Kiến nghị giữ chính sách đặc thù về ngân sách: Cơ chế then chốt cho phát triển Thủ đô

Nguy cơ thu hẹp nguồn lực đầu tư của Thủ đô

Theo dự thảo Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi), Chính phủ đề xuất hai phương án phân chia ngân sách giữa trung ương và địa phương. Cả hai phương án đều cho thấy các địa phương trong đó có Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh sẽ không còn được giữ lại toàn bộ khoản thu từ tiền sử dụng và cho thuê đất như hiện hành. Thay vào đó, tỷ lệ giữ lại giảm xuống còn 70 - 80%, phần còn lại phải nộp về ngân sách trung ương.

Đáng chú ý, quy định mới này mâu thuẫn với Luật Thủ đô năm 2024 - bộ luật đã được Quốc hội thông qua và có hiệu lực thi hành, trong đó nêu rõ Hà Nội được giữ lại 100% phần ngân sách trung ương được hưởng từ các khoản thu tiền sử dụng đất và cho thuê đất thuộc phạm vi quản lý của thành phố. Khoản thu này được xác định là nguồn lực quan trọng để thực hiện các nhiệm vụ chiến lược như di dời các cơ quan Trung ương theo quy hoạch và đầu tư cho các công trình hạ tầng trọng điểm.

Ðể Hà Nội khẳng định vị thế đầu tàu, cần sự hỗ trợ đồng bộ từ nhiều yếu tố như cơ chế, chính sách đặc thù từ Trung ương. (Ảnh minh hoạ)

Đại biểu Hoàng Văn Cường - nguyên Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế Quốc dân phân tích: việc sửa đổi luật theo hướng giảm quyền giữ lại nguồn thu từ đất sẽ trực tiếp ảnh hưởng đến khả năng huy động và sử dụng ngân sách của Hà Nội. Ông Cường nhấn mạnh, Luật Thủ đô 2024 không chỉ xác lập quyền giữ lại nguồn thu cho Hà Nội mà còn nêu rõ rằng trong trường hợp các luật khác có quy định trái với Luật Thủ đô thì phải áp dụng theo Luật Thủ đô.

Theo ông Cường, Hà Nội không thể trông chờ hoàn toàn vào điều tiết ngân sách từ trung ương trong bối cảnh thành phố đang đặt mục tiêu tăng trưởng GRDP trên 10%/năm từ 2025 trở đi, đồng thời cần giải quyết nhiều thách thức lớn như ô nhiễm môi trường, quá tải hạ tầng, thiếu vốn cho phát triển đô thị và khoa học - công nghệ.

Một ví dụ điển hình là Khu công nghệ cao Hòa Lạc nơi các trường đại học và trung tâm nghiên cứu lớn đã được quy hoạch di dời đến. Tuy nhiên, hiện nay, Hà Nội vẫn phải tự bỏ ngân sách giải phóng mặt bằng và xây dựng hạ tầng do không có đủ kinh phí từ nguồn trung ương.

Giữ cơ chế đặc thù tạo đòn bẩy phát triển đô thị bền vững

Thứ trưởng Bộ Tài chính Hồ Sỹ Hùng cho biết, dự thảo Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi) nhằm tăng cường phân cấp, nâng cao tính tự chủ của địa phương theo tinh thần “địa phương quyết - địa phương làm - địa phương chịu trách nhiệm”. Tuy nhiên, trong bối cảnh các đô thị lớn như Hà Nội có vai trò đặc biệt về kinh tế, chính trị và văn hóa - xã hội, việc thiết kế lại chính sách ngân sách cần có sự linh hoạt, đảm bảo không triệt tiêu cơ chế đặc thù đã được pháp luật ghi nhận.

Việc giữ nguyên cơ chế cho Hà Nội giữ lại toàn bộ nguồn thu từ đất không chỉ là vấn đề kỹ thuật ngân sách, mà còn là đòn bẩy để Thủ đô phát triển nhanh và bền vững. Với tổng nhu cầu đầu tư dự kiến lên đến 9,5 triệu tỷ đồng trong những năm tới, trong đó có khoảng 3 triệu tỷ đồng cần từ ngân sách, việc đảm bảo nguồn lực tại chỗ sẽ giúp Hà Nội chủ động hơn trong việc triển khai các dự án trọng điểm, nâng cấp hạ tầng, giải quyết các vấn đề dân sinh và đóng góp nhiều hơn cho phát triển quốc gia.

Việc sửa đổi Luật Ngân sách nhà nước cần được tiếp cận trên cơ sở cân đối giữa mục tiêu phân cấp, tăng tính tự chủ cho địa phương với việc bảo đảm những cơ chế đặc thù đã được Quốc hội xác lập cho Thủ đô Hà Nội - đô thị trung tâm có vị trí chiến lược về chính trị, hành chính, văn hóa và kinh tế. Cơ chế tài chính đặc thù không chỉ là một “quyền lợi” của Hà Nội, mà thực chất là một công cụ để Nhà nước trao quyền chủ động phát triển cho thành phố đầu tàu, từ đó lan tỏa động lực đến các vùng và khu vực khác.

Bảo vệ cơ chế này cũng chính là giữ gìn tính nhất quán của hệ thống pháp luật, bảo đảm tính khả thi của Luật Thủ đô 2024 và tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho các đô thị lớn phát triển năng động, sáng tạo, bền vững trong dài hạn. Quốc hội cần có sự cân nhắc thấu đáo, toàn diện để đảm bảo chính sách tài khóa vừa linh hoạt, vừa hiệu quả góp phần thực hiện thành công chiến lược phát triển quốc gia trong giai đoạn mới.