Chuyển đổi giao thông xanh: Nhiệm vụ cấp bách, hành động quyết liệt!

Nguy cơ hiện hữu

Môi trường không chỉ đơn thuần là nơi con người sinh sống, mà còn là không gian nâng đỡ cho sức khỏe cộng đồng, là nền tảng của phát triển bền vững. Khi chất lượng môi trường suy giảm, không chỉ thiên nhiên bị tổn thương mà sự sống của con người cũng bị đe dọa từng ngày. Hà Nội, trái tim của cả nước cũng đang phải đối mặt với thực trạng đáng lo ngại đó là việc không khí nhiều thời điểm rơi vào nhóm ô nhiễm nghiêm trọng nhất thế giới.

Một trong những nguyên nhân lớn nhất của ô nhiễm không khí đô thị chính là giao thông sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Theo nghiên cứu của các cơ quan chuyên môn, phương tiện giao thông chạy bằng xăng dầu, đặc biệt là xe máy cá nhân chiếm tới khoảng 60% lượng phát thải gây ô nhiễm không khí tại Hà Nội.

Việc bảo dưỡng định kỳ xe máy hiện vẫn chỉ trông chờ vào ý thức của chủ phương tiện. (Ảnh: Đinh Luyện)

Đáng chú ý, có một lượng lớn xe máy đang lưu hành là xe cũ, khó kiểm soát về khí thải và tiêu chuẩn an toàn. Không chỉ người dân nội đô, mà cả khu vực ngoại thành và các tỉnh lân cận cũng sử dụng các phương tiện này, khiến ô nhiễm không khí trở thành vấn đề liên vùng, không thể giải quyết trong phạm vi hẹp.

Đáng nói, xe máy càng cũ nát thì lượng phát thải khói càng cao, trực tiếp gây ô nhiễm môi trường và tiềm ẩn các nguy cơ gây tai nạn giao thông. Theo ghi nhận thực tế tại các phường nội thành, số người sử dụng xe máy “quá đát” chủ yếu vào các khung giờ 3 - 5h sáng; 11h30-13h30 chiều và từ 22h đêm đến 3h sáng. Các loại xe “quá đát” này phần lớn chỉ trơ lại bộ khung bằng sắt hoen gỉ, phần đầu trống hoác với mớ dây điện loằng ngoằng, không còi, không đèn chiếu sáng, đèn xi nhan, không gương. Thậm chí, nhiều xe không có đăng ký xe, không có biển số… phương tiện thường tập trung ở các chợ đầu mối, được người dân sử dụng để chở hàng hóa vào các khu vực nội thành.

Bên cạnh việc sử dụng xe máy cũ làm phương tiện mưu sinh, một bộ phận người dân chưa nhận thức được đầy đủ vấn đề nghiêm trọng của ô nhiễm môi trường. Nhiều người hiện vẫn giữ thói quen sử dụng phương tiện trong một thời gian dài mà không có sự chăm sóc, sửa chữa. Theo một chủ cửa hàng sửa xe trên đường Trần Phú, không ít chủ phương tiện chỉ mang xe đến cơ sở sửa khi phải “bổ máy”, làm lại hơi, tăng công suất hoặc lắp thêm giá chở hàng, giảm xóc… Xe cũ, lại ít được chăm sóc, đại tu khi vận hành dễ gây ra hiện tượng ì máy, xả ra nhiều khói đen. Chủ cửa hàng sửa xe này cũng cho biết, việc sử dụng xe cũ dù đã được sửa chữa nhưng thường không bảo đảm điều kiện an toàn. Do vậy, nếu sử dụng để chở hàng cồng kềnh, nặng, người điều khiển không làm chủ được tốc độ… thì nguy cơ gây tai nạn giao thông rất cao.

Thực tế, việc chuyển đổi sang giao thông xanh không chỉ là một xu hướng mà phải trở thành hành động mang tính bắt buộc. Nhìn ra thế giới, nhiều thành phố lớn từng đối mặt với ô nhiễm nghiêm trọng như Bắc Kinh, Bangkok, Jakarta... đã có những bước đi quyết đoán để khắc phục tình trạng này.

Xe máy cũ nát chở hàng hóa cồng kềnh lưu hành trên các trục giao thông của Hà Nội. (Ảnh: Đinh Luyện)

Bắc Kinh là một ví dụ điển hình. Chỉ trong vòng hai năm, thành phố này đã hoàn tất việc chuyển đổi toàn bộ hệ thống xe buýt sang sử dụng điện, triển khai đồng loạt chính sách hỗ trợ người dân chuyển đổi phương tiện, ưu tiên hạ tầng cho xe xanh, tiến hành kiểm soát chặt vùng lõi và mở rộng dần ra các khu vực khác. Những quyết sách đó không chỉ cải thiện rõ rệt chất lượng không khí mà còn thay đổi nhận thức của cộng đồng về lối sống đô thị thân thiện với môi trường.

Tiến sĩ Hoàng Dương Tùng, một chuyên gia có nhiều năm nghiên cứu về môi trường, nhận định: Giải pháp cho ô nhiễm không khí do phương tiện giao thông phải đến từ một hệ sinh thái chính sách đồng bộ.

