Xây dựng Thủ đô Văn hiến - Văn minh - Hiện đại: Hiện thực hóa mục tiêu xứng tầm khu vực

Hà Nội trong dòng chảy truyền thống và hiện đại

Sau gần bốn thập kỷ đô thị hóa mạnh mẽ, Hà Nội không chỉ là trung tâm chính trị - hành chính quốc gia mà còn là đầu tàu phát triển kinh tế, khoa học, giáo dục và văn hóa của cả nước. Bộ mặt đô thị Hà Nội không ngừng biến chuyển, từ một đô thị nhỏ bé với diện tích 150km2, ước tính khoảng 400 nghìn người, nay đã mở rộng lên tới hơn 3.300km2, quy mô dân số gần 10 triệu người. Hà Nội là một trong 20 thành phố có diện tích tự nhiên lớn nhất thế giới.

Với diện mạo ngày càng hiện đại, quy mô không ngừng mở rộng, Hà Nội đã khẳng định vị thế là một trong những siêu đô thị hàng đầu khu vực. Điểm đặc biệt của Hà Nội là sự đa dạng và khả năng dung hòa giữa truyền thống và hiện đại như một đặc trưng rất riêng. Hà Nội có khu phố cổ với 36 phố phường vẫn giữ nguyên nhịp sống buôn bán sầm uất.

Cách đó không xa, tại các phường Ba Đình, Hai Bà Trưng… khu phố Pháp với những biệt thự cổ kính, nhà hát, đại lộ rộng mở mang phong cách châu Âu thế kỷ XIX. Xa hơn một chút nữa, ở các khu vực như Long Biên, Thanh Xuân, Cầu Giấy, Đại Mỗ những tòa cao ốc hiện đại mọc lên. Tất cả tạo nên bức tranh đa tầng, phản ánh sức sống và sự chuyển động không ngừng của một đô thị hội nhập toàn cầu.

Vươn lên vị trí đầu tàu

Về kinh tế - xã hội, trong nhiều năm qua, Hà Nội đã thể hiện vai trò đầu tàu phát triển với cơ cấu kinh tế chuyển dịch đúng hướng. GRDP bình quân của Hà Nội giai đoạn 2021-2025 tăng 6,57%, cao hơn bình quân chung cả nước (khoảng 6%), riêng tăng trưởng (GRDP) 6 tháng đầu 2025 tăng 7,6%; quy mô kinh tế Thủ đô đạt khoảng 63 tỷ USD, gấp 1,42 lần năm 2020, bằng 41,54% vùng Đồng bằng sông Hồng và bằng 12,6% cả nước; GRDP bình quân ước đạt 175 triệu đồng/người (khoảng 7.200 USD).

Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Trần Sỹ Thanh kiểm tra công tác thi công khoan ngầm tại gói thầu CP03 - Dự án tuyến đường sắt đô thị đoạn Nhổn - ga Hà Nội năm 2024.

Cơ cấu ngành kinh tế chuyển dịch tích cực, tăng tỷ trọng ngành dịch vụ và giảm tỷ trọng ngành nông nghiệp (năm 2024 dịch vụ chiếm 65,6 GRDP, tăng 2,54 điểm %; nông nghiệp chiếm 1,96% GRDP, giảm 0,28 điểm % so với đầu nhiệm kỳ. Vốn đầu tư xã hội dự kiến đạt 2.531 nghìn tỷ đồng, tuy chưa đạt mục tiêu đề ra nhưng gấp 1,5 lần nhiệm kỳ trước; năng suất lao động bình quân tăng 5,1%.

Kinh tế thịnh vượng mới chỉ là một trong nhiều lát cắt, Thành phố còn kiên trì đẩy mạnh đầu tư hạ tầng, coi đây là động lực thúc đẩy tăng trưởng và nâng cao chất lượng sống. Hình ảnh các công trình giao thông trọng điểm như metro Cát Linh - Hà Đông, Nhổn - Ga Hà Nội hay những cây cầu vượt sông Hồng đang được khởi công đã trở thành biểu tượng cho bước tiến về hạ tầng đô thị.

