Gìn giữ những mảnh hồn quê

Kỳ 1: Làng xưa, nhà cổ... trước nguy cơ không còn

(LĐTĐ) Không thể phủ nhận, cảnh quan làng quê Việt đang bị tác động bởi sự đô thị hóa, bê tông hóa quá đà dẫn đến thay đổi, biến dạng và một trong những mất mát lớn nhất chính là hệ thống nhà cổ, nhà cũ, nếp sống, đời sống tinh thần, văn hóa làng xã ở nông thôn. Với sự thay đổi chóng mặt đó nếu không có sự ngăn chặn kịp thời, những ngôi nhà còn lại, những giá trị xưa cũ sẽ ra đi mãi mãi.
ky 1 lang xua nha co truoc nguy co khong con Tranh sơn khắc Việt: Sao nỡ bị lãng quên?
ky 1 lang xua nha co truoc nguy co khong con Nếp làng, hồn quê dần mai một khi làng lên phố
ky 1 lang xua nha co truoc nguy co khong con Kỳ cuối: Để tiền của không bị lãng phí!

Hà Nội vốn có nhiều ngôi làng cổ nhưng hiện nay không gian làng xã, không khí thanh bình có từ hàng trăm năm ở các làng quê đang dần biến mất. Việc thiếu đi những chính sách hỗ trợ, những phương án bảo tồn và phát huy giá trị truyền thống cùng với sự đô thị hóa nhanh đang dần khiến cho những ngôi làng cổ ở ven đô xuống cấp từng ngày.

ky 1 lang xua nha co truoc nguy co khong con
Nét đẹp cổ kính, đặc trưng của kiến trúc nhà truyền thống vùng đồng bằng Bắc Bộ ở Đường Lâm nay không còn nhiều

Nuối tiếc hình bóng xưa

Ngày nay ở mỗi ngôi làng, các yếu tố văn hoá truyền thống đang dần mai một, hình ảnh quen thuộc cây đa, bến nước, sân đình… đã không còn là điểm nhấn của làng quê. Những mô hình nhà ở nhiều thế hệ kiểu tam đại, tứ đại đồng đường hiện còn rất ít. Các gia đình trẻ có xu hướng ra ở riêng, đất đai nông nghiệp, sân vườn dần nhường chỗ cho nhà ở, không có hướng dẫn, không có thiết chế, người dân ở nông thôn mạnh ai nấy làm.

Nếp nhà truyền thống 5 gian vốn thích hợp với khí hậu nhiệt đới, từng là niềm tự hào của một thời, giờ đã bị phá dỡ không thương tiếc. Trước kia, con đường làng nhỏ, chỉ dành cho đi bộ, xe đạp, xe máy… nhưng nay nhà nhiều hơn, người và xe cộ đông hơn thì những con đường làng ấy không còn đáp ứng đủ, nhiều cung đường có ô tô qua lại đông đúc, theo đó ở nông thôn cũng có cảnh tắc đường chứ chẳng phải riêng đô thị.

ky 1 lang xua nha co truoc nguy co khong con
Nhiều ngôi nhà cổ ở làng Cự Đà trải qua thời gian đã xuống cấp, tường bong tróc lộ rõ những hàng gạch đỏ

Tiêu biểu như làng Cự Đà nằm cách trung tâm Hà Nội chưa đầy 20 km về phía Tây thuộc địa phận xã Cự Khê, huyện Thanh Oai. Nằm bên bờ sông Nhuệ, nơi đây được coi là một trong số làng cổ độc đáo của vùng đồng bằng Bắc Bộ với một lối kiến trúc có sự đan xen hài hòa giữa kiến trúc thời kỳ Pháp thuộc và kiến trúc Việt Cổ.

