Tăng sức hút người dân sử dụng phương tiện công cộng: Cần quyết tâm để vượt thách thức

Dù đã đạt được những kết quả bước đầu đáng ghi nhận trong phát triển hệ thống vận tải hành khách công cộng, nhưng thực tế cho thấy, việc nâng cao chất lượng và thu hút người dân sử dụng phương tiện công cộng vẫn còn nhiều rào cản, đòi hỏi các giải pháp đồng bộ và quyết liệt hơn nữa trong thời gian tới.

Nhiều thách thức cần giải quyết

Với tốc độ đô thị hóa nhanh và mật độ dân cư ngày càng tăng cao, Hà Nội đang đối mặt với nhiều áp lực trong quản lý hạ tầng, đặc biệt là bài toán giao thông đô thị. Tình trạng ùn tắc kéo dài vào giờ cao điểm, ô nhiễm không khí vượt ngưỡng an toàn ở nhiều thời điểm đã trở thành nỗi lo thường trực của người dân Thủ đô. Để cải thiện tình hình, Thành phố đã và đang triển khai nhiều giải pháp, trong đó việc phát triển hệ thống vận tải hành khách công cộng được xác định là một trong những hướng đi căn cơ, lâu dài.

Tăng số lượng và chất lượng tuyến xe buýt, mở rộng mạng lưới đường sắt đô thị, đẩy mạnh chuyển đổi sang phương tiện sử dụng năng lượng sạch… đó là những bước đi cụ thể mà Hà Nội đang theo đuổi nhằm tạo ra một hệ thống giao thông văn minh, hiện đại và thân thiện với môi trường.

Hoạt động vận tải hành khách công cộng tại Hà Nội ngày càng có sức hấp dẫn với người dân.

Tuy nhiên, quá trình này không hề đơn giản. Những khó khăn về hạ tầng, nguồn lực, thói quen đi lại của người dân và tốc độ gia tăng phương tiện cá nhân vẫn đang là những thách thức lớn đặt ra. Tại tọa đàm "Nâng cao chất lượng vận tải hành khách công cộng Hà Nội theo hướng chuyển đổi xanh" do Trung tâm Truyền thông, Dữ liệu và Công nghệ số thành phố Hà Nội tổ chức, nhiều thách thức trong việc phát triển vận tải hành khách công cộng đã được các chuyên gia, nhà quản lý chỉ ra.

Chẳng hạn, số liệu từ Trung tâm Quản lý và điều hành giao thông thành phố Hà Nội, toàn Thành phố hiện có 154 tuyến xe buýt, với tổng chiều dài khoảng 5.547km, phục vụ hơn 588 triệu lượt hành khách trong năm 2024 và 5 tháng đầu năm 2025, tương đương 1,13 triệu lượt khách mỗi ngày. Hai tuyến đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông và Nhổn - Cầu Giấy đã vận hành gần 344 nghìn lượt tàu, chuyên chở 42,6 triệu lượt hành khách, trung bình 56,7 nghìn lượt khách/ngày. Dù đã có những kết quả khả quan, song tỷ lệ đảm nhận của vận tải hành khách công cộng chỉ đạt 19,5%, thấp hơn mục tiêu 30 - 35% vào năm 2025.

Theo ông Thái Hồ Phương - Giám đốc Trung tâm Quản lý và điều hành giao thông thành phố Hà Nội, mục tiêu lâu dài của Thành phố là nâng cao tỷ lệ người dân sử dụng vận tải hành khách công cộng, đồng thời giảm dần phương tiện cá nhân để hạn chế ùn tắc và góp phần giữ gìn môi trường sống trong lành cho Thủ đô. Trong những năm gần đây, Hà Nội đã và đang nỗ lực triển khai Quy hoạch mạng lưới đường sắt đô thị cũng như Đề án phát triển xe buýt điện, với kỳ vọng đến năm 2030, toàn bộ xe buýt trên địa bàn sẽ sử dụng năng lượng sạch, thân thiện với môi trường.

Tuy nhiên, thực tế vẫn còn không ít khó khăn. Ông Thái Hồ Phương chia sẻ rằng, tốc độ gia tăng phương tiện cá nhân hiện ở mức từ 4 - 5% mỗi năm, trong khi hạ tầng giao thông chỉ phát triển khoảng 0,3% mỗi năm. Bên cạnh đó, diện tích đất dành cho giao thông mới đạt khoảng 12,15%, thấp hơn nhiều so với mục tiêu 20 - 26% theo quy hoạch. Những con số này phần nào cho thấy áp lực ngày càng lớn mà hệ thống giao thông đô thị đang phải gánh chịu.

Cũng bày tỏ sự trăn trở, ông Nguyễn Hoàng Hải - Phó Chủ tịch Hiệp hội Vận tải hành khách công cộng, cho rằng, các doanh nghiệp hoàn toàn đồng thuận với định hướng phát triển giao thông xanh của Thành phố. Tuy nhiên, chi phí đầu tư cho xe buýt điện vẫn là một rào cản lớn. Để hiện thực hóa mục tiêu chuyển đổi xanh, ông đề xuất Thành phố cần có thêm các chính sách hỗ trợ cụ thể về tài chính, cơ sở hạ tầng và ưu đãi cho doanh nghiệp trong quá trình đầu tư, vận hành.

