Sửa luật để nâng cao chất lượng đội ngũ viên chức

Mở rộng quyền của viên chức

Một trong những điểm mới đáng chú ý của Dự thảo Luật Viên chức (sửa đổi) là đã mở rộng một số quyền của viên chức. Theo đó, viên chức được ký hợp đồng để thực hiện hoạt động nghề nghiệp tại các đơn vị sự nghiệp khác, ngoài đơn vị công lập hiện đang làm việc. Cũng theo dự thảo, viên chức còn được tham gia góp vốn, thành lập, quản lý, điều hành, làm việc tại doanh nghiệp do đơn vị sự nghiệp mà mình đang làm việc, hoặc tham gia thành lập để thương mại hóa kết quả nghiên cứu, khai thác hiệu quả tài sản trí tuệ, các sáng chế và công nghệ số do tổ chức đó tạo ra.

Viên chức cũng được cử sang làm việc tại các tổ chức khoa học và công nghệ, cơ sở giáo dục đại học, doanh nghiệp và các tổ chức khác trong thời gian nhất định; được góp vốn, thành lập, tham gia quản lý điều hành hoặc tham gia phát triển công nghệ tại các doanh nghiệp trong và ngoài nước.

Bên cạnh đó, dự thảo Luật Viên chức (sửa đổi) quy định trường hợp viên chức là người đứng đầu phải được sự đồng ý của cấp có thẩm quyền quản lý trực tiếp; trong thời gian làm việc ở các tổ chức này, viên chức được giữ chế độ lương và các chế độ, chính sách khác hiện hưởng, được quy hoạch, bổ nhiệm, đào tạo, bồi dưỡng theo quy định. Viên chức cũng được thực hiện các quyền khác trong hoạt động kinh doanh và làm việc ngoài thời gian quy định theo quy định của pháp luật chuyên ngành và quy định của cấp có thẩm quyền.

Viên chức, người lao động mong dự thảo Luật sửa đỏi lần này sẽ giúp viên chức bớt thiệt thòi hơn công chức (Ảnh minh họa Chinhphu.vn)

Theo một số chuyên gia, chính sách này có hai mặt rõ rệt. Ở chiều tích cực, nó giải phóng năng lực sáng tạo, giúp viên chức nâng thu nhập, học hỏi và cập nhật kỹ năng từ thực tế thị trường, từ đó nâng cao chất lượng dịch vụ công. Việc cho phép viên chức góp vốn, thành lập và tham gia doanh nghiệp nhằm thương mại hóa kết quả nghiên cứu cũng là động lực quan trọng thúc đẩy đổi mới sáng tạo, đưa nghiên cứu ra thị trường.

Tuy nhiên, mở cửa như thế cũng đặt ra thách thức quản lý lớn: Xung đột lợi ích, nguy cơ chảy máu chất xám khỏi đơn vị công lập, và sự khác biệt về năng lực giữa các vùng. Dự thảo đề xuất khung phòng ngừa xung đột lợi ích - viên chức chỉ được làm ngoài khi không trái hợp đồng chính và không là viên chức tại hai cơ quan cùng lúc nhưng chi tiết vận hành (kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm) sẽ quyết định hiệu lực thực sự. Cơ chế minh bạch công bố hợp đồng, chế tài xử lý, và cơ quan giám sát độc lập là yếu tố cần thiết để tránh “lợi dụng” chính sách.

Bày tỏ quan điểm về vấn đề này, trao đổi với phóng viên, tiến Nguyễn Tiến Dĩnh - nguyên Thứ trưởng Thường trực Bộ Nội vụ cho hay, Luật hiện hành quy định viên chức chỉ được góp vốn chứ không được tham gia quản lý, điều hành; còn trong dự Luật Viên chức sửa đổi, Bộ Nội vụ đã đề xuất mở rộng hơn, cho viên chức được góp vốn, thành lập và điều hành doanh nghiệp.

Theo Tiến sĩ Nguyễn Tiến Dĩnh, không nên lo lắng việc mở rộng sẽ tạo sự xung đột hay lạm quyền của viên chức, vì thực tế với viên chức ở đây chủ yếu làm nhiệm vụ cung cấp dịch vụ công trong giáo dục, y tế... chứ không trực tiếp làm công tác quản lý nhà nước hoặc hoạch định chính sách. Hơn nữa, doanh nghiệp ở đây do đơn vị sự nghiệp mà viên chức đang làm việc thành lập hoặc tham gia thành lập để thương mại hóa kết quả nghiên cứu, khai thác hiệu quả tài sản trí tuệ, các sáng chế và công nghệ số do tổ chức đó tạo ra; đồng thời phát triển công nghệ tại các doanh nghiệp trong và ngoài nước.

