Nhận diện điểm nghẽn, tìm giải pháp khắc phục liên quan đến lĩnh vực đất đai

Tham dự hội thảo có đại diện các bộ, ngành, các chuyên gia, nhà khoa học, cùng lãnh đạo 34 tỉnh, thành phố, Hội đồng Phổ biến Giáo dục pháp luật, các sở, ngành…

Phát biểu khai mạc, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc cho biết, thời gian qua, Luật Đất đai đã được sửa đổi, bổ sung nhiều lần, góp phần tháo gỡ những vướng mắc cơ bản trong quá trình thực thi, từng bước hoàn thiện hệ thống pháp luật về đất đai, khơi thông nguồn lực cho phát triển.

Tuy nhiên, qua rà soát, tổng hợp ý kiến từ các địa phương, từ thực tiễn quản lý nhà nước trực tiếp cho thấy, Luật Đất đai mặc dù đã có bước hoàn thiện nhưng vẫn còn tồn tại nhiều vướng mắc, điểm nghẽn và bất cập. Nhiều quy định chưa thật sự khơi thông được nguồn lực, nhất là trong phát triển kinh tế - xã hội.

Vừa qua, Bộ Tư pháp cùng các Bộ, ngành, trong đó có Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đã phối hợp rà soát, tổng hợp nhiều ý kiến, kiến nghị từ các hiệp hội, doanh nghiệp, các tổ chức bất động sản cũng như từ các địa phương trên cả nước. Hiện nay, Chính phủ đã có chỉ đạo bước đầu và đã báo cáo Bộ Chính trị xin định hướng sửa đổi Luật Đất đai trong thời gian tới.

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc.

Các đại biểu tham dự Hội thảo đã tập trung làm rõ các điểm nghẽn và đề xuất nhiều giải pháp tháo gỡ đối với 5 nội dung chính: quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất; giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất; tài chính đất đai, giá đất; về hoàn thiện hệ thống thông tin quốc gia về đất đai, cơ sở dữ liệu đất đai.

Chủ tịch Hiệp hội các nhà thầu xây dựng Việt Nam Nguyễn Quốc Hiệp đề cập đến hai vướng mắc là giá đất và giải phóng mặt bằng. Ông Hiệp cho rằng, theo tinh thần của Luật đất đai 2024, giá đất được xác định theo nguyên tắc thị trường. Với nguyên tắc này thu ngân sách từ đất sẽ tăng cao nhưng mặt trái là cứ phải chạy theo thị trường vì tình trạng “giá đất đuổi giá nhà - giá nhà tăng theo giá đất”. Kết quả tất yếu là giá bất động sản tăng phi mã và tâm lý đầu cơ để chờ giá đất tăng cũng sẽ phổ biến hơn.

Giá đất tăng cao cũng khiến chi phí đầu vào của tất cả các doanh nghiệp cũng đều tăng cao sẽ dẫn đến nhiều doanh nghiệp không chịu nổi phải đóng cửa và sự hấp dẫn với đối với các doanh nghiệp FDI cũng giảm. “Vì vậy quan điểm của chúng tôi là Nhà nước cần phải quản lý để điều tiết được thị trường”, ông Hiệp nói.

Bên cạnh đó, ông Hiệp cũng cho rằng, giải phóng mặt bằng là vấn đề tồn tại nhiều phức tạp nhất trong quá trình triển khai các dự án, kể cả đầu tư công cũng như các dự án phát triển kinh tế xã hội khác; các thủ tục giải phóng mặt bằng hiện nay còn quá cồng kềnh, phức tạp…

PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến.

PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến - Trường Đại học Luật Hà Nội đề xuất việc sửa luật lần này phải đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ, phải xác định vị trí, vai trò của Luật Đất đai trong hệ thống pháp luật. Theo đó, tất cả các vấn đề liên quan đến quản lý, sử dụng đất thì dẫn chiếu theo Luật Đất đai.

