Bài 1: Khi xe cá nhân góp phần làm cho đô thị "ngột ngạt"

Nhịp sống đô thị hiện đại đang đặt Hà Nội trước một bài toán nan giải là số lượng phương tiện cá nhân tăng chóng mặt, hạ tầng ngày càng quá tải, ùn tắc và ô nhiễm trở thành nỗi lo thường trực của người dân. Nếu không có giải pháp đột phá, giao thông sẽ trở thành rào cản cho sự phát triển bền vững của Thủ đô.

Ùn tắc - vấn nạn nan giải

6h45 sáng, anh Đinh Đức Tuấn (xã Bình Minh, Hà Nội) bắt đầu một ngày mới bằng việc đưa con đến trường rồi đi làm tại cơ quan ở khu vực phường Cửa Nam. Quãng đường từ nhà đến cơ quan dài khoảng 13km, nhưng hiếm khi anh có thể đi hết trong vòng nửa giờ. Thay vào đó, gần một tiếng đồng hồ anh phải di chuyển trong cảnh chen chúc, chật chội trên những tuyến đường đông đặc xe cộ.

Tất cả dường như đã trở thành “thói quen bất đắc dĩ” mà anh Tuấn phải thích ứng. Vào những ngày mưa, hoặc khi xảy ra va chạm giao thông, thời gian di chuyển của anh Tuấn còn kéo dài hơn, để lại sự mệt mỏi ngay từ đầu ngày.

Câu chuyện của anh Tuấn cũng là thực tế chung mà hàng triệu người dân sinh sống, làm việc và học tập tại Hà Nội đang phải đối diện. Nhiều tài xế cho biết, ngay cả ngoài giờ cao điểm, tốc độ di chuyển trung bình của ô tô trong nội đô cũng chỉ dưới 20km/h. Còn trong khung giờ cao điểm, con số này có thể giảm xuống chỉ còn vài km/h, khiến những chuyến đi lẽ ra chỉ mất 15 - 20 phút trên lý thuyết trở thành hành trình kéo dài gấp đôi, thậm chí gấp ba lần.

Mật độ phương tiện giao thông cá nhân tại Hà Nội ngày một tăng khiến hạ tầng quá tải. Ảnh: Đinh Luyện

Theo ghi nhận của Lao động Thủ đô, vào giờ cao điểm, không khó để bắt gặp hình ảnh những cung đường ken đặc xe cộ, nối đuôi nhau nhích từng chút một. Đường Vành đai 3 là một ví dụ điển hình. Tại đây, cảnh hàng dài ô tô xếp hàng chờ lên đường trên cao đã trở nên quen thuộc. Chỉ một va chạm nhỏ hoặc sự cố phương tiện cũng đủ khiến cả tuyến ùn ứ, và ngay cả khi lên được đường trên cao, việc di chuyển cũng hết sức khó khăn.

Bên cạnh đó, Hà Nội còn nhiều “điểm nóng” ùn tắc khác như nút giao Cổ Linh - Đàm Quang Trung; nút giao đường Trần Nhật Duật (cửa khẩu Chương Dương Độ); ngã tư Trần Phú - Thanh Bình - Phùng Hưng (khu vực cầu Trắng - Hà Đông)… Ngoài ra, các trục đường lớn như Nguyễn Trãi, Láng (đoạn từ Ngã Tư Sở đến Cầu Giấy), đường đê Nguyễn Khoái (từ Trần Khát Chân đến cầu Vĩnh Tuy)… cũng thường xuyên rơi vào tình trạng ùn tắc kéo dài, đặc biệt trong giờ cao điểm.

Tình trạng ùn tắc không chỉ gây lãng phí thời gian, nhiên liệu, mà còn tạo áp lực, căng thẳng, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống và hiệu quả lao động, học tập của người dân Thủ đô.

Làm sao để giảm thiểu?

Trong một dịp trao đổi với Lao động Thủ đô, Giáo sư, Tiến sĩ Từ Sỹ Sùa - Giảng viên Trường Đại học Giao thông Vận tải cho biết: Hà Nội hiện có 5 vấn đề lớn của một đô thị hiện đại cần phải quan tâm, gồm: Nhà ở, việc làm, giao thông đô thị, môi trường và nước sạch. Trong đó, giao thông được coi là “điểm nghẽn” ngày càng trầm trọng, bởi hạ tầng không theo kịp sự gia tăng chóng mặt của phương tiện cá nhân.

Theo nhiều nghiên cứu, thiệt hại kinh tế do ùn tắc giao thông ở Hà Nội ước tính dao động từ 1 đến 1,2 tỷ USD mỗi năm. Người dân mất trung bình từ 30 đến 60 phút/ngày chỉ vì kẹt xe. Đây không chỉ là lãng phí về thời gian, nhiên liệu, mà còn kéo theo những tác động tiêu cực đến sức khỏe, môi trường và năng suất lao động.

Trước thực trạng đó, trong những năm gần đây, Hà Nội đã chủ động triển khai hàng loạt dự án hạ tầng giao thông chiến lược như: Khép kín các tuyến đường vành đai, mở rộng mạng lưới quốc lộ hướng tâm, xây dựng nhiều cầu lớn vượt sông Hồng, đồng thời đẩy mạnh đầu tư các tuyến đường sắt đô thị.

Ùn tắc giao thông trực tiếp gây lãng phí về thời gian, nhiên liệu, mà còn kéo theo những tác động tiêu cực đến sức khỏe, môi trường và năng suất lao động.

Cùng với đó, Thành phố cũng linh hoạt áp dụng các giải pháp tình thế như xén vỉa hè, thu hẹp dải phân cách để mở rộng lòng đường tại nhiều điểm nóng ùn tắc, điển hình như trục Trần Duy Hưng - Nguyễn Chí Thanh, Vành đai 2, Vành đai 3, hay Đại lộ Thăng Long. Nhiều điểm cải tạo đã phát huy hiệu quả ngay, như tại nút Nguyễn Phong Sắc - Xuân Thủy, khi làn rẽ phải được mở rộng đã giúp giảm đáng kể tình trạng ùn ứ.

Tuy nhiên, các chuyên gia giao thông đều cho rằng, những giải pháp hạ tầng chỉ mang tính ngắn hạn, nếu Hà Nội không phát triển mạnh mẽ hệ thống vận tải hành khách công cộng. Thực tế cho thấy, mặc dù Thành phố đã có 2 tuyến đường sắt đô thị (Cát Linh - Hà Đông và Nhổn - Cầu Giấy giai đoạn 1), hơn 2.250 tuyến xe buýt, 18.800 xe taxi cùng nhiều loại hình vận tải công nghệ, nhưng tất cả mới chỉ đáp ứng được khoảng 19,5% nhu cầu đi lại của người dân. Tỷ lệ đất dành cho giao thông cũng chỉ đạt 12 -13% diện tích đất xây dựng đô thị, mới bằng một nửa so với chỉ tiêu 20 - 26% theo quy hoạch của Chính phủ.

Điều này đồng nghĩa, nếu không có bước đột phá trong phát triển vận tải công cộng, đặc biệt là các tuyến đường sắt đô thị kết nối vùng, mạng lưới xe buýt điện, xe buýt sử dụng năng lượng sạch và hệ thống phương tiện chia sẻ như xe đạp công cộng… thì Hà Nội khó có thể giải quyết triệt để bài toán ùn tắc.

Phát triển vận tải hành khách công cộng không chỉ là chìa khóa giảm kẹt xe, mà còn là giải pháp bền vững để xây dựng một đô thị văn minh, hiện đại, thân thiện với môi trường.

(Còn nữa...)