Bài cuối: Văn minh đô thị khởi đầu từ thói quen giao thông công cộng

Nhận diện những rào cản

Mỗi sáng, anh Ngô Minh Hoàn (phường Yên Nghĩa) chỉ cần đi bộ khoảng 500m là tới ga Yên Nghĩa để bắt chuyến tàu điện tuyến Cát Linh - Hà Đông. Sau khoảng 15 - 20 phút, bao gồm cả thời gian chờ tàu, anh đã có mặt tại ga Cát Linh. Từ đây, anh tiếp tục thuê xe đạp công cộng ngay dưới chân ga, di chuyển thêm hơn 2km để đến cơ quan.

Với anh Hoàn, sự kết nối liền mạch giữa các phương tiện đã giúp hành trình đi làm mỗi ngày trở nên nhẹ nhàng, tiết kiệm và chủ động hơn.

Tàu điện trên cao góp phần thay đổi thói quen đi lại của nhiều người dân.

Câu chuyện của anh Hoàn cũng là minh chứng cho xu hướng mới tại Hà Nội, khi hệ thống giao thông công cộng ngày càng đa dạng, hiện đại và linh hoạt. Việc đưa vào vận hành hai tuyến đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông, Nhổn - Ga Hà Nội, cùng với việc mở rộng mạng lưới xe buýt, xe buýt điện, xe đạp công cộng và sự phát triển mạnh mẽ của các dịch vụ gọi xe công nghệ như Grab, Be, Xanh SM… đã mở ra nhiều lựa chọn phong phú hơn cho hành khách. Người dân có thể kết hợp các phương tiện theo hành trình cá nhân, thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào xe máy hay ô tô riêng.

Tuy nhiên, bên cạnh những tín hiệu tích cực, thực tế cũng cho thấy, vẫn còn một bộ phận không nhỏ người dân chưa mặn mà với giao thông công cộng. Họ chỉ lựa chọn đi xe buýt hoặc tàu điện trong những trường hợp tuyến đường thuận tiện, ít phải đổi chặng. Với những hành trình phức tạp hơn, phần lớn vẫn lựa chọn xe máy và ô tô cá nhân.

Nguyên nhân đến từ nhiều phía. Một số người cho rằng, việc trung chuyển giữa các phương tiện còn mất thời gian, thiếu sự thuận tiện và chưa hình thành thói quen. Một số khác phản ánh họ chưa có đủ thông tin về lộ trình, thời gian hoạt động hay cách kết nối các loại hình vận tải. Ngoài ra, hạ tầng phục vụ cho kết nối đa phương tiện như bãi gửi xe tại nhà ga, nhà chờ xe buýt, hệ thống vé điện tử liên thông… vẫn còn thiếu đồng bộ, gây trở ngại cho việc di chuyển.

Một bộ phận người dân đã nhận thức rõ tầm quan trọng của loại hình vận tải hành khách công cộng với Thủ đô, họ chuyển hẳn sang sử dụng để di chuyển, góp phần xây dựng Thủ đô văn minh.

Theo chuyên gia giao thông Nghiêm Quốc Thắng, để vận tải hành khách công cộng thực sự trở thành lựa chọn hàng đầu, trước hết cần tập trung vào việc rút ngắn thời gian đi lại cho người dân khi sử dụng dịch vụ, từ đó tạo sức cạnh tranh với phương tiện cá nhân. Cùng với đó, phải nâng cao chất lượng phục vụ của nhân viên, cải thiện và hiện đại hóa phương tiện, bảo đảm an toàn, sạch sẽ và tiện nghi. Một yếu tố quan trọng khác là mở rộng, bổ sung và đầu tư các điểm dừng, nhà chờ xe buýt để hành khách dễ tiếp cận và cảm thấy thoải mái khi chờ xe.

Xây dựng hệ thống giao thông công cộng liên thông, đồng bộ

Hà Nội đang sở hữu gần như đầy đủ các loại hình giao thông: Đường bộ, đường sắt, đường thủy và hàng không. Trong lĩnh vực vận tải hành khách công cộng, thành phố đã bước đầu hình thành mạng lưới đa phương tiện với đường sắt đô thị, xe buýt, taxi, dịch vụ gọi xe công nghệ, xe đạp công cộng… Tuy nhiên, như nhiều chuyên gia nhận định, các loại hình này vẫn tồn tại như những “mảnh ghép đơn lẻ”, thiếu sự kết nối liền mạch để tạo thành một hệ thống hoàn chỉnh.

