Chuẩn khí thải ô tô mới: Cơ hội xanh hóa giao thông Việt Nam

Bài toán chi phí và sự chủ động của người dân

Với mục tiêu từng bước nâng cao chất lượng không khí tại các thành phố lớn, Bộ Tài nguyên và Môi trường đang soạn thảo quyết định quy định cụ thể về lộ trình áp dụng các mức khí thải ô tô, phân chia theo tiêu chuẩn từ Euro 1 đến Euro 5.

Theo đó, bắt đầu từ ngày 1/1/2026, quá trình đăng kiểm phương tiện sẽ đi kèm với việc đánh giá mức độ khí thải nghiêm ngặt hơn. Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh sẽ tiên phong thực hiện mức Euro 4 đối với xe sản xuất từ năm 2017, và chuyển lên Euro 5 cho các dòng xe từ năm 2022 kể từ năm 2027. Các địa phương khác có thể linh hoạt áp dụng mức thấp hơn, tùy vào tình hình thực tế.

Để đáp ứng yêu cầu mới, chủ xe cần kiểm tra và nâng cấp các bộ phận liên quan đến động cơ đốt trong, như buồng đốt, hệ thống nhiên liệu, đánh lửa hoặc lắp thêm thiết bị xử lý khí thải. Chi phí cho các hạng mục này không hề nhỏ, nhất là với các xe đã sử dụng trên 10 năm.

“Với những chiếc xe đã cũ như xe tôi, việc nâng cấp có thể tốn vài chục triệu đồng. Tôi đang tính đến phương án đổi xe mới hoặc chuyển sang xe điện”, chị Nguyễn Thị Lan, một người dân sống tại Cầu Giấy, Hà Nội, chia sẻ.

Để giảm gánh nặng cho người dân, một số chuyên gia đã đề xuất cơ chế hỗ trợ tài chính. “Chính phủ nên xem xét cấp ngân sách hỗ trợ chi phí cải tiến xe đạt chuẩn, như một hình thức đầu tư vào môi trường sống. Mức hỗ trợ có thể dao động từ 30% đến 50% hóa đơn sửa chữa”, ông Nguyễn Quốc Hưng, chuyên gia ngành ô tô, nêu quan điểm.

Dòng phương tiện giờ cao điểm trên đường Nguyễn Trãi (Hà Nội), gồm cả ô tô và xe máy, một trong những nguồn phát thải khí ô nhiễm lớn tại đô thị.

Theo dự thảo, vai trò quản lý sẽ được phân bổ cụ thể: Cục Đăng kiểm Việt Nam chịu trách nhiệm đo kiểm và cấp chứng nhận đạt chuẩn khí thải. Trong khi đó, lực lượng CSGT sẽ phối hợp thực hiện các đợt kiểm tra ngẫu nhiên trên đường phố, từ đó xử lý các trường hợp xe vượt mức cho phép.

Việc cải tạo động cơ theo quy chuẩn cũng được chấp nhận trong quá trình kiểm định, nếu người sử dụng chứng minh được việc thay thế động cơ nhằm giảm phát thải. Trường hợp này, giấy đăng ký xe sẽ được cấp lại để phù hợp với thông số kỹ thuật mới.

Xe điện trước cơ hội bứt phá

Quy định khí thải nghiêm ngặt hơn đồng nghĩa với “sân chơi” rộng mở hơn cho xe điện, dòng xe không phát thải, tiết kiệm nhiên liệu và đang dần chiếm ưu thế trên thế giới.

Hiện nay, VinFast là đơn vị trong nước duy nhất đầu tư mạnh vào hạ tầng với hàng trăm nghìn điểm sạc. Tuy nhiên, các hãng quốc tế như BYD, Hyundai, Nissan vẫn gặp nhiều trở ngại do thiếu mạng lưới trạm sạc và trung tâm bảo hành.

Giới chuyên môn nhận định, nếu không nhanh chóng đầu tư hạ tầng, các hãng xe sẽ đánh mất cơ hội chiếm lĩnh thị trường trong giai đoạn “thay máu” phương tiện sắp tới. Đồng thời, để thu hút người dùng, Nhà nước cần khẩn trương ban hành các chính sách khuyến khích như miễn thuế linh kiện, trợ giá khi mua xe hoặc hỗ trợ lãi suất vay mua phương tiện xanh.

Lộ trình khí thải cũng song hành với chiến lược xây dựng các khu vực phát thải thấp (Low Emission Zone - LEZ) tại Thủ đô. Những khu vực nội đô như quận Hoàn Kiếm, Đống Đa, Ba Đình… được xem là điểm thí điểm lý tưởng, bởi mật độ dân cư cao, không gian đô thị chật chội và tình trạng ô nhiễm đã ở mức báo động.

Việc siết khí thải tại các khu vực này sẽ buộc người dân cân nhắc chuyển đổi sang xe điện, xe hybrid hoặc sử dụng phương tiện công cộng, từ đó góp phần giảm tải giao thông và cải thiện môi trường sống.

Sự thành công của chính sách phụ thuộc không chỉ vào quy định hay giám sát, mà còn đến từ sự chủ động của người dân và sự đồng hành của doanh nghiệp. Bài toán về chi phí, công nghệ và thói quen sử dụng xe cần được giải quyết đồng thời bằng chính sách hợp lý, truyền thông hiệu quả và sự hỗ trợ thực chất.

Việt Nam đang bước vào giai đoạn quan trọng trong tiến trình chuyển đổi giao thông theo hướng bền vững. Lộ trình khí thải mới không chỉ đặt ra chuẩn mực quản lý, mà còn tạo cơ hội định hình lại thói quen di chuyển, tái cấu trúc thị trường ô tô và nâng cao chất lượng cuộc sống đô thị.

Áp dụng tiêu chuẩn khí thải cao hơn là bước đi tất yếu nếu Việt Nam muốn theo kịp xu hướng toàn cầu. Song để biến mục tiêu thành hiện thực, không thể thiếu vai trò từ tất cả các bên, từ cơ quan quản lý đến nhà sản xuất, từ người sử dụng đến các tổ chức tài chính và doanh nghiệp đầu tư công nghệ.

Đây không chỉ là một cuộc “cách mạng” về kỹ thuật, mà là lời kêu gọi mạnh mẽ về trách nhiệm xã hội, về tương lai môi trường sống và sức khỏe của thế hệ mai sau.