Nhớ xôi ngũ sắc Tây bắc

(LĐTĐ) Xôi ngũ sắc được biết đến là món ăn truyền thống không thể thiếu trong các dịp lễ, Tết của người dân tộc Thái ở Tây Bắc. Đặc biệt, món ăn này không chỉ thể hiện lòng thành kính, biết ơn của con cháu với ông bà, tổ tiên, mà còn tượng trưng cho âm dương ngũ hành, tình đoàn kết cộng đồng và cầu mong cho mùa màng tốt tươi, cuộc sống ấm no, hạnh phúc…
Nơi… góc trời Tây Bắc Hảo vị sơn cước Tây Bắc trong mâm cỗ Tết Mường Thanh

Dẻo, thơm “ngũ sắc” đại ngàn

Những ngày cuối năm, may mắn được ghé thăm Làng Văn hóa Du lịch các Dân tộc Việt Nam (tại Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội) đúng vào dịp nơi đây tổ chức Ngày hội Đại đoàn kết toàn dân tộc.

Cùng với những nghi thức văn hóa truyền thống, điều khiến chúng tôi không thể rời mắt đó chính là sự phong phú, đa dạng từ các món ăn đặc sản tại khu vực ẩm thực của đồng bào các dân tộc nơi đây. Trong đó có món xôi ngũ sắc - món ẩm thực truyền thống của người dân tộc Thái ở Tây Bắc.

Xôi ngũ sắc thường được đựng trong các Ép khảu (vật dụng được đan bằng tre, nứa).
Xôi ngũ sắc thường được đựng trong các Ép khảu (vật dụng được đan bằng tre, nứa).

Chia sẻ về món ăn mang đậm truyền thống dân tộc mình, chị Lò Thị Tóm - Trưởng nhóm dân tộc Thái tại Làng Văn hóa Du lịch các Dân tộc Việt Nam, cho biết, món xôi ngũ sắc của người dân tộc Thái không biết có từ khi nào, chỉ biết rằng, từ khi lớn lên chị Tóm đã được ăn, được học làm món xôi ngũ sắc truyền thống này từ ông bà, cha mẹ.

“Ngày bé, vào mỗi dịp lễ, Tết của người đồng báo dân tộc Thái, hay Tết Nguyên đán… tôi vẫn thường cùng mẹ làm xôi ngũ sắc, vừa là để cúng lễ tổ tiên, vừa là để thiết đãi khách. Hiện nay, màu sắc, hương vị món xôi ngũ sắc này vẫn được chúng tôi giữ nguyên hồn cốt xưa và gìn giữ nét đẹp văn hóa của tổ tiên để lại”, chị Tóm tâm sự.

Nhớ xôi ngũ sắc Tây bắc
Để xôi được thơm, dẻo, người Thái thường đồ xôi bằng các chõ bằng gỗ.

Người Thái vốn nổi tiếng bởi sự cầu kỳ trong chế biến món ăn và sự tinh tế, độc đáo luôn được đưa vào văn hóa ẩm thực. Bởi thế, để tạo ra mâm xôi ngũ sắc bắt mắt về hình thức, hấp dẫn vị giác, theo chị Lò Thị Tóm, các bước chuẩn bị, tiến hành nấu, đồ xôi, tạo khối, cách trình bày, đặt xôi trên mâm cỗ vị trí ra sao… đều cần sự khéo léo, cẩn thận, chu đáo.

Đặc biệt, để có được món xôi ngũ sắc mềm, dẻo, khâu chọn gạo là bước đầu tiên quan trọng mang tính chất quyết định kết quả của món xôi. Theo đó, gạo được dùng để làm xôi ngũ sắc chủ yếu vẫn là nếp nương trồng trên núi, trên nương rẫy, hạt to, tròn, căng mây mẩy, đều hạt không gẫy vụn, bạc bụng…

Xôi ngũ sắc thường có 5 màu là: Xanh, đỏ, tím, vàng, trắng. Chị Tóm cho biết, để tạo nên màu đỏ của xôi, người dân thường dùng lá cơm nếp đỏ giã nát, đun sôi, ngâm khoảng 30 phút cho mau thôi ra nước, sau đó lọc bỏ lá rồi đổ gạo vào ngâm. Với màu tím, thì thường sẽ sử dụng lá cơm nếp tím; màu xanh sử dùng màu tự nhiên của lá dứa; màu vàng thì thường người dân sẽ sử dụng nghệ tươi, giã nát và lọc lấy nước…

“Gạo thường được ngâm qua đêm, hay ít nhất cũng phải được ngâm từ 2 - 3 giờ, sau đó vớt ra để ráo nước. Quá trình đồ xôi phải giữ lửa đều các góc, vừa lửa, không to quá, không nhỏ quá, đượm than để xôi chín dẻo, thơm đậm. Điều thú vị là, khi đồ xôi phải dùng chõ gỗ bởi khi được đồ, xôi sẽ dẻo, không bị nhão.

