Tạo bước đột phá về cơ chế để báo chí phát triển

Lan tỏa năng lượng tích cực, vì mục tiêu xây dựng đất nước hùng cường

Nhân dịp kỷ niệm kỷ niệm 99 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2024), Ủy viên BCH Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng đã có những chia sẻ công tác quản lý Nhà nước về báo chí và gợi mở một số hướng đi đối với báo chí nước nhà trong thời gian tới.

Theo Bộ trưởng trước hết, báo chí cách mạng phản ánh trung thực dòng chảy chính của xã hội, tạo đồng thuận và niềm tin xã hội, lan toả năng lượng tích cực, lấy cái đẹp dẹp cái xấu, thổi lên khát vọng Việt Nam hùng cường thịnh vượng, tạo thành sức mạnh tinh thần để góp phần hiện thực hoá mục tiêu Việt Nam trở thành nước phát triển có thu nhập cao vào năm 2045 khi nước ta tròn 100 năm.

Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng (Ảnh: Lê Anh Dũng)

Xét một cách tổng thể, những năm qua, báo chí đã làm tốt nhiệm vụ đó. Khảo sát về uy tín nghề nghiệp trong xã hội thì nghề báo được xếp thứ 9/10 năm 2018, đến năm 2022 đã lên hạng xếp thứ 3/10, chỉ sau nghề giáo và nghề y.

Theo số liệu của Bộ Thông tin và Truyền thông, nhân lực làm báo chí nước nhà là 41.000 người, trong đó có 23.000 người được cấp Thẻ Nhà báo. Số lượng cơ quan báo chí là 797, trong đó cơ quan báo là 127. Số lượng báo đã giảm 40% so với trước Quy hoạch. Ngân sách Nhà nước chi cho báo chí năm 2023, bao gồm cả thường xuyên và đầu tư, là 7.800 tỷ đồng, chiếm 0,47% tổng ngân sách Nhà nước. Với tỷ lệ này, hiện đang là mức thấp.

Một năm, các cơ quan báo chí tạo ra khoảng 40 triệu tin bài và khi đi vào không gian mạng thì lan toả ra thành 400 triệu tin bài, tạo thành dòng chủ lưu trên không gian mạng. Mỗi năm sản xuất 20.000 giờ phát thanh và 50.000 giờ truyền hình; tỷ lệ về truyền thông chính sách chiếm 20%.

Tạo bước đột phá để báo chí phát triển

Để báo chí phát triển mạnh hơn nữa, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng, trước hết cần đầu tư cho chuyển đổi số báo chí. Trước đây, vũ khí là trang giấy, cây bút thì nay còn thêm công nghệ, mà chủ yếu là công nghệ số. Xưa cơ quan báo chí viết báo, nay cơ quan báo chí tạo ra nền tảng số để nhiều người tham gia viết báo, trong đó nền tảng số chính là công nghệ. Trước đây, chỉ có báo chí viết bài, nay nhiều người viết trên mạng thì báo chí phải có công cụ công nghệ để đánh giá được xu thế thông tin, tâm trạng người dân trên không gian mạng để kịp thời viết bài nhằm định hướng dư luận.

Cũng theo Bộ trưởng, một cơ quan báo chí được gọi là đã chuyển đổi số thì có tới 30% chi phí, cả chi đầu tư và chi thường xuyên, là dành cho công nghệ; về nhân lực thì cũng tới 30% là dân công nghệ; để chuyển đổi số các cơ quan báo chí thì phải cần đầu tư.

Nghề báo được xếp thứ 9/10 năm 2018, đến năm 2022 đã lên hạng xếp thứ 3/10, chỉ sau nghề nhà giáo và nghề y (Ảnh: Hoàng Hà)

Vừa qua, ngân sách dành cho đầu tư báo chí là rất khiêm tốn, mặc dù sau khi có Chiến lược chuyển đổi số báo chí thì vẫn ngân sách chi cho báo chí vẫn chưa tăng thêm. Bộ Thông tin và Truyền thông đã kiến nghị Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ quan tâm chỉ đạo các cơ quan chủ quản báo chí đầu tư công nghệ số để hiện đại hoá cơ quan báo chí của mình. Đồng thời, Bộ đã tham mưu Thủ tướng Chính phủ ban hành Chiến lược chuyển đổi số báo chí. Bộ cũng đã thành lập Trung tâm hỗ trợ chuyển đổi số báo chí và sẽ đồng hành, hỗ trợ các cơ quan báo chí trong việc chuyển đổi số.

Tuy nhiên, để phát triển báo chí cần cơ chế “lưỡng tính”, nghĩa là cơ quan báo chí vừa là một đơn vị sự nghiệp lại vừa là doanh nghiệp, bởi vừa thực hiện nhiệm vụ tuyên truyền của Đảng và Nhà nước, cung cấp dịch vụ thông tin như là dịch vụ công. Để hoàn thành nhiệm vụ trên, cần được Nhà nước đầu tư, giao nhiệm vụ, cơ quan chủ quản... đặt hàng, song bản thân mỗi cơ quan báo chí phải vươn lên mạnh mẽ để cạnh tranh với các nền tảng số; phải thu hút được lực lượng làm báo, làm truyền thông có chất lượng trên thị trường, phải chấp nhận các cơ thế của thị trường. Do đó, lãnh đạo cơ quan báo chí phải xác định cơ quan mình cũng phải hoạt động như doanh nghiệp.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh thêm, cải cách có tính đột phá về cơ chế cho báo chí là chấp nhận cho các cơ quan báo chí có hai cơ chế hoạt động song song. Đó là, vừa như đơn vị sự nghiệp, vừa như doanh nghiệp, nhưng báo chí kinh doanh là để làm báo, không vì mục tiêu lợi nhuận. Bên cạnh đó, cũng cần sự thay đổi nhận thức của chính quyền các cấp về truyền thông nói chung và truyền thông chính sách nói riêng. Về nội dung này, ngày 21/3/2023, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị rất quan trọng về công tác truyền thông chính sách.

Điều cần nhấn mạnh, trước đây, truyền thông chính sách được coi là việc của một mình các cơ quan báo chí, thì nay, Thủ tướng đã Chỉ thị, truyền thông chính sách phải được coi là một trong những nhiệm vụ của chính quyền các cấp. Bởi thế, chính quyền các cấp phải có bộ máy chuyên biệt làm công tác truyền thông và có ngân sách thường xuyên hằng năm để thực hiện nhiệm vụ này thông qua hình thức đặt hàng báo chí.

Về phía Bộ Thông tin và Truyền thông đã ban hành kế hoạch hành động về kiện toàn bộ máy làm công tác truyền thông các cấp, hướng dẫn bố trí ngân sách, và sửa các thông tư liên quan về định mức kinh tế - kỹ thuật để các chính quyền các cấp có thể đặt hàng báo chí.