Theo Tiến sĩ Hoàng Dương Tùng, với Hà Nội, Chỉ thị số 20/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ đã mở ra một hướng đi quan trọng trong lộ trình xây dựng đô thị xanh. Nhưng từ chủ trương đến thực tiễn vẫn cần rất nhiều nỗ lực. Cần một cam kết mạnh mẽ hơn từ chính quyền, doanh nghiệp và người dân. Trong đó, các cơ quan quản lý cần sớm ban hành các cơ chế khuyến khích đầu tư sản xuất phương tiện giao thông điện trong nước. Cần ưu đãi về thuế, hạ tầng sạc, tín dụng xanh cho người dân khi chuyển đổi xe máy cá nhân sang xe điện. Đồng thời, cần xem xét tiến tới hạn chế và loại bỏ dần các phương tiện chạy xăng dầu đã lỗi thời, không đạt chuẩn khí thải.

Cần quyết liệt, bài bản trong triển khai

Giao thông xanh là sử dụng các phương tiện giao thông hạn chế thải khí CO2 và những loại khí thải độc hại khác ra môi trường. Giao thông xanh là sử dụng sức người, năng lượng tái tạo, điện, khí thiên nhiên nén... như sử dụng xe đạp, xe máy, ô tô điện, xe chạy bằng khí nén CNG; xe sử dụng năng lượng mặt trời, năng lượng gió… Chuyển đổi phương tiện năng lượng xanh là xu hướng tất yếu.

Chuyển đổi giao thông xanh không chỉ là một yêu cầu về kỹ thuật hay công nghệ, mà còn là một lựa chọn mang tính đạo đức với môi trường, với thế hệ tương lai. Một Hà Nội văn minh, hiện đại và đáng sống phải là một Hà Nội trong lành, nơi những con đường không còn mịt mù khói bụi, nơi tiếng động cơ dần nhường chỗ cho âm thanh nhẹ nhàng của xe điện. Và điều đó chỉ có thể trở thành hiện thực nếu chúng ta bắt đầu từ hôm nay, bằng những hành động cụ thể, quyết liệt và có tầm nhìn dài hạn.

Tại hội nghị sơ kết hoạt động sản xuất kinh doanh 6 tháng đầu năm và triển khai nhiệm vụ 6 tháng cuối năm 2025, ông Nguyễn Thanh Nam - Phó Bí thư Đảng ủy, Tổng Giám đốc Tổng công ty Vận tải Hà Nội (Transerco) cho biết: Trong lĩnh vực chuyển đổi số và chuyển đổi xanh, Transerco đã chủ động triển khai nhiều giải pháp quan trọng, bước đầu đạt kết quả tích cực.

Cụ thể, Tổng công ty đã vận hành 63 xe buýt điện các loại trên các tuyến thí điểm, bảo đảm tiến độ theo yêu cầu của thành phố. Bên cạnh đó, các đơn vị kinh doanh trực thuộc đã hợp tác đầu tư và đưa vào khai thác 132 trụ sạc tại 5 địa điểm thuộc quyền quản lý, qua đó không chỉ góp phần phát triển giao thông xanh mà còn mở ra hướng đi mới trong hoạt động kinh doanh dịch vụ. Đồng thời, đây cũng là bước chuẩn bị sẵn sàng về hạ tầng cho lộ trình chuyển đổi toàn diện sang buýt điện của thành phố trong những năm tới.

Phát triển giao thông xanh là hướng đi tất yếu để Hà Nội sạch đẹp, văn minh. (Ảnh: Đinh Luyện)

Đáng chú ý, Tổng công ty đã ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo vào công tác chăm sóc khách hàng trong lĩnh vực vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt. Việc tiếp nhận, xử lý, quản lý thông tin qua nền tảng số, đồng thời tổng hợp dữ liệu theo yêu cầu giúp nâng cao hiệu quả điều hành, đồng thời cải thiện rõ rệt chất lượng dịch vụ, mang đến trải nghiệm tích cực hơn cho người dân.

Ở góc nhìn rộng hơn, Hà Nội cũng đang tích cực hướng đến giao thông xanh. Minh chứng dễ thấy là Hà Nội đang tích cực chuyển đổi đội xe buýt sang sử dụng năng lượng sạch. Theo Kế hoạch số 149/KH-UBND ban hành ngày 28/5/2025, mục tiêu là đến năm 2030, toàn bộ khoảng 2.500 xe buýt của thành phố sẽ chạy bằng điện hoặc năng lượng tái tạo. Giai đoạn 2025 - 2026 đặt mục tiêu chuyển đổi khoảng 20 - 23% đội xe, trước khi tăng dần lên 100% trong các năm tiếp theo.

Hiện tại, Hà Nội đã có khoảng 360 xe buýt xanh đang hoạt động, chiếm hơn 21% tổng số xe buýt, vượt nhẹ chỉ tiêu đề ra cho năm 2026. Một số tuyến buýt điện đã trở nên quen thuộc với người dân như tuyến 43 Kim Mã - Đông Anh do VinBus vận hành, được đánh giá cao về hiệu quả vận hành lẫn trải nghiệm người dùng. Ngoài ra, Hà Nội đang hoàn thiện quy hoạch hệ thống trạm sạc điện và phối hợp cùng các sở ngành triển khai cơ chế ưu đãi phí đăng ký, phí sử dụng hạ tầng cho các phương tiện xanh. Đồng thời, thành phố cũng đặt mục tiêu tăng tỷ lệ người dân sử dụng phương tiện công cộng lên 45 - 50% vào năm 2030.

Những bước đi đồng bộ này cho thấy quyết tâm của Hà Nội trong việc chuyển đổi mô hình giao thông đô thị theo hướng xanh - sạch - bền vững, góp phần vào nỗ lực chung cả nước trong ứng phó với biến đổi khí hậu và cải thiện chất lượng sống đô thị.