Nguyên Thứ trưởng nhận định, việc "nới lỏng" cho viên chức như trên là phù hợp, tốt trong tình hình hiện nay, tạo điều kiện cho viên chức tham gia làm kinh tế, góp phần phát triển kinh tế - xã hội đất nước trong kỷ nguyên mới. Tiến sĩ Nguyễn Tiến Dĩnh cũng chia sẻ, tuy “mở” nhưng dự Luật đã quy định rõ vấn đề quản lý đối với viên chức khi tham gia làm kinh tế. Theo đó, không được trốn tránh, thoái thác, né tránh, đùn đẩy trong việc thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao; không được làm những việc liên quan sản xuất, kinh doanh, công tác nhân sự theo quy định của pháp luật về phòng, chống tham nhũng, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, bảo vệ bí mật nhà nước...

Đổi mới tuyển dụng, quản lý và sử dụng viên chức

Điểm mới đáng chú ý nữa của Dự thảo là đổi mới việc tuyển dụng, sử dụng, quản lý viên chức theo vị trí việc làm; đánh giá viên chức gắn với nâng cao chất lượng, kết quả thực hiện nhiệm vụ. Theo đó, dự thảo luật quy định rõ việc tuyển dụng, quản lý, bố trí, sử dụng viên chức phải căn cứ vào yêu cầu của vị trí việc làm và năng lực, hiệu quả thực hiện nhiệm vụ của viên chức, không thực hiện việc thi, xét thăng hạng chức danh nghề nghiệp viên chức.

Việc chuyển đổi phương thức quản lý viên chức theo vị trí việc làm như dự thảo luật để phù hợp với xu thế cải cách khu vực công hiện nay, đáp ứng yêu cầu “đổi mới mạnh mẽ phương thức tuyển dụng, đánh giá quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, bố trí, sử dụng cán bộ, công chức, viên chức trong hệ thống chính trị”, tạo cơ sở pháp lý để thực hiện trả lương theo vị trí việc làm theo tinh thần Nghị quyết số 27-NQ/TW (21/5/2018); bảo đảm thống nhất quy định của Luật Cán bộ, công chức.

Ngoài ra, việc chuyển đổi phương thức quản lý viên chức như dự thảo Luật cũng nhằm góp phần tăng cường tính minh bạch, công bằng trong tuyển dụng, sử dụng, quản lý viên chức trên cơ sở rõ công việc, năng lực và kết quả công việc thực tế, để nâng cao hiệu quả hoạt động của đơn vị sự nghiệp công lập. Việc đánh giá viên chức trên cơ sở hiệu quả công việc sẽ là động lực cho viên chức nỗ lực mỗi ngày, tránh tình trạng một bộ phận viên chức làm việc đối phó, “hết ngày, đầy công”.

Bên cạnh đó, dự thảo Luật quy định rõ hình thức thi tuyển cạnh tranh, xét tuyển công khai, bình đẳng và hình thức tiếp nhận đối với nguồn nhân lực chất lượng cao. Các đơn vị sự nghiệp công lập được chủ động lựa chọn phương thức tuyển dụng phù hợp với ngành, lĩnh vực hoạt động, hướng tới mô hình quản trị chuyên nghiệp, hiện đại.

Như vậy, để tuyển dụng viên chức, ngoài hình thức thi tuyển và xét tuyển, dự thảo Luật quy định hình thức “tiếp nhận” các đối tượng là chuyên gia, nhà khoa học, người có tài, năng khiếu đặc biệt… Việc đa dạng hóa phương thức tuyển dụng viên chức như dự thảo Luật là cần thiết, tạo điều kiện để các đơn vị sự nghiệp chủ động trong tuyển dụng, lựa chọn người có năng lực, đáp ứng yêu cầu công việc.

Không chỉ đổi mới về tuyển dụng, quản lý, dự thảo luật cũng thể hiện đổi mới trong cơ chế đánh giá viên chức. Theo đó, dự thảo Luật quy định nguyên tắc, thẩm quyền và xây dựng quy chế đánh giá đối với viên chức thường xuyên, liên tục, định lượng trên cơ sở kết quả thực hiện nhiệm vụ, ứng dụng khoa học công nghệ để tạo cơ chế sàng lọc viên chức ngay khi xác định không đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ mà không phải chờ kết quả đánh giá trong 2 năm liên tiếp như quy định hiện hành.

Tiến sĩ Nguyễn Tiến Dĩnh cho rằng: Việc đổi mới cơ chế đánh giá viên chức sẽ tạo cơ chế cạnh tranh trong đội ngũ, thúc đẩy viên chức không ngừng rèn luyện, nâng cao năng lực và ý thức trách nhiệm, đặc biệt là đạo đức nghề nghiệp trong thực thi nhiệm vụ, qua đó đó nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ của viên chức, chất lượng dịch vụ công, đáp ứng ngày càng cao yêu cầu mà thực tiễn xã hội đang đòi hỏi.