Cần quyết liệt để đạt các mục tiêu đề ra

Thực tiễn tại Hà Nội cho thấy, để xây dựng được một hệ thống giao thông công cộng hiện đại, đồng bộ và thân thiện với môi trường không thể chỉ dựa vào những kế hoạch dài hơi, hay quyết tâm trên giấy tờ. Điều cần thiết lúc này là sự vào cuộc một cách quyết liệt, đồng bộ và thực chất từ nhiều phía: Chính quyền, doanh nghiệp và cả người dân.

Hà Nội đang có những bước đi đúng hướng, nhưng hành trình phía trước còn nhiều chông gai, đòi hỏi sự bền bỉ và linh hoạt trong cách tổ chức, thực thi. Phát triển vận tải hành khách công cộng, chuyển đổi sang giao thông xanh không chỉ là yêu cầu cấp bách trong bối cảnh biến đổi khí hậu và ô nhiễm đô thị gia tăng, mà còn là một phần trong chiến lược phát triển bền vững của Thủ đô.

Xe buýt điện, tàu điện đô thị, các tuyến đường ưu tiên cho phương tiện công cộng… đều cần được đầu tư mạnh mẽ hơn, không chỉ về hạ tầng, mà còn ở khâu dịch vụ, vận hành và tạo thói quen sử dụng cho người dân.

Dù trước mắt còn không ít khó khăn về quỹ đất, nguồn vốn hay cơ chế chính sách, song nếu chậm trễ hoặc thiếu kiên định, mục tiêu đưa tỷ lệ người dân sử dụng vận tải công cộng đạt 30 - 35% vào năm 2025 sẽ rất khó thành hiện thực. Đã đến lúc Hà Nội cần bước những bước mạnh mẽ hơn, nhanh hơn - không chỉ vì giảm ùn tắc hay làm đẹp đô thị, mà còn vì chất lượng sống của hàng triệu cư dân Thủ đô hôm nay và cả các thế hệ sau này.

Mạng lưới đường sắt đô thị trên địa bàn Hà Nội được đồng bộ sẽ góp phần tích cực đáp ứng nhu cầu đi lại và thay đổi thói quen giao thông của người dân.

Để phát triển mạng lưới vận tải hành khách công cộng trên địa bàn Thủ đô, ông Nguyễn Hoàng Hải cho rằng, hiện xe buýt điện đang nhận được sự ủng hộ tích cực từ người dân nhờ tính tiện nghi, vận hành êm ái và thân thiện với môi trường. Tuy nhiên, để có thể mở rộng quy mô và phủ khắp các khu vực trên địa bàn, cần có sự hỗ trợ mạnh mẽ hơn nữa từ các chính sách của Thành phố, đặc biệt là về tài chính, hạ tầng kỹ thuật và cơ chế ưu đãi cho doanh nghiệp.

Ngoài ra, để đạt được mục tiêu đưa tỷ lệ người dân sử dụng vận tải hành khách công cộng đạt từ 30 - 35%, Hà Nội cần tiếp tục đầu tư đồng bộ vào hạ tầng giao thông, mở rộng mạng lưới tuyến và nâng cao chất lượng dịch vụ trên toàn hệ thống. Vận tải hành khách công cộng không chỉ là giải pháp để giảm ùn tắc giao thông, mà còn là một trong những chìa khóa quan trọng cho quá trình chuyển đổi xanh, góp phần xây dựng một đô thị bền vững, văn minh và hiện đại. Sự đồng hành, hưởng ứng từ phía doanh nghiệp và người dân sẽ là yếu tố quyết định để Hà Nội sớm hiện thực hóa những mục tiêu đã đề ra.

Góp góc nhìn về vấn đề liên quan, ông Nguyễn Văn Ngọc - Phó Tổng Giám đốc Công ty TNHH Một thành viên Đường sắt đô thị Hà Nội khẳng định, mạng lưới đường sắt đô thị được coi là trục xương sống của hệ thống vận tải hành khách công cộng Thủ đô. Thực tế triển khai hai tuyến Cát Linh - Hà Đông và Nhổn - Cầu Giấy trong thời gian qua đã bước đầu chứng minh được hiệu quả rõ rệt trong việc đáp ứng nhu cầu đi lại và thay đổi thói quen giao thông của người dân.

Ông Nguyễn Văn Ngọc cho biết, đơn vị cũng cam kết tiếp tục nâng cao chất lượng dịch vụ, bảo đảm an toàn, thuận tiện và thân thiện với hành khách. Đồng thời, đại diện Công ty TNHH Một thành viên Đường sắt đô thị Hà Nội cũng bày tỏ, mục tiêu hoàn thành thêm các tuyến metro vào năm 2030, mạng lưới đường sắt đô thị được kỳ vọng sẽ góp phần đáp ứng tốt hơn nhu cầu đi lại ngày càng gia tăng, đồng thời tạo cú hích quan trọng trong việc phát triển vận tải hành khách công cộng bền vững tại Thủ đô.

Có thể thấy, giao thông công cộng, đặc biệt là vận tải hành khách công cộng không chỉ là phương tiện đi lại, mà còn là thước đo cho sự phát triển bền vững của một đô thị văn minh. Dù còn nhiều khó khăn và thách thức, nhưng với định hướng đúng đắn, sự vào cuộc mạnh mẽ từ chính quyền, sự đồng hành của doanh nghiệp và sự tin tưởng, ủng hộ từ người dân, Hà Nội hoàn toàn có cơ sở để kỳ vọng vào một tương lai giao thông xanh, sạch và hiện đại. Không thể chậm trễ hơn nữa, đã đến lúc thành phố cần những hành động quyết liệt, đồng bộ và dài hơi để biến những mục tiêu đề ra thành hiện thực, vì một Thủ đô đáng sống hôm nay và mai sau.