đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Long. Ảnh: Quốc hội

Kiểm soát chặt chẽ, tránh xung đột lợi ích

Đại biểu Thạch Phước Bình, đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Long cho rằng, dự thảo Luật đã mở rộng phạm vi nguồn lương của viên chức không chỉ từ quỹ lương của đơn vị sự nghiệp công lập mà còn bao gồm các nguồn thu hợp pháp khác. Đây là bước tiến quan trọng tạo điều kiện để viên chức được hưởng thu nhập đa dạng hơn.

Tuy nhiên, dự thảo Luật lại chưa nêu rõ cơ chế phân bổ minh bạch nguồn thu cũng như cách bảo đảm quyền lợi giữa viên chức làm việc ở các đơn vị có điều kiện khác nhau, nếu không quy định cụ thể có thể nảy sinh tình trạng chênh lệch thu nhập quá lớn gây mất công bằng.

“Tôi đề nghị cần bổ sung nguyên tắc phân phối công bằng, gắn thu nhập tăng thêm với hiệu quả công việc. Đồng thời quy định nghĩa vụ công khai, minh bạch tài chính để đảm bảo công bằng giữa các đơn vị”, đại biểu đoàn Vĩnh Long nói.

Về nguyên tắc quản lý viên chức, dự thảo Luật đã ghi nhận nguyên tắc là trao quyền gắn với trách nhiệm giải trình và khuyến khích viên chức đổi mới sáng tạo. Đây là những quy định tiến bộ, tuy nhiên còn thiếu cơ chế bảo vệ viên chức trong trường hợp đổi mới sáng tạo nhưng kết quả không như mong muốn.

“Trên thực tế nhiều viên chức e ngại rủi ro, ngại đổi mới vì sợ bị quy trách nhiệm. Do đó, tôi đề nghị cần luật hóa cơ chế miễn, giảm trách nhiệm cho viên chức dám nghĩ, dám làm vì lợi ích chung nhưng kết quả không thành công”, đại biểu Thạch Phước Bình nói.

Bên cạnh đó, đại biểu cũng đề cập đến những việc viên chức không được làm. Dự thảo Luật đã bổ sung quy định cấm đăng tải, phát tán, phát ngôn thông tin sai lệch. Tuy nhiên, khái niệm thông tin sai lệch chưa được giải thích một cách cụ thể, dễ dẫn đến cách hiểu và áp dụng tùy tiện, thậm chí có thể hạn chế quyền tự do ngôn luận một cách hợp pháp.

Vì vậy, ông Bình cho rằng, cần đưa ra tiêu chí xác định thế nào là thông tin sai lệch và bổ sung nguyên tắc bảo đảm quyền tự do phản biện, quyền nêu ý kiến chính đáng của viên chức, miễn là không trái pháp luật.

Đồng thời, cần nghiên cứu bổ sung cơ chế khoán Quỹ tiền thưởng theo hiệu quả công việc, trao quyền tự chủ cho đơn vị trong phân bổ nhưng phải công khai, minh bạch gắn với kết quả đánh giá viên chức hàng năm.

Đại biểu Nguyễn Văn Mạnh, Đoàn ĐBQH tỉnh Phú Thọ. Ảnh: Quốc hội

Đảm bảo thống nhất, khả thi

Dự thảo Luật cho phép viên chức được ký hợp đồng lao động tham gia quản lý, điều hành doanh nghiệp ngoài công lập nếu không trái quy định pháp luật. Cho rằng đây là một quy định tiến bộ, phù hợp với xu hướng mở rộng cơ hội nghề nghiệp, tuy nhiên, đại biểu Thạch Phước Bình cũng nhìn nhận, nếu không kiểm soát chặt chẽ sẽ dẫn đến xung đột lợi ích khi viên chức có thể lợi dụng vị trí công tác để phục vụ lợi ích cá nhân.

Do đó, dự thảo Luật cần quy định rõ danh mục lĩnh vực, ngành nghề mà viên chức được phép tham gia, đồng thời yêu cầu báo cáo minh bạch và chịu sự giám sát của đơn vị quản lý.

Đại biểu Nguyễn Văn Mạnh, Đoàn ĐBQH tỉnh Phú Thọ nhận thấy, thẩm quyền tuyển dụng viên chức đang có sự vênh nhau giữa các luật như Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Nhà giáo và các nghị định, thông tư của Chính phủ cũng như của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Vì vậy, cần phải có sự thống nhất giữa các văn bản nêu trên, để các địa phương, các tỉnh dễ dàng thực hiện…