Với không gian đậm chất thơ của làng cổ ven sông Bắc Bộ, Cự Đà hiện lên dáng vẻ làng quê bình dị, cổ kính đến lạ thường. Với địa thế nằm ven sông Nhuệ, thuận lợi cho giao thương nên từ lâu ngôi làng đã nức tiếng là trung tâm buôn bán trao đổi sầm uất, trên bến dưới thuyền. Thời kỳ phát triển của làng là những năm cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20, chính vào thời điểm đó, nhiều người giàu lên và xây dựng những ngôi biệt thự, kiến trúc Pháp với ngói mũi hài, cột gỗ lim, hoa văn chạm trổ cầu kỳ.

Theo các cụ cao niên trong làng, thời ấy làng Cự Đà đường đi được lát gạch nghiêng, hai bên tường nhà san sát, nhà nhà đều có cổng, cổng xóm ban đêm được đóng kín bằng cánh cửa gỗ để ngăn chặn tình trạng trộm cắp. Hầu hết những ngôi nhà và biệt thự cổ trong làng Cự Đà đều được làm bằng gỗ với những cánh cửa bức bàn, mùa đông hạ xuống, mùa hè dựng lên cho mát.

Từ một ngôi làng có bề dày lịch sử với những nếp nhà cổ có niên đại hàng trăm năm, nay Cự Đà chỉ còn những ngôi nhà cao tầng bê tông sừng sững mọc lên cùng biển hiệu quảng cáo lộn xộn. Từ đầu đến cuối làng như một công trường với những xe chở bột làm miến, chở vật liệu xây dựng… ngày đêm ra vào rầm rập. Con sông Nhuệ bị lấp dần để xây nhà xưởng, nhiều dấu vết văn hóa xưa kia đã biến mất.

Tại đây cũng không còn cảnh trên bến dưới thuyền, tấp nập người mua kẻ bán. Những con đường lát gạch nghiêng năm xưa của làng giờ đây cũng đã được bê tông hóa. Mái vòng xây theo lối cổ vào các ngõ xóm trong làng cũng đã nhuốm màu thời gian xanh mốc, thậm chí chỉ còn trơ lại gạch.

Ngay cả hình ảnh cây đa, bến nước, mái đình và cánh đồng thẳng cánh cò bay cũng bị các căn nhà cao tầng che khuất. Hàng trăm ngôi nhà cổ giờ chỉ còn chừng hai chục nhà nhưng cũng có nguy cơ bị “bức tử” chẳng mấy chốc sẽ bị mất đi. Những tấm biển ghi tương, miến gia truyền dần bị gỡ xuống, thay vào đó là biển quảng cáo dịch vụ môi giới nhà đất, cung cấp vật liệu xây dựng...

Những “lá phổi” trước nguy cơ mai một

Chẳng riêng gì Cự Đà, được mệnh danh là “làng Holywood” của Việt Nam, làng Tây Mỗ, quận Nam Từ Liêm cũng đang dần mất chữ “làng” bởi đô thị hóa, thay vào đó Tây Mỗ đang trở thành một khu đô thị. Đất nhanh chóng tăng giá, các dự án đổ về ngày càng nhiều, những cánh đồng xanh, những không gian thanh bình, các hàng cây đã bị từng dự án ngốn mất. Sự thay đổi của làng quê quá nhanh chóng, đến nỗi nhiều người sinh sống tại đây cũng thấy lạ, không nghĩ đó là quê mình.

Cụ Đinh Văn Tình (người gìn giữ nếp nhà cổ và nghề làm tương truyền thống ở làng) than thở: “Cự Đà đang dần mất đi những ngôi nhà cổ, những công trình mọc lên khắp làng đang phá vỡ quần thể kiến trúc độc đáo ở đây. Nghề truyền thống xưa kia của làng nhà nhà làm nghề, giờ cũng chỉ còn số ít, biết vậy nhưng làm sao được, xu thế mà”.

Không chỉ là những nếp nhà cổ, thuở xưa ở đồng bằng nhà nào cũng có một cái ao bên nhà, nước trong xanh người dân tắm giặt, sinh hoạt. Vào ngày hè, những đứa trẻ trong làng tụ tập nhau ra ao bơi lội thỏa thích.

