Kiến nghị thanh tra toàn diện việc xác định, sử dụng chi phí phát hành sách giáo khoa

Chiều 14/8, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiến hành giám sát chuyên đề “Việc thực hiện Nghị quyết số 88/2014/QH13 và Nghị quyết số 51/2017/QH14 của Quốc hội về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông”.

Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Nguyễn Đắc Vinh - Phó Trưởng đoàn Thường trực Đoàn giám sát chuyên đề trình bày báo cáo cho biết, SGK triển khai Chương trình giáo dục phổ thông mới được bảo đảm đầy đủ theo đúng lộ trình quy định. Nội dung sách giáo khoa cơ bản đã đáp ứng yêu cầu, được đổi mới theo hướng tinh giản, tăng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn.

Hệ thống SGK phong phú, đa dạng, tạo điều kiện cho học sinh, giáo viên lựa chọn các bộ sách phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội, đặc điểm vùng miền, nhận thức của học sinh. Năm học 2020-2021, có 5 bộ sách sách giáo khoa lớp 1. Từ năm học 2021-2022 đến nay, có 3 bộ sách là Kết nối tri thức với cuộc sống, Chân trời sáng tạo và Cánh diều…

Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được, Đoàn giám sát chỉ ra nhiều tồn tại, hạn chế trong thực hiện đổi mới SGK giáo dục phổ thông. Đó là việc cung ứng, phát hành SGK còn nhiều bất cập, qua nhiều khâu trung gian. Tình trạng thiếu SGK diễn ra ở nhiều nơi, nhất là trước thềm năm học mới. Phụ huynh, học sinh gặp nhiều phiền hà trong việc mua sách giáo khoa theo kênh phát hành tự do qua hệ thống cửa hàng bán lẻ.

Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Nguyễn Đắc Vinh - Phó Trưởng đoàn Thường trực Đoàn giám sát chuyên đề trình bày báo cáo . Ảnh: Quốc hội.

Công tác thực nghiệm sách giáo khoa chưa được coi trọng đúng mức; việc hướng dẫn tổ chức thực nghiệm sách giáo khoa chưa được quy định cụ thể, chậm bổ sung, điều chỉnh. Theo ý kiến của nhiều chuyên gia, các quy định về tỷ lệ số tiết dạy thực nghiệm đối với môn học/hoạt động giáo dục, về số bài học được dạy thực hành còn thấp, chưa bảo đảm về quy mô, chất lượng, thời gian thực hiện. Quá trình và kết quả thực nghiệm không được công khai.

Việc hướng dẫn thực nghiệm đối với các môn mới được thiết kế tích hợp như Khoa học tự nhiên, môn Lịch sử và Địa lý còn nhiều bất cập, chưa phù hợp. Việc quy định trách nhiệm thực nghiệm sách giáo khoa cho các nhà xuất bản và tổ chức, cá nhân biên soạn sách tạo sự trở ngại nhất định cho các đơn vị tổ chức, cũng như các đơn vị thực hiện vai trò giám sát trực tiếp (trong đó có Bộ Giáo dục và Đào tạo).

Việc thẩm định, tiếp thu chỉnh sửa một số sách giáo khoa chưa chặt chẽ dẫn tới chất lượng chưa bảo đảm, còn nhiều lỗi, nội dung thiếu chính xác, văn phong chưa chuẩn mực ở nhiều sách giáo khoa, nhất là đối với sách giáo khoa tiếng Việt lớp 1, Khoa học tự nhiên lớp 6 và Lịch sử lớp 11. Có ý kiến cho rằng sách giáo khoa môn Giáo dục thể chất cho học sinh (nhất là học sinh lớp 1) là không phù hợp với đặc thù môn học, ít được học sinh sử dụng, gây lãng phí.

Đáng nói, giá SGK theo Chương trình mới tăng 2- 4 lần giá sách giáo khoa Chương trình cũ. Dù có nhiều nhà xuất bản tham gia làm SGK, có nhiều bộ SGK nhưng giá sách không giảm, mà thực tế đang tăng. Giá SGK môn Tiếng Anh cao hơn nhiều so với các môn học còn lại nhưng không sử dụng được nhiều lần.

Cụ thể với Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, các bộ SGK lớp 1 mới có giá từ 179.000-194.000 đồng/bộ, khoảng 19.000/cuốn; bộ SGK lớp 1 cũ có giá 54.000 đồng, khoảng 9.000 đồng/cuốn. Các bộ SGK lớp 2 mới có giá từ 179.000-186.000 đồng/bộ, khoảng 18.000/cuốn; bộ SGK lớp 2 cũ có giá 53.000 đồng. Bộ sách lớp 3 có giá 177.000 đến 183.000 đồng trong khi bộ hiện hành giá 58.000. Bộ sách lớp 7 giá gần 210.000 đồng, cao hơn 80.000 đồng. Sách lớp 10 giá 246.000-301.000 đồng một bộ tuỳ tổ hợp môn học, cao hơn bộ cũ 80.000 đến 140.000 đồng. Các mức này chưa bao gồm sách tiếng Anh.

Toàn cảnh phiên họp. Ảnh: Quốc hội.

Giá sách cao đã gây khó khăn cho một bộ phận người dân, nhất là ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, đồng bào dân tộc thiểu số. Mặt khác, tình trạng bán SGK kèm sách bài tập, tài liệu tham khảo diễn ra ở nhiều nơi, dẫn tới tăng chi phí mua sách.

Báo cáo giám sát cũng chỉ ra, chi phí phát hành SGK cao, chưa hợp lý so với các mặt hàng thiết yếu. Mức tối đa phí phát hành (chiết khấu) sách theo Chương trình mới cho các đơn vị đầu mối phát hành phục vụ năm học 2020 - 2021, 2021 - 2022 với SGK là 29% giá bìa, sách bài tập là 33%, sách giáo viên là 15%. Năm học 2022 - 2023, chiết khấu với SGK là 28,5% giá bìa, sách bài tập là 35%, sách giáo viên là 15%...

Từ kết quả giám sát, Đoàn giám sát kiến nghị cần khẩn trương ban hành văn bản hướng dẫn về phương pháp định giá SGK, định giá tối đa SGK, bảo đảm kiểm soát chặt chẽ chi phí sản xuất, tiết giảm chi phí trung gian, giảm tỷ lệ chiết khấu để giảm giá sách giáo khoa.

Đoàn giám sát kiến nghị Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét chuyển cơ quan chức năng thanh tra toàn diện việc xác định, sử dụng chi phí phát hành (chiết khấu) SGK theo Chương trình giáo dục phổ thông mới.

Đồng thời kiến nghị Chính phủ chỉ đạo thanh tra, kiểm tra việc thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông năm 2018, nhất là công tác đấu thầu, mua sắm thiết bị giáo dục; công tác in, phát hành sách giáo khoa theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018 của các nhà xuất bản, việc xác định, sử dụng chi phí phát hành (chiết khấu) SGK; chuyển cơ quan điều tra khi xác định dấu hiệu vi phạm.