Bên cạnh đó, để có giá đất chuẩn để quản lý, kiểm soát, xây dựng cơ sở dữ liệu trung tâm về đất đai thì Nhà nước phải đứng ra làm. Ngoài ra, về thực thi pháp luật, PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến cho rằng, hiện nay thành lập chính quyền địa phương 2 cấp, vị trí vai trò của xã, phường cực kỳ quan trọng, rất nhiều việc. Do đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cần tuyên truyền, tập huấn, tăng cường lực lượng xuống các địa phương để hướng dẫn…

Từ thực tiễn địa phương, Giám đốc Sở Tư pháp Hà Nội Ngô Anh Tuấn cho biết, hiện nay, người sử dụng đất đến cơ quan thuế để nhận giấy tờ xác định nghĩa vụ thuế rồi đi nộp tiền và nộp tiền xong thì lại quay lại cơ quan thuế để xác định nghĩa vụ tài chính đã hoàn thành. Nhận thông báo đã hoàn thành nghĩa vụ thuế xong rồi sang Văn phòng Đăng ký đất đai cùng cấp để làm thủ tục nhận “sổ đỏ”… Ông Tuấn đề xuất cơ quan soạn thảo nghiên cứu bỏ quy định liên quan đến nội dung trên để thuận tiện cho người dân, góp phần cải cách thủ tục hành chính.

Đáng quan tâm, ông Tuấn phản ánh, việc chỉ định một số ngân hàng quốc doanh để người dân nộp nghĩa vụ tài chính đã gây khó khăn cho người dân. Bởi lẽ, ngày thứ 7, Chủ nhật, một số trường hợp người dân đi nộp tiền thì ngân hàng quốc doanh không làm việc, chỉ có ngân hàng ngoài quốc doanh làm việc. Vì vậy nội dung này cần sửa ngay…

Toàn cảnh hội thảo tại điểm cầu Bộ Tư pháp.

Kết luận hội thảo, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc chia sẻ, buổi hội thảo được Bộ Tư pháp livestream trực tiếp trên Cổng thông tin pháp luật quốc gia. Chỉ sau hơn 3 tiếng đồng hồ đã có gần 14.000 lượt người theo dõi trực tuyến, cho thấy ý nghĩa lớn của hội thảo, cũng như mong mỏi, kỳ vọng rất cao của các thành phần kinh tế và người dân đối với việc sửa đổi, bổ sung Luật Đất đai.

Có ba nhóm vấn đề nổi bật đã được tập trung thảo luận. Thứ nhất, về phân cấp, phân quyền trong quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Hiện nay, Luật Đất đai chủ yếu giao thẩm quyền cho cấp tỉnh, cấp huyện, trong khi thực tiễn đặt ra nhiều yêu cầu mới. Vấn đề này cần nghiên cứu toàn diện, đồng bộ, khách quan, có tham khảo kinh nghiệm quốc tế, nhưng vẫn bảo đảm quản lý nhà nước chặt chẽ và phát huy đất đai như nguồn lực phát triển.

Thứ hai, về bồi thường, giải phóng mặt bằng. Mặc dù Luật Đất đai 2013 đã có những bước điều chỉnh, song trên thực tế vẫn phát sinh nhiều bất cập. Cần có thủ tục hành chính khác biệt, đơn giản hơn đối với trường hợp người dân đồng thuận; đồng thời bảo đảm quyền lợi chính đáng cho người chưa đồng thuận.

Thứ ba, về xác định giá đất. Bản chất khái niệm giá đất không có lỗi, nhưng phương pháp xác định hiện nay còn nhiều hạn chế. Chúng ta cần cơ chế để bảo đảm giá đất phản ánh đúng giá trị thực, minh bạch, khách quan. Việc chuyển đổi số trong quản lý đất đai là giải pháp then chốt, giúp xây dựng cơ sở dữ liệu thống nhất, minh bạch hóa các giao dịch và tiến tới xác định giá đất sát thực tế.

Ngoài ra, nhiều ý kiến cũng chỉ ra những mâu thuẫn, chồng chéo giữa Luật Đất đai và các luật khác. Một gợi mở quan trọng là cần xác định Luật Đất đai đóng vai trò “luật nền tảng”, từ đó bảo đảm sự thống nhất, tránh mâu thuẫn, xung đột với hệ thống pháp luật liên quan.