Đẹp nhất bên bờ ao, những giàn mướp trổ hoa vàng hòa trong cái nắng lung linh, rực rỡ, chuồn chuồn, bướm, ong… bay qua, bay lại, lúc bay, lúc đậu trên những cánh hoa mướp vàng đung đưa trong nắng, từ đó cũng có rất nhiều đôi trai, gái nên vợ nên chồng qua những cuộc hò hẹn bên ao làng… Chiếc ao làng là nơi in đậm ký ức tuổi thơ đối với mỗi người dân thôn quê.

Đẹp là vậy nhưng với sự đô thị hóa, ao làng bị lấp đi ngày càng nhiều. Đến thời điểm này khó ai có thể tính hết được biết bao nhiêu ao làng đã bị lấp bỏ. Đi dọc các vùng quê ở khu vực ngoại thành Hà Nội, từ vùng chiêm trũng như Ứng Hòa, Mỹ Đức, Phú Xuyên đến vùng đồi gò như Chương Mỹ, Sóc Sơn, Mê Linh… nhiều ao, hồ đều cùng chung số phận.

Có muôn vàn lý do để ao, hồ ở các làng quê biến mất, một số nơi ao làng đã trở thành nơi để các hộ dân sinh sống xung quanh đổ rác thải gây tình trạng ô nhiễm nặng nề, một số được lấp đi để xây nhà cao tầng… Cũng vì ao làng bị lấp, không có chỗ thoát nước nên nhiều nơi cứ mưa là đường làng trở nên úng ngập.

Hoài niệm về ao làng, cụ Nguyễn Thị Chung (84 tuổi) sống gần khu vực hồ Ao Dài phường Nam Từ Liêm cho hay: “Ngày xưa hồ Ao Dài của làng chúng tôi rộng, trong sạch lắm, chỗ ao đó là của 5 - 6 gia đình, mỗi gia đình một ao, sau cải cách hợp tác xã thu hồi lại.

Ngày xưa ở ao của mỗi gia đình có một bến ao, cứ tối đến chúng tôi ra tắm, 5 giờ sáng mang khăn mặt ra ao rửa mặt rồi mới về thổi cơm. Các gia đình làm cốm mang thóc ra đãi, rửa thóc. Dịp hội làng đầu năm, dân trong làng nhà nào, nhà nấy đều đổ về ao xem hát quan họ, đông vui như trẩy hội. Ngày nay ao đã bị lấp đi rất nhiều, nước không trong sạch như xưa nữa”.

Hoa Nguyễn – Phương Ngân

Kỳ 2: Làng quê “chóng mặt” với lối sống thời đô thị hóa

Có thể bạn quan tâm

Nên xem

Hà Nội: 2 trường THPT tuyển sinh lớp 10 chương trình đào tạo song bằng tú tài

Hà Nội: 2 trường THPT tuyển sinh lớp 10 chương trình đào tạo song bằng tú tài

(LĐTĐ) Theo Kế hoạch tuyển sinh vào lớp 10 Trung học phổ thông (THPT) năm học 2024-2025 đã được Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội phê duyệt, để được trúng tuyển vào lớp 10 chương trình đào tạo song bằng tú tài học chương trình THPT quốc gia Việt Nam và tú tài Anh quốc (chứng chỉ A-level), thí sinh sẽ phải trải qua 2 vòng thi tuyển.
Mỗi học sinh được đăng ký nguyện vọng dự tuyển vào tối đa 3 trường công lập

Mỗi học sinh được đăng ký nguyện vọng dự tuyển vào tối đa 3 trường công lập

(LĐTĐ) Trong kỳ tuyển sinh vào lớp 10 Trung học phổ thông (THPT) công lập không chuyên năm học 2024 - 2025 tại Hà Nội, mỗi học sinh được đăng ký nguyện vọng dự tuyển vào tối đa 3 trường THPT công lập.
Khen thưởng nữ điều dưỡng ép tim cứu du khách nước ngoài