Đặc biệt, sự kiện khởi công ba cây cầu lớn: Tứ Liên, Trần Hưng Đạo, Ngọc Hồi vừa qua không chỉ mang ý nghĩa kết nối giao thông mà còn tượng trưng cho khát vọng vươn mình mạnh mẽ của Hà Nội trong không gian phát triển mới. Cùng với đó là hàng loạt dự án khép kín đường vành đai, mở rộng tuyến nối sân bay… tất cả đều nhằm xây dựng một hệ thống giao thông đồng bộ, kết nối cao với các vùng, tạo điều kiện để Hà Nội trở thành trung tâm kinh tế, thương mại, công nghiệp dịch vụ lớn trong khu vực.

Quyết tâm phát triển thành phố thông minh - xanh - sạch

Cùng với kinh tế - xã hội, thành phố Hà Nội được định hướng trở thành đô thị thông minh, hiện đại - xanh - sạch - đẹp - an ninh - an toàn; phát triển nhanh, bền vững, có sức lan tỏa để thúc đẩy vùng Đồng bằng sông Hồng, Vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ và cả nước cùng phát triển... Những chiến lược tăng trưởng xanh đã được cụ thể hóa vào Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 và Điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065, song song với Luật Thủ đô.

Từ kết quả đã đạt được nhiệm kỳ 2020 - 2025, Đảng bộ Thành phố quyết tâm xây dựng thành công Thủ đô Văn hiến - Văn minh - Hiện đại trong nhiệm kỳ tới.

Qua đó thể hiện khát vọng của toàn bộ hệ thống chính trị và nhân dân Thủ đô, hướng tới xây dựng một Hà Nội phát triển bền vững, là hình mẫu đi đầu trong phát triển đô thị xanh, thông minh, hướng tới hiện thực hóa những mục tiêu vươn cao, vươn xa trong tầm nhìn của nhiều năm sau. Các từ khóa “xanh, số, thông minh, bền vững” được “cấy gen” vào các quy hoạch.

PGS.TS Trần Ngọc Chính, Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam đã từng chia sẻ, Hà Nội có một lợi thế hiếm có: vừa là thành phố của di sản, vừa là thành phố của tương lai. Nếu biết phát huy, Thủ đô sẽ trở thành đô thị kiểu mẫu, một đô thị văn hiến, văn minh, hiện đại, đáng sống.

Song Thủ đô cũng đối diện với những thách thức đặc trưng của một siêu đô thị: Áp lực dân số cơ học, hạ tầng quá tải, ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu, cùng yêu cầu bảo tồn di sản văn hóa và gìn giữ bản sắc Thăng Long - Hà Nội. Đó là lý do vì sao trong các định hướng lớn, “kiến tạo Thủ đô xanh, hiện đại, văn minh” được xác định như một chiến lược lâu dài, mang tính sống còn cho tương lai Thành phố.

Theo TS.KTS Trương Văn Quảng, Phó Tổng thư ký Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam, Thủ đô Hà Nội là trung tâm đầu não chính trị, hành chính quốc gia, là trung tâm lớn về kinh tế, văn hóa, giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ và hội nhập quốc tế. Nhằm phát huy tối đa vị trí, vai trò chiến lược quan trọng của Hà Nội, Bộ Chính trị đã ban hành nhiều nghị quyết để lãnh đạo công cuộc xây dựng, phát triển Thủ đô, trong đó có Nghị quyết số 15-NQ/TW, ngày 5/5/2022

