Đại biểu Quốc hội kiến nghị nghiên cứu việc biên soạn sách giáo khoa điện tử

Sáng 17/11, tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh trình bày tờ trình về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về những cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo.

Trên cơ sở Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị và thực tiễn triển khai, Bộ Giáo dục - Đào tạo đề xuất Nghị quyết tập trung điều chỉnh 6 nhóm chính sách trọng tâm, có tác động trực tiếp và tính khả thi cao, gồm: Quản lý và phát triển nhân lực ngành giáo dục; chương trình, nội dung và cơ chế phát triển giáo dục; chuyển đổi số, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo; hội nhập quốc tế; tài chính, ưu đãi và đầu tư.

Đáng quan tâm, dự thảo Nghị quyết quy định áp dụng một bộ sách giáo khoa thống nhất; quy định về miễn phí sách giáo khoa cho học sinh cơ sở giáo dục phổ thông (hoàn thành vào năm 2030).

Thảo luận tại tổ, các đại biểu nhất trí cao với mục tiêu và tinh thần đổi mới của Dự thảo Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội để thực hiện đột phá phát triển giáo dục và đào tạo.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh trình bày tờ trình. (Ảnh: Quốc hội)

Đại biểu Ma Thị Thúy (Đoàn ĐBQH Tuyên Quang) đề cập đến quy định một bộ sách giáo khoa giáo dục phổ thông sử dụng thống nhất toàn quốc, thực hiện từ năm học 2026 - 2027; thực hiện cung cấp miễn phí sách giáo khoa cho học sinh hoàn thành vào năm 2030; đối với các địa phương có điều kiện thì sẽ thực hiện miễn phí sách giáo khoa từ năm học 2026 - 2027.

Theo bà, một trong những điểm mới rất được nhân dân quan tâm là chủ trương miễn phí sách giáo khoa cho học sinh, hoàn thành vào năm 2030, và đối với các địa phương có điều kiện thì thực hiện sớm hơn từ năm học 2026 - 2027.

Đánh giá chủ trương miễn phí sách giáo khoa là một bước tiến thể hiện bản chất nhân văn, xã hội chủ nghĩa của nền giáo dục nước ta, tuy nhiên, nữ đại biểu bày tỏ băn khoăn về tính công bằng và khả năng thực thi của quy định này.

Theo dự thảo, những địa phương “có điều kiện” sẽ được thực hiện miễn phí sách giáo khoa sớm hơn bốn năm so với các địa phương còn lại. Trong khi đó, thực tế cho thấy, những tỉnh “có điều kiện” chủ yếu là các đô thị lớn, trung tâm kinh tế - nơi đời sống nhân dân đã tương đối cao; còn những địa phương khó khăn - miền núi, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số - lại phải chờ đến năm 2030 mới được hưởng lợi từ chính sách này.

Theo bà Thúy, điều đó vô hình trung tạo nên một nghịch lý xã hội, nơi học sinh cần được hỗ trợ nhất thì lại được hưởng sau cùng. Nếu như áp dụng lộ trình như trong dự thảo, quyền tiếp cận giáo dục của học sinh giữa các vùng sẽ không còn bình đẳng về thời điểm, làm phai nhạt tinh thần công bằng xã hội trong giáo dục.

Do đó, đại biểu Ma Thị Thuý kiến nghị cơ quan soạn thảo xem xét điều chỉnh lại quy định này theo hướng: Giữ mục tiêu miễn phí sách giáo khoa toàn quốc vào năm 2030, nhưng cần ưu tiên thực hiện sớm ở vùng đặc biệt khó khăn, miền núi, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số - nơi người dân thực sự cần sự hỗ trợ nhất.

Đồng thời, cho phép huy động nguồn lực xã hội hóa, quỹ học bổng, doanh nghiệp, tổ chức chính trị - xã hội cùng tham gia cung cấp sách giáo khoa miễn phí, thay vì chỉ dựa vào ngân sách nhà nước; thí điểm mô hình “thư viện sách giáo khoa dùng chung” tại các trường phổ thông từ năm 2026, đặc biệt ở vùng nông thôn và miền núi, để học sinh được mượn và sử dụng lại sách giáo khoa miễn phí trong thời gian chờ triển khai đồng bộ.