Khen thưởng nữ điều dưỡng ép tim cứu du khách nước ngoài

(LĐTĐ) Chiều 28/3, điều dưỡng Đặng Thị Hạ, 29 tuổi, người ép tim cứu sống du khách nước ngoài bị ngừng tim trong nhà hàng, được lãnh đạo Bệnh viện Bạch Mai khen thưởng.
Tuyển sinh vào lớp 10 tại Hà Nội: Thí sinh thi các môn chuyên vào ngày 10/6

Tuyển sinh vào lớp 10 tại Hà Nội: Thí sinh thi các môn chuyên vào ngày 10/6

Theo Kế hoạch tuyển sinh vào lớp 10 Trung học phổ thông (THPT) năm học 2024 - 2025 của Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội, ngay sau khi kết thúc hai ngày thi vào các trường THPT công lập không chuyên (ngày 8 - 9/6), các thí sinh đăng ký dự tuyển vào lớp 10 chuyên thuộc các trường THPT chuyên và có lớp chuyên sẽ làm bài thi các môn chuyên vào ngày 10/6.
Yêu cầu thực hiện nghiêm quy định hóa đơn điện tử với hoạt động kinh doanh, bán lẻ xăng dầu

Yêu cầu thực hiện nghiêm quy định hóa đơn điện tử với hoạt động kinh doanh, bán lẻ xăng dầu

(LĐTĐ) Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên vừa ký ban hành Công điện hỏa tốc số 2036/CĐ-BCT gửi Tổng cục Quản lý thị trường (QLTT) và Cục QLTT các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương về việc thực hiện nghiêm quy định về hóa đơn điện tử đối với hoạt động kinh doanh, bán lẻ xăng dầu.
Liên đoàn Lao động huyện Mỹ Đức trao quyết định thành lập 22 Công đoàn cơ sở

Liên đoàn Lao động huyện Mỹ Đức trao quyết định thành lập 22 Công đoàn cơ sở

(LĐTĐ) Chiều 28/3, Liên đoàn Lao động (LĐLĐ) huyện Mỹ Đức đã tổ chức Hội nghị công bố quyết định giải thể Công đoàn cơ quan Dân Đảng, Công đoàn UBND huyện; trao quyết định thành lập 22 Công đoàn cơ sở (CĐCS).
TP.HCM: 90% chó mèo đã được tiêm phòng bệnh dại

TP.HCM: 90% chó mèo đã được tiêm phòng bệnh dại

(LĐTĐ) TP.HCM là địa phương duy nhất đạt chứng nhận vùng an toàn dịch bệnh động vật đối với bệnh dại ở cấp tỉnh (toàn bộ thành phố, với tỷ lệ tiêm phòng bệnh dại đạt trên 90% tổng đàn chó mèo).

Tin khác

Giao Công an xác minh nguyên nhân 3 cây sao đen chết khô trên phố Lò Đúc

Giao Công an xác minh nguyên nhân 3 cây sao đen chết khô trên phố Lò Đúc

(LĐTĐ) Chánh Văn phòng Ủy ban nhân dân (UBND) thành phố Hà Nội Trương Việt Dũng cho biết, Thành phố sẽ có văn bản chỉ đạo giao Công an Thành phố xác minh làm rõ liên quan tới sự việc báo chí phản ánh 3 cây sao đen chết khô trên phố Lò Đúc thời gian vừa qua.
Đồng Nai: 3 người tử vong nghi do ngạt khí ga của trang trại heo

Đồng Nai: 3 người tử vong nghi do ngạt khí ga của trang trại heo

(LĐTĐ) Mặc dù đã được các lực lượng nhanh chóng đưa từ hầm ga lên, tuy nhiên, cả ba nạn nhân đều đã tử vong.
Tạm hoãn cưỡng chế thu hồi đất dự án tu bổ Gò Đống Thây

Tạm hoãn cưỡng chế thu hồi đất dự án tu bổ Gò Đống Thây

(LĐTĐ) UBND quận Thanh Xuân vừa ban hành văn bản về việc thay đổi thời gian tổ chức thực hiện kế hoạch cưỡng chế thu hồi đất, giải phóng mặt bằng (GPMB) phục vụ dự án tu bổ, tôn tạo di tích lịch sử Gò Đống Thây (phường Thanh Xuân Trung).
Sở Giao thông vận tải TP.HCM "điểm tên" 169 nhà thầu chây ỳ nộp phạt

