Cần xác định rõ cơ chế ưu tiên tuyển dụng viên chức

Để viên chức yên tâm công hiến

Phát biểu thảo luận tại tổ, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch nước Lương Cường - đại biểu Quốc hội Đoàn Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng, việc sửa đổi Luật Viên chức cần bảo đảm nâng cao chất lượng viên chức trong bộ máy của hệ thống chính trị khu vực công và phải liên thông giữa khu vực công với khu vực tư; nâng cao chất lượng, hiệu lực, hiệu quả của chính quyền địa phương 2 cấp, nhất là tại cấp xã đối với các lĩnh vực y tế, giáo dục…

Cùng thảo luận về nội dung đánh giá viên chức, theo đại biểu Tráng A Dương (Đoàn Tuyên Quang), thực tế việc đánh giá còn hình thức, nặng về chỉ tiêu số lượng, chưa phản ánh đúng năng lực và hiệu quả công tác. Do đó, đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo về tiêu chí đánh giá cần gắn với kết quả công việc, chất lượng dịch vụ công và mức độ hài lòng của người dân, khắc phục tình trạng hình thức.

Đại biểu Nguyễn Phương Thủy (Đoàn Hà Nội) đề nghị không quy định về đơn vị sự nghiệp công lập tại dự thảo Luật, bởi các nội dung về tổ chức bộ máy, nơi làm việc của viên chức cần được quy định tại văn bản quy phạm pháp luật riêng về đơn vị sự nghiệp công lập.

Ngoài ra, đại biểu cho rằng Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội giám sát chuyên đề về tổ chức và hoạt động của đơn vị sự nghiệp công lập năm 2024 đã đề nghị Chính phủ chỉ đạo nghiên cứu, xây dựng Luật điều chỉnh chung đối với đơn vị sự nghiệp công lập và ngoài công lập.

Đại biểu Nguyễn Phương Thủy cũng đề nghị cần xác định cụ thể về đối tượng viên chức ký hợp đồng có thời hạn và hợp đồng không xác định thời hạn để quy định ngay tại dự thảo Luật. Đồng thời, cần có quy định cụ thể hơn về tỷ lệ đánh giá theo kết quả đầu ra và vai trò trực tiếp của kết quả đánh giá trong các quyết định về tiền lương, thưởng, thu nhập tăng thêm, quy hoạch, bổ nhiệm, đào tạo, chấm dứt hợp đồng.

Đoàn ĐBQH Hà Nội thảo luận tại tổ. Ảnh: Phạm Thắng

Theo đại biểu Nguyễn Phương Thủy, cần có khung tiêu chí đánh giá KPI thống nhất toàn quốc và hệ thống đánh giá điện tử viên chức đồng bộ để tạo cơ sở dữ liệu quốc gia, bảo đảm tính minh bạch và có thể kiểm chứng.

Nhấn mạnh hành vi viên chức bị cấm, đại biểu Lê Minh Nam (Đoàn Cần Thơ) đề nghị bổ sung các quy định nghiêm cấm viên chức đăng tải, phát tán thông tin sai lệch và xúi giục đình công. Đại biểu cho rằng, việc bổ sung này là cần thiết, phản ánh sự thích ứng của pháp luật với môi trường truyền thông số, nơi thông tin sai lệch, tin giả và kích động tập thể có thể gây hậu quả nghiêm trọng cho sự ổn định xã hội và hiệu lực quản lý nhà nước.

Đại biểu cũng đề nghị có hình thức răn đe theo Bộ luật Hình sự với những thông tin sai lệch, xúc phạm danh dự, nhân phẩm của người khác trên mạng xã hội.

Rõ cơ chế ưu tiên tuyển dụng viên chức

Về phương thức tuyển dụng viên chức, nhiều đại biểu Quốc hội cũng cho rằng, để tránh vướng mắc trong thực tiễn thi hành, cơ quan soạn thảo nghiên cứu, bổ sung rõ hơn về cơ chế ưu tiên.

Đại biểu Lê Nhật Thành (Đoàn Hà Nội) đề nghị cân nhắc có chính sách đặc thù, ưu tiên trong phát triển và tuyển viên chức là người dân tộc thiểu số và viên chức có trình độ chuyên môn tốt về công tác tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, hải đảo, biên giới.

Theo đại biểu Lê Nhật Thành, cần ưu tiên tuyển dụng, đào tạo và bồi dưỡng nguồn nhân lực tại chỗ, đặc biệt là người dân tộc thiểu số nhằm đào tạo đội ngũ viên chức am hiểu phong tục, tập quán, ngôn ngữ và gắn bó lâu dài với địa phương. Đồng thời, hoàn thiện cơ chế đãi ngộ đặc thù, trong đó có phụ cấp thu hút, phụ cấp đặc biệt, hỗ trợ nhà ở công vụ, đào tạo, bồi dưỡng, luân chuyển hợp lý nhằm thu hút và giữ chân viên chức có năng lực tình nguyện về công tác tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Đại biểu Trương Xuân Cừ thảo luận tại tổ. Ảnh: Như Ý

Đại biểu Trương Xuân Cừ (Đoàn Hà Nội) bày tỏ băn khoăn về quy định xét tuyển viên chức. Đại biểu cho rằng dù đã đưa ra những tiêu chuẩn để xét tuyển, nhưng nếu không công khai, minh bạch thì rất dễ xảy ra tiêu cực. Những người tốt nghiệp xuất sắc phải được kiểm tra với nhau để chọn ra người xuất sắc thật sự, có kiến thức, có kỹ năng, có trình độ. Đại biểu Trương Xuân Cừ đề xuất, xét tuyển viên chức cần kiểm tra năng lực như những năm gần đây các trường đại học đã thực hiện cực kỳ hiệu quả.