Điều đó lý giải vì sao một hành khách muốn di chuyển từ Hà Đông lên khu vực Nhổn để đi tàu điện vẫn phải mất thêm thời gian trung chuyển bằng nhiều tuyến xe buýt. Sự gián đoạn trong hành trình đã khiến cho đường sắt đô thị vốn được kỳ vọng là xương sống của vận tải công cộng trở nên kém hấp dẫn so với phương tiện cá nhân.

Tính kết nối của các loại hình vận tải hành khách công cộng như xe buýt, tàu điện ngày một cao, giúp người dân di chuyển dễ dàng hơn.

Trên thực tế, Hà Nội đã có nhiều nỗ lực đáng ghi nhận. Cùng với hai tuyến đường sắt đô thị đang vận hành, Thành phố hiện có hơn 2.200 tuyến xe buýt, gần 19.000 xe taxi và khoảng 1.100 xe đạp công cộng. Trung tâm Quản lý và Điều hành giao thông thành phố Hà Nội cũng đang điều chỉnh mạng lưới buýt để tăng khả năng tiếp cận metro.

Theo tìm hiểu của Lao động Thủ đô, hiện nay nhiều nhà ga đã trở thành điểm trung chuyển lớn. Chẳng hạn, ga Cát Linh có 16 tuyến buýt đi qua; ga Cầu Giấy kết nối với 36 tuyến buýt, bao gồm cả tuyến trợ giá và không trợ giá... Đây là những bước đi đúng hướng, tạo nền tảng cho một hệ thống giao thông tích hợp.

Song, nhiều ý kiến cũng cho rằng, điều quan trọng nhất không nằm ở việc có thêm bao nhiêu phương tiện, mà ở chỗ chúng được kết nối thế nào để phục vụ người dân. Trên góc nhìn này, ông Nguyễn Hoàng Hải, Phó Chủ tịch Hiệp hội Vận tải hành khách công cộng Hà Nội chia sẻ, để thu hút người dân sử dụng phương tiện vận tải hành khách công cộng thì yếu tố then chốt vẫn là tính liền mạch trong hành trình. Nói cách khác, một hệ thống hiệu quả phải giúp người dân có thể đi từ điểm đầu đến điểm cuối bằng cách kết hợp nhiều loại phương tiện, nhưng vẫn thông suốt, tiết kiệm thời gian và chi phí.

Chất lượng phục vụ là yếu tố tiên quyết giúp tăng sức hấp dẫn của vận tải hành khách công cộng với người dân.

Đồng quan điểm này, không ít ý kiến cũng cho rằng, để đạt được sự hấp dẫn của vận tải hành khách công cộng, Hà Nội cần đặt mục tiêu xây dựng một “hệ sinh thái giao thông công cộng” chứ không đơn thuần là nhiều loại hình vận tải cùng tồn tại. Hệ sinh thái đó phải được vận hành trên ba trụ cột chính là hạ tầng kết nối đồng bộ (Nhà ga tàu điện phải gắn liền với bãi gửi xe thông minh, lối đi bộ an toàn, nhà chờ buýt chất lượng cao. Các tuyến buýt gom khách cần được thiết kế linh hoạt, tiếp cận sâu vào khu dân cư); Công nghệ liên thông (Một thẻ vé điện tử hoặc một ứng dụng duy nhất để đặt vé, tra cứu lộ trình, tính toán chi phí cho toàn bộ hành trình. Người dân chỉ cần một thao tác, thay vì phải mua vé riêng cho từng phương tiện); Trải nghiệm lấy người dân làm trung tâm (Thời gian chờ ngắn, thông tin minh bạch, phương tiện sạch sẽ, nhân viên thân thiện).

Như vậy, giải pháp căn cơ không phải chỉ là tăng thêm phương tiện, mà là thiết kế một hành trình liền mạch, thuận lợi và văn minh cho người dân. Chỉ khi ấy, giao thông công cộng mới đủ sức hấp dẫn để thay đổi hành vi, từ đó giảm dần sự phụ thuộc vào xe cá nhân, thứ vốn đang tạo áp lực lớn lên hạ tầng, môi trường và chất lượng sống đô thị.

Đây chính là “chìa khóa” để Hà Nội bước tới mục tiêu trở thành một đô thị hiện đại, xanh và bền vững, nơi mỗi chuyến đi không chỉ là sự di chuyển, mà còn là trải nghiệm của một thành phố văn minh.