Đại biểu Dương Minh Ánh (Đoàn ĐBQH Hà Nội). (Ảnh: Quốc hội)

Cùng quan tâm đến vấn đề sách giáo khoa, đại biểu Dương Minh Ánh (Đoàn ĐBQH Hà Nội) đề nghị, để đảm bảo nguồn lực trong khi ngân sách còn hạn chế, Chính phủ nghiên cứu đối tượng được miễn phí tiền sách giáo khoa, hình thức miễn phí sách giáo khoa cho các cháu thông qua hình thức mượn qua thư viện nhà trường thay vì mỗi năm lại cung cấp miễn phí cho các cháu 1 bộ sách giáo khoa rồi lại bỏ đi, sang năm sau lại tiếp tục cung cấp 1 bộ sách giáo khoa mới.

Song song với đó, nữ đại biểu đề nghị Chính phủ giao cho Bộ Giáo dục và Đào tạo nghiên cứu việc biên soạn bộ sách giáo khoa điện tử (digital textbooks) giống như nhiều nước có nền giáo dục tiên tiến trên thế giới như: Phần Lan, Nhật Bản, Mỹ, Estonia,... và lộ trình thực hiện sẽ vào năm 2030.

Theo bà, điều này nếu thực hiện được sẽ phù hợp với mục tiêu chuyển đổi số toàn diện, phổ cập và ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số, trí tuệ nhân tạo trong giáo dục đào tạo như trong Nghị Quyết 71 của Bộ Chính trị đã nêu.

“Việc đưa sách giáo khoa điện tử vào giảng day sẽ tạo ra sự công bằng trong giáo dục, rút ngắn khoảng cách giáo dục giữa các vùng miền về tiếp cận công nghệ thông tin, thúc đẩy chuyển đổi số, phù hợp với xu thế phát triển giáo dục của thế giới”, đại biểu Dương Minh Ánh nói.

Trong khi đó, về kinh tế, theo nữ đại biểu, chúng ta chỉ mất chi phí đầu tư ban đầu về cơ sở hạ tầng số, kinh phí để biên soạn, thẩm định, đầu tư Ipad cho học sinh nhưng về lâu dài sẽ tiết kiệm được ngân sách và giảm bớt chi phí cho người học, giảm chi phí in ấn, vận chuyển, lưu kho....

Về giáo dục, sách điện tử dễ cập nhật nội dung mới, có thể tích hợp các hình thức đa phương tiện như video - hình ảnh - bài tập tương tác do đó sẽ tạo cảm giác hấp dẫn, hứng thú, kéo người học tập trung lâu hơn trong giờ học, học sinh được tiếp cận dễ dàng, mọi lúc, mọi nơi miễn là có internet thay vì tình trạng học sinh phải mang cặp sách nặng đến trường như hiện nay...

“Để thực sự có sự đột phá trong phát triển giáo dục, đặc biệt là giáo dục phổ thông. Tôi đề nghị Chính phủ cần nghiên cứu lộ trình xây dựng sách giáo khoa điện tử đưa vào áp dụng giảng dạy cho đối tượng học sinh phổ thông trong thời gian tới”, đại biểu đoàn Hà Nội đề xuất.

Đại biểu Hoàng Văn Cường (Đoàn ĐBQH Hà Nội). (Ảnh: Quốc hội)

Đại biểu Hoàng Văn Cường (Đoàn ĐBQH Hà Nội) bày tỏ băn khoăn trước ý tưởng giao Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức viết và cung cấp một bộ sách giáo khoa thống nhất cho toàn quốc.

Theo ông, nếu Bộ vừa là cơ quan quản lý, vừa tổ chức viết một bộ sách để đưa vào giảng dạy, bộ sách ấy rất dễ trở thành “kinh điển”, khiến tất cả đều bám vào, từ đó triệt tiêu tư duy mới và sáng tạo - điều mà hệ thống giáo dục đang rất cần.

Theo ông, học sinh Việt Nam rất thông minh nhưng sức sáng tạo không cao, một phần do cách dạy và học lâu nay còn nặng khuôn mẫu. Nếu quay lại mô hình một bộ sách giáo khoa “chuẩn”, nguy cơ này càng lớn.

Vì vậy Giáo sư Hoàng Văn Cường cho rằng, Bộ Giáo dục - Đào tạo có thể tổ chức cung cấp một bộ sách để làm phương tiện học tập thống nhất, tạo điều kiện để mọi học sinh đều tiếp cận được, kể cả thông qua tủ sách dùng chung, nhưng không nên viết và áp đặt một bộ sách duy nhất mang tính “chuẩn” cho cả nước.