Thảo luận tại tổ, đại biểu Đoàn Thị Lê An (Đoàn Cao Bằng) cho rằng, mặc dù Luật Viên chức (sửa đổi) định hướng chấm dứt “biên chế suốt đời”, chuyển sang hợp đồng có thời hạn để tăng cạnh tranh, sàng lọc người kém; nhưng đối với vùng đặc biệt khó khăn, việc quy định tất cả viên chức chỉ có hợp đồng xác định thời hạn có thể làm giảm sức hút nhân lực.

Từ đó, đại biểu kiến nghị cân nhắc duy trì hoặc mở rộng diện hợp đồng không xác định thời hạn cho viên chức y tế công tác ở vùng đặc biệt khó khăn (ít nhất sau khi họ đã hoàn thành vài năm thử thách), nhằm tạo tâm lý yên tâm, ổn định và khuyến khích gắn bó lâu dài.

Viên chức được góp vốn, tham gia quản lý, điều hành doanh nghiệp

Liên quan đến quy định góp vốn, Đại biểu Nguyễn Anh Trí (Đoàn Hà Nội) cho rằng, sửa đổi Luật Viên chức là cần thiết và đánh giá cao quy định cho phép viên chức được góp vốn, tham gia quản lý, điều hành doanh nghiệp trong một số trường hợp. Ông cho rằng, đây là chủ trương phù hợp với xu thế phát triển, đồng thời đáp ứng nhu cầu thực tế, đặc biệt trong các lĩnh vực y tế, khoa học, công nghệ.

Trong lĩnh vực y tế chẳng hạn, rất khó có đủ bác sĩ giỏi, có kinh nghiệm làm việc toàn thời gian ở bệnh viện công. Để có được một bác sĩ giỏi là cả một quá trình tích lũy, rèn luyện và thực hành lâu dài. “Những người như vậy nên được tạo cơ hội phát huy năng lực ở nhiều môi trường khác nhau, vừa giúp đào tạo thế hệ kế cận, vừa nâng cao chất lượng chuyên môn”, đại biểu nói.

Đại biểu Nguyễn Anh Trí phát biểu thảo luận. Ảnh: Như Ý

GS Nguyễn Anh Trí cũng chia sẻ, trong thời gian học tập tại Nhật Bản những năm 1993 - 1994, ông nhận thấy nhiều giáo sư y khoa ở đó tham gia làm việc ở nhiều cơ sở, đảm nhận vai trò cố vấn hoặc hướng dẫn chuyên môn.

Vì vậy, việc cho phép viên chức được góp vốn, điều hành trong phạm vi phù hợp sẽ giúp tận dụng trí tuệ và kinh nghiệm của đội ngũ chuyên gia, đồng thời tạo cơ chế linh hoạt, khuyến khích sáng tạo, nâng cao chất lượng dịch vụ công.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn Hải Phòng) bày tỏ tán thành cao với việc bổ sung quy định về quyền của viên chức trong hoạt động nghề nghiệp và hoạt động kinh doanh được thể hiện tại Điều 13 của Dự thảo Luật Viên chức (sửa đổi).

Để hoàn thiện dự án Luật, bà Nga cho rằng, cần phân định rõ phạm vi được phép và không được phép trong việc tham gia hoạt động kinh doanh của viên chức. “Viên chức ở lĩnh vực giáo dục, y tế, khoa học công nghệ có thể tham gia doanh nghiệp khoa học, chuyển giao công nghệ; nhưng không nên mở rộng tùy tiện sang các lĩnh vực không liên quan đến chuyên môn”, theo đại biểu.

Đồng thời, nên xây dựng cơ chế kiểm soát xung đột lợi ích rõ ràng, tránh trường hợp viên chức lợi dụng vị trí công tác, thông tin nội bộ, hay nguồn lực nhà nước để trục lợi trong quá trình tham gia doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, cần có hướng dẫn về trách nhiệm, nghĩa vụ và chế độ thu nhập khi viên chức tham gia doanh nghiệp hoặc ký hợp đồng ngoài đơn vị; phải đảm bảo viên chức vẫn hoàn thành đầy đủ nhiệm vụ tại cơ quan, không ảnh hưởng đến chất lượng công vụ.

Đối với các cơ sở giáo dục đại học và đơn vị sự nghiệp khoa học công lập, theo đại biểu, nên ban hành cơ chế khuyến khích cụ thể - chẳng hạn cho phép thành lập doanh nghiệp spin-off, doanh nghiệp khoa học công nghệ nội bộ, với cơ chế tài chính và quản trị minh bạch. Đồng thời, cần đào tạo, tập huấn cho đội ngũ viên chức về pháp luật kinh doanh, quản trị doanh nghiệp, sở hữu trí tuệ… để họ có đủ năng lực tham gia lĩnh vực này một cách hiệu quả, minh bạch, đúng pháp luật.