Sở Giao thông vận tải TP.HCM "điểm tên" 169 nhà thầu chây ỳ nộp phạt

(LĐTĐ) Sở Giao thông vận tải (GTVT) Thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM) đề nghị chính quyền các quận huyện, thành phố Thủ Đức và các đơn vị liên quan không tiếp nhận hồ sơ đề nghị cấp phép thi công đối với các đơn vị chưa chấp hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính của Thanh tra Sở GTVT Thành phố.
Duyệt danh mục dự án trong kế hoạch sử dụng đất của quận Ba Đình

Duyệt danh mục dự án trong kế hoạch sử dụng đất của quận Ba Đình

(LĐTĐ) Năm 2024, quận Ba Đình có 49 dự án với tổng diện tích 24,06 ha được UBND thành phố Hà Nội phê duyệt.
TP.HCM: Đề xuất nhiều vấn đề cấp bách trong công tác phòng chống ma tuý

TP.HCM: Đề xuất nhiều vấn đề cấp bách trong công tác phòng chống ma tuý

(LĐTĐ) Theo báo cáo của Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh (UBND TP.HCM), tình hình tội phạm và tệ nạn ma túy trên địa bàn Thành phố vẫn còn diễn biến phức tạp, phương thức thủ đoạn phạm tội ngày càng tinh vi.
Loay hoay cải tạo chợ truyền thống

Loay hoay cải tạo chợ truyền thống

(LĐTĐ) Chợ truyền thống là mô hình kinh doanh không thể thiếu trong đời sống hằng ngày của người dân Thủ đô. Tuy nhiên, hiện nhiều chợ đã xuống cấp, không bảo đảm quy chuẩn xây dựng, quy chuẩn phòng cháy chữa cháy, không đáp ứng tiêu chí đô thị… Bài toán cải tạo, xây dựng chợ không phải là mới nhưng vẫn là khó giải khi chưa thể hài hòa hết lợi ích của các bên.
Chung cư cũ tăng giá để chờ đón "sóng" cải tạo

Chung cư cũ tăng giá để chờ đón "sóng" cải tạo

(LĐTĐ) Chung cư cũ vốn là sản phẩm khá kén khách bởi thời gian xây dựng đã lâu, diện tích nhỏ, thiếu tiện tích sinh hoạt và xuống cấp. Tuy vậy, cùng với cơn sốt của thị trường chung cư nói chung, loại hình nhà ở này bỗng nhiên lại được nhiều người quan tâm, kéo theo giá bán tăng lên từng ngày.
Quận Tây Hồ: Xử lý gần 3.000 trường hợp vi phạm về trật tự an toàn giao thông, đô thị

Quận Tây Hồ: Xử lý gần 3.000 trường hợp vi phạm về trật tự an toàn giao thông, đô thị

(LĐTĐ) Nhằm đảm bảo trật tự an toàn giao thông, mỹ quan đô thị, các lực lượng chức năng quận Tây Hồ đã tổ chức kiểm tra, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm trên địa bàn.
Đảm bảo an ninh trật tự Lễ kỷ niệm 1984 năm Khởi nghĩa Hai Bà Trưng

Đảm bảo an ninh trật tự Lễ kỷ niệm 1984 năm Khởi nghĩa Hai Bà Trưng

(LĐTĐ) Để đảm bảo an ninh trật tự, an toàn giao thông..., phục vụ Lễ hội truyền thống kỷ niệm 1984 năm khởi nghĩa Hai Bà Trưng, Công an quận Hai Bà Trưng đã bố trí lực lượng phân luồng chống ùn tắc giao thông, nhất là địa điểm tổ chức, tuyến đường liên quan các hoạt động của lễ hội...
Xem thêm
Phiên bản di động