Phát triển không gian công cộng cần đồng bộ với quy hoạch

“Khát” không gian công cộng

Trong khi dịch Covid-19 đang diễn biến phức tạp, thì những ngày này, Hà Nội đang phải hứng chịu cái nắng nóng cao điểm của mùa Hè. Thế nhưng, bất chấp việc chính quyền Thành phố yêu cầu hạn chế tụ tập đông người, tại các địa điểm công cộng như công viên, vườn hoa hay các không gian công cộng như Hồ Tây, Hồ Gươm… vẫn chật kín người dân tập thể dục, hóng mát, vui chơi. Điều này cho thấy thực trạng không gian công cộng, không gian xanh ở Hà Nội không chỉ đang thiếu trầm trọng, mà ngày càng bị bó hẹp trong không gian đô thị chật chội.

Người dân ở các khu đô thị lớn của Hà Nội vẫn “khát” không gian công cộng.

Theo khảo sát của Tổ chức thành phố sống tốt (Healthbridge) Việt Nam, cùng với quá trình đô thị hóa, Hà Nội hiện đang thiếu rất nhiều vườn hoa, sân chơi trong các khu vực dân cư, đặc biệt trong khu vực nội thành; đất được dùng làm không gian công cộng chỉ chiếm chưa đầy 2% tổng quỹ đất, trong khi theo quy hoạch hệ thống cây xanh, công viên và hồ thành phố Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn 2050 đang đặt mục tiêu, chỉ tiêu bình quân cho khu vực trung tâm là 3,02m2/người. Mặc dù vậy, chỉ tiêu đó vẫn thấp hơn nhiều so với các thành phố khác trên thế giới như New York đang là 23,1m2/người; Paris 11,5m2/người…

Nguyên nhân được đề cập đến đó là, tại các đô thị lớn ở Việt Nam nói chung và Hà Nội nói riêng, việc phát triển không gian công cộng chưa thực sự được quan tâm, đầu tư quản lý như một dự án riêng biệt. Do đó, tỷ lệ không gian công cộng ở đô thị chỗ thiếu, chỗ thừa. Đặc biệt, các địa phương càng xa vùng lõi trung tâm thì mật độ không gian công cộng càng bị loãng, thậm chí không có không gian công cộng.

Một ví dụ cụ thể nhất ở Hà Nội đó là khu vực phố đi bộ Hồ Gươm, một trong những không gian công cộng lớn nhất của Thủ đô. Không thể phủ nhận việc hình thành phố đi bộ, tạo không gian công cộng, vui chơi cho người dân vào mỗi dịp cuối tuần đã cho thấy hiệu quả mạnh mẽ về những chính sách đúng đắn sẽ tác động tới nhận thức và sự phát triển đời sống tinh thần của người dân. Tuy nhiên, không gian công cộng này vẫn là sự kế thừa từ quy hoạch cũ thời Pháp. Trong khi đó, với sự gia tăng áp lực dân số, các sự kiện lớn thường xuyên được tổ chức ở đây khiến lượng người dân đổ về trở nên quá tải, diện tích thì không thay đổi dẫn đến việc người dân ken cứng mỗi khi có các sự kiện lớn diễn ra,…

Đề cập đến việc thiếu không gian công cộng, ông Đặng Thanh Sơn (ở Khu Đô thị Linh Đàm, Hoàng Mai) cho rằng, Khu Đô thị Linh Đàm hiện nay có gần 20 tòa chung cư cao tầng, đó là chưa kể các khu vực biệt thự, nhà liền kề… với hơn 10.000 dân. Tuy nhiên, không gian công cộng thiếu hụt trầm trọng, hầu hết các cư dân tại khu đô thị này vẫn đang dựa vào không gian công cộng cũ là hồ Linh Đàm. “Khu Đô thị đông đúc, chật chội, trong khi quỹ đất dành cho không gian xanh, không gian công cộng mới dường như không có. Do đó, người dân lại đổ xô vào trung tâm Hồ Gươm tìm chỗ vui chơi, giải trí mỗi dịp cuối tuần hay khi có các sự kiến lớn”, ông Sơn nói.