“Nghị quyết số 15-NQ/TW của Bộ Chính trị đặt ra mục tiêu đến năm 2030: Thủ đô Hà Nội là Thành phố “Văn hiến - văn minh - hiện đại”; trở thành trung tâm, động lực thúc đẩy phát triển vùng đồng bằng sông Hồng, vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ và cả nước; hội nhập quốc tế sâu rộng, có sức cạnh tranh cao với khu vực và thế giới, phấn đấu phát triển ngang tầm Thủ đô các nước phát triển trong khu vực. Tầm nhìn đến năm 2045, Thủ đô Hà Nội là thành phố kết nối toàn cầu, có mức sống và chất lượng cuộc sống cao; kinh tế, văn hoá, xã hội phát triển toàn diện, đặc sắc và hài hoà, tiêu biểu cho cả nước; có trình độ phát triển ngang tầm thủ đô các nước phát triển trong khu vực và trên thế giới... Mục tiêu và tầm nhìn trong Nghị quyết 15-NQ/TW của Bộ Chính trị đã nói lên khát vọng, bước đi cụ thể về một Thủ đô “Văn hiến - văn minh - hiện đại”, có vai trò, vị thế, có thương hiệu toàn cầu, tự hào sánh vai cùng thủ đô các nước phát triển”, TS.KTS Trương Văn Quảng nhấn mạnh.

Quả thực nếu chỉ dừng ở hình ảnh của một thành phố năng động, Hà Nội sẽ chưa thể trở thành điểm đến đáng sống và đáng tự hào. Khát vọng mà Hà Nội ấp ủ trong suốt thời gian qua chính là hiện thực hóa mục tiêu xây dựng một Thủ đô nơi sự phát triển kinh tế không làm lu mờ giá trị văn hóa, nơi hiện đại hóa không đồng nghĩa với đánh mất linh hồn, và nơi đời sống vật chất gắn liền mật thiết với đời sống tinh thần, môi trường sinh thái. Đó là tầm nhìn chiến lược, là sứ mệnh lịch sử, nhưng cũng là bài toán đầy thách thức, đòi hỏi sự kiên định, sáng tạo và quyết tâm từ cả hệ thống chính trị lẫn mỗi người dân.

Văn kiện Đại hội Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ XVIII đã đề ra những khâu đột phá và nhiệm vụ cụ thể.

Tại tọa đàm trực tuyến “Hà Nội: Đô thị đặc biệt cần mô hình quản trị đặc biệt”, lý giải cho câu hỏi làm thế nào để Hà Nội vừa giữ được chiều sâu văn hóa, vừa khẳng định hình ảnh một Thủ đô hiện đại, hội nhập quốc tế, Phó Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam Hồ Quang Lợi nhấn mạnh, trong quá trình kiến tạo và phát triển với quy mô hạ tầng khổng lồ hiện nay, cần nhìn nhận rằng vẻ đẹp Hà Nội không chỉ được đo đếm bằng số lượng hay độ hoành tráng của công trình, mà phải ở chỗ thành phố vẫn giữ được những giá trị lịch sử, truyền thống, tinh hoa văn hóa của dân tộc.

Do đó, nhiệm vụ gìn giữ, bảo tồn là vô cùng quan trọng. Nhưng bảo tồn không có nghĩa là “giữ khư khư” mọi thứ, mà phải dựa trên quan điểm khoa học, tiên tiến: Di sản phải sống, phải phát triển và không được lấy lý do phát triển để coi nhẹ bảo tồn. Văn hóa phải khẳng định vai trò dẫn dắt, hiện diện trong tất cả các lĩnh vực, và điều quan trọng nhất: Mọi chính sách, mọi quyết định phải được soi rọi dưới ánh sáng văn hóa để trả lời câu hỏi - những việc chúng ta làm có vì hạnh phúc của nhân dân hay chưa?

Cũng theo ông Hồ Quang Lợi, với Hà Nội, có một yêu cầu thiết thân mang tính đặc thù: Hà Nội phải là thành phố xanh. “Xanh” không chỉ là khẩu hiệu, mà phải trở thành tiêu chí của phát triển. Quy hoạch phát triển Thủ đô phải gắn liền với việc khai thác, gìn giữ các giá trị sinh thái, trong đó trục sông Hồng cần được coi là trục trung tâm, để Thành phố thực sự “quay mặt ra sông”, vươn lên phát triển xứng tầm khu vực.