Đại biểu băn khoăn các môn Giáo dục thể chất, hoạt động trải nghiệm có cần sách giáo khoa?

Tại sao chủ trương "nhiều bộ sách" thất bại?

Sáng nay 20/11, thảo luận về dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục, vấn đề sử dụng một bộ SGK thống nhất và lộ trình cấp sách miễn phí được nhiều đại biểu quan tâm.

Phát biểu tại phiên thảo luận, GS. Nguyễn Anh Trí (Đoàn ĐBQH Hà Nội) bày tỏ sự đồng tình với việc Bộ Giáo dục và Đào tạo quyết định một bộ SGK dùng chung toàn quốc, đúng tinh thần Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị. Tuy nhiên, ông đề nghị cần nhìn thẳng vào sự thật: Tại sao chủ trương "xã hội hóa", dùng nhiều bộ sách được kỳ vọng là hay, nhưng thực tế lại thất bại?

Phân tích nguyên nhân, ông chỉ ra hai lý do cơ bản. Thứ nhất, việc áp dụng nhiều bộ sách chưa phù hợp với văn hóa học tập và tâm thế tiếp nhận tại Việt Nam. Thứ hai, các bộ sách đó soạn thảo chưa tốt, không phải là SGK, thậm chí là cẩu thả, sính ngoại và rất nhiều lỗi. Những bộ sách chủ yếu đó do ban soạn thảo không phải người thực sự giỏi và trách nhiệm.

GS. Nguyễn Anh Trí (Đoàn ĐBQH Hà Nội). (Ảnh: Quốc hội)

“Chính những bộ sách không đúng nghĩa là giáo khoa đó đã ráng những nhát búa làm vỡ vụn sáng kiến dùng nhiều bộ SGK trước lúc Nghị quyết 71 Bộ Chính trị ra đời" đại biểu Trí thẳng thắn nhận định.

Trong dự thảo Luật sửa đổi và bổ sung một số điều của Luật Giáo dục thì Điều 32 khoản 1 điểm b có quy định Bộ Giáo dục và Đào tạo quyết định một bộ SGK để sử dụng toàn quốc.

Ông Trí băn khoăn về quy định "ai là người soạn thảo" bộ sách thống nhất sắp tới và cho rằng đây là một sự bỏ ngỏ hết sức khó hiểu và mạo hiểm.

Để có được những thành công trong sử dụng bộ sách thống nhất trong toàn quốc thì cần phải có một bộ SGK đúng nghĩa là giáo khoa, thật tốt, thật chuẩn mực, không có lỗi, hiện đại nhưng gần gũi với văn hóa Việt Nam, thấm đẫm đạo đức con người Việt Nam.

Theo ông, nên có một ban biên soạn SGK thật giỏi, tâm huyết và trách nhiệm. Điều này rất cần thiết và phải được quy định ngay trong luật như Hội đồng thẩm định SGK.

Cùng đề cập đến chất lượng SGK, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Đoàn ĐBQH Thành phố Hồ Chí Minh) đặt vấn đề về cơ chế lựa chọn và trách nhiệm của Hội đồng quốc gia thẩm định.

Theo đại biểu, SGK là công cụ lao động trực tiếp của giáo viên. Nếu quy trình thẩm định, phê duyệt và chỉnh sửa sai sót không minh bạch, giáo viên sẽ là người chịu áp lực lớn nhất khi phải giải trình với phụ huynh và học sinh. Do đó, ông đề nghị dự thảo Luật cần bổ sung quy định rõ ràng về trách nhiệm giải trình khi sách có sai sót.

Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh (Đoàn ĐBQH Lâm Đồng). (Ảnh: Quốc hội)

Phải quản lý các loại sách đi kèm

Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh (Đoàn ĐBQH Lâm Đồng) đánh giá cao quy định Nhà nước hoàn thành việc cung cấp miễn phí SGK cho học sinh vào năm 2030, cho rằng đây là tuyên ngôn mạnh mẽ về công bằng giáo dục.

Tuy nhiên, để chính sách này thật sự có ý nghĩa chúng ta cần phải giải quyết một vấn đề rất thực tiễn, đó là phạm vi của SGK miễn phí và việc quản lý các loại sách đi kèm.

“Tôi đề nghị cần phải có quy định rõ về phạm vi SGK miễn phí được cung cấp. Điều này giúp tránh hiểu lầm và tập trung nguồn ngân sách đúng mục tiêu. Đồng thời, phải quản lý chặt chẽ việc lạm dụng sách bài tập và sách tham khảo đi kèm.

Trong thực tế nhiều nơi đã xuất hiện tình trạng SGK được miễn phí, nhưng học sinh lại bị yêu cầu mua với số lượng lớn các loại sách bài tập, sách nâng cao, sách tham khảo có nội dung tương đồng. Điều này vô hình chung đã chuyển gánh nặng chi phí từ SGK sang các loại sách khác, làm giảm ý nghĩa của chính sách miễn phí”, nữ đại biểu cho biết.

Song song với việc cung cấp sách giấy miễn phí, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh đề nghị cần tuyên truyền việc sử dụng, bảo quản sách để có thể dùng lại cho những năm học tiếp theo.

Đại biểu Trần Thị Nhị Hà (Đoàn ĐBQH Hà Nội). (Ảnh: Quốc hội)

Môn Thể dục có cần sách giáo khoa?

Đại biểu Trần Thị Nhị Hà (Đoàn ĐBQH Hà Nội) đề cập đến quy định “SGK được biên soạn để cụ thể hóa chương trình và hội đồng thẩm định được thành lập theo từng môn học, hoạt động giáo dục ở từng cấp học”. Tuy nhiên, chưa xác định rõ môn học nào bắt buộc phải có SGK và môn nào không nhất thiết phải sử dụng sách.

Chính vì thiếu quy định cụ thể, trên thực tiễn, nữ đại biểu cho hay, nhiều môn học mang tính trải nghiệm, vận động như Giáo dục thể chất, Hoạt động trải nghiệm vẫn được biên soạn và in ấn đầy đủ SGK, trong khi học sinh và phụ huynh hầu như ít khi sử dụng.

“Điều này gây lãng phí nguồn lực, tăng chi phí xã hội không cần thiết. Kinh nghiệm quốc tế cũng cho thấy việc không bắt buộc có SGK đối với các môn thiên về thực hành là hoàn toàn phù hợp”, theo bà Hà.

Vì vậy, nữ đại biểu kiến nghị việc quyết định sử dụng hay không sử dụng SGK cho từng môn học cần phải có quy định rõ ràng và giao cơ quan chuyên môn quy định chi tiết bằng văn bản dưới luật.

Liên quan đến lộ trình thực hiện, đại biểu Phạm Hùng Thắng (Đoàn ĐBQH Ninh Bình) cho rằng, quy định Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo quyết định một bộ SGK sử dụng thống nhất toàn quốc từ năm học 2027 - 2028 và hoàn thành việc cung cấp miễn phí SGK cho học sinh trong năm 2030 là phù hợp.

Tuy nhiên, để chính sách chặt chẽ và khả thi hơn, ông đề nghị sửa đổi cụm từ "hoàn thành trong năm 2030" thành "thực hiện cung cấp miễn phí SGK cho học sinh từ năm học 2030 - 2031". Bởi nếu quy định "hoàn thành trong năm 2030", việc cung cấp có thể diễn ra vào cuối năm, và đầu năm học 2030 - 2031, học sinh vẫn chưa có sách miễn phí.