Không phải chịu áp lực về sự đông đúc như tại Khu Đô thị Linh Đàm, tuy nhiên, bà Trần Thanh Hiên ở Khu Đô thị Dương Nội (Hà Đông) lại chịu “nỗi khổ” khác khi không chỉ phải vượt qua chặng đường ken đặc vào giờ cao điểm tại tuyến đường Lê Văn Lương, bởi sự quy hoạch thiếu đồng bộ mỗi khi muốn đưa gia đình lên phố vui chơi hay tìm đến các không gian công cộng ở trung tâm Hà Nội; mà ngay cả không gian công cộng tại Khu Đô thị Dương Nội là Công viên Thiên văn học từ bao năm nay vẫn “nằm im” chưa hoạt động, điều đó không chỉ khiến người dân bức xúc mà còn gây lãng phí.

Cần sự đầu tư đồng bộ

Không chỉ thiếu đồng bộ trong quy hoạch đô thị, quy hoạch không gian công cộng, tại Hà Nội, nhiều điểm không gian công cộng như Công viên Thủ Lệ, Tuổi trẻ, Thống Nhất… đang thiếu sự đầu tư, duy tu; thậm chí, nhiều không gian công cộng còn bị lấn chiếm, sử dụng sai mục đích, do đó không thu hút được người dân đến vui chơi, thư giãn.

Trước áp lực về việc gia tăng dân số, thiếu không gian công cộng, những năm gần đây, Hà Nội đã và đang đầu tư mở rộng các khu đô thị mới, xa trung tâm; đặc biệt, phát triển một số khu đô thị vệ tinh và đô thị thông minh, hiện đại ven đô theo hướng đồng bộ với các trung tâm thương mại hiện đại nhằm giảm áp lực về không gian công cộng tại khu vực nội đô. Trong đó, nổi bật là các khu đô thị mới ở Gia Lâm, Long Biên, Hoài Đức, Đông Anh hay các khu đô thị liền kề Thủ đô như Ecopark… đã thu hút được sự quan tâm của người dân.

Nhiều khu đô thị mới bắt đầu chú trọng đến việc phát triển không gian công cộng nhằm thu hút người dân.

Đáng chú ý, Chương trình số 03-CTr/TU của Thành ủy về “Chỉnh trang đô thị, phát triển đô thị và kinh tế đô thị thành phố Hà Nội giai đoạn 2021-2025”, 1 trong 19 chỉ tiêu cụ thể được xác định là cải tạo nâng cấp 45 công viên, vườn hoa hiện có và đầu tư xây dựng mới 5 công viên, vườn hoa… Để cụ thể hóa, mới đây, Thường trực Hội đồng nhân dân thành phố Hà Nội đã có văn bản đề nghị Ủy ban nhân dân Thành phố chỉ đạo rà soát thực trạng công tác quản lý, duy tu, duy trì công viên, vườn hoa trên địa bàn thành phố Hà Nội. Các giải pháp về đầu tư, quản lý sau đầu tư trong thời gian tới. Kế hoạch, danh mục công viên, vườn hoa cụ thể đề xuất đầu tư xây dựng mới, cải tạo, nâng cấp trong giai đoạn 2021-2025... Như vậy, trong tương lai không xa, người dân Hà Nội hy vọng sẽ có thêm nhiều hơn các không gian công cộng để vui chơi, thư giãn.

Đánh giá cao những nỗ lực mở rộng, phát triển không gian công cộng của Hà Nội, tuy vậy, theo Kiến trúc sư Đỗ Văn Bình - Hội Kiến trúc sư thành phố Hà Nội, hiện Nhà nước và các cấp chính quyền cũng đã có những sự quan tâm nhất định đến không gian công cộng như diện tích trồng cây xanh được mở rộng, số lượng các công viên nhiều hơn, tổ chức các tuyến phố đi bộ… nhưng diện tích cho không gian công cộng vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu của người dân.

Để phát huy hết được hiệu quả, đặc biệt là việc giành lại các không gian công cộng để vận hành nó tốt hơn, thì cần phải có sự tham gia của cả cộng đồng, cùng sự liên kết giữa những nhà quản lý đô thị với các doanh nghiệp để tạo nên nhiều hơn các không gian công cộng cho người dân nghỉ ngơi, thư giãn, luyện tập. Đồng thời, tăng cường công tác quản lý để ngăn chặn tình trạng lấn chiếm, xuống cấp và quản lý chồng chéo hiện có, rất cần xây dựng một chế tài xử lý thống nhất, nghiêm minh. Tựu trung lại, phải vì mục tiêu đưa hệ thống không gian công cộng phát triển một cách bền vững đi cùng với sự phát triển chung của đô thị./.