Đặc biệt, tùy theo số lượng xôi, người đồ xôi có thể đồ riêng từng loại màu, hoặc đồ chung các loại màu trong cùng một chõ. Khi đồ chung, người dân sẽ dùng vỉ bằng nan tre để ngăn cách giữa các lớp xôi”, chị Lò Thị Tó chia sẻ.

Tượng trưng cho tình yêu, cuộc sống no ấm, hạnh phúc…

Theo quan niệm của người Thái, xôi ngũ sắc không chỉ thể hiện lòng thành kính, biết ơn của con cháu với ông bà, tổ tiên, mà còn tượng trưng cho âm dương ngũ hành, tình đoàn kết cộng đồng và cầu mong cho mùa màng tốt tươi, cuộc sống ấm no, hạnh phúc…

Bởi thế, bên cạnh sự cầu kỳ của các khâu chuẩn bị, khi xôi chín, cách trang trí mâm xôi ngũ sắc được người Thái xem là phần khá quan trọng. Theo đó, mâm xôi ngũ sắc thường được trang trí nhiều nhất theo kiểu mâm xôi hình hoa ban 5 cánh, mỗi cánh ban là một màu khác nhau; tiếp theo là hình ruộng bậc thang, hình quần tụ của núi...

“Với món xôi ngũ sắc, ở Tây Bắc, nhiều dân tộc cũng làm món xôi này nhưng ít màu hơn, riêng người Thái đen và Thái trắng thì luôn làm đầy đủ 5 màu trừ khi gia đình nào đó có chuyện buồn. Khi đó, người Thái tuyệt đối sẽ không sử dụng màu tím để làm xôi ngũ sắc. Xôi ngũ sắc không chỉ đơn giản là món ăn, mà còn mang ý nghĩa của đất trời và tình người sâu nặng”.

(Chị Vì Thị Miên - Phụ trách mảng dệt, ẩm thực dân tộc Thái tại Làng Văn hóa Du lịch các dân tộc Việt Nam)

Đặc biệt, ý nghĩa của các màu trong mâm xôi ngũ sắc thể giá trị nhân sinh rất lớn. Cụ thể, theo người Thái, xôi màu đỏ tượng trưng cho khát vọng sống, cho những ước mơ; xôi màu tím tượng trưng cho đất đai trù phú, quý giá xôi màu vàng tượng cho sự no ấm đầy đủ và phồn thịnh; xôi màu xanh tượng trưng cho màu của núi rừng đại ngàn Tây Bắc, màu của bầu trời xanh bao la và xôi màu trắng tượng trưng cho tình yêu trong trắng thủy chung...

Chính những ý nghĩa nhân sinh đó, mâm xôi ngũ sắc thường được bày ở trung tâm mâm cỗ vừa là tạo mầu sắc đẹp hơn, vừa ẩn chứa nhiều giá trị tâm linh. Đặc biệt, nó còn thể hiện sự trang trọng, tôn kính trong mâm cúng dâng lên ông bà, tổ tiên, ngày lễ, Tết, ngày hội mùa…

Xôi ngũ sắc sau khi chế biến thường được ăn kèm với thịt nướng, cá nướng, gà nướng, hoạc đơn giản là ăn cùng muối vừng... Trước đây, người dân tộc Thái thường làm xôi ngũ sắc vào những ngày hội lớn, ngày lễ, Tết hay cưới hỏi… nhưng hiện nay, món ẩm thực truyền thống này đã trở thành phổ biến trong đời sống và là niềm tự hào của người Thái.

Ngày nay, việc làm xôi ngũ sắc cũng đơn giản hơn vì có nhiều loại gạo, nhiều loại màu, nhưng theo chị Miên, chị Tó, với người Thái thì xôi ngũ sắc vẫn là một lễ vật ẩm thực đặc sắc, linh thiêng trong các ngày lễ, Tết và trong các nghi thức cúng bái. Bởi, ẩm thực này vẫn mang đậm nét văn hoá từ ngàn đời xưa và sẽ còn được gìn giữ, truyền lại cho con, cháu sau này.

Tuấn Minh - Hồng Nhung

Có thể bạn quan tâm

Ý kiến bạn đọc

Nên xem

Hoàn thiện phương án sắp xếp tổ chức cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh, huyện

Hoàn thiện phương án sắp xếp tổ chức cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh, huyện

(LĐTĐ) Ngày 12/1, Ban Chỉ đạo về tổng kết việc thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW của Chính phủ (Ban Chỉ đạo) có Công văn số 05/CV-BCĐTKNQ18 gửi Tỉnh ủy, Thành ủy và UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương về việc bổ sung, hoàn thiện phương án sắp xếp tổ chức các cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh, huyện.
Đi xe đạp điện vi phạm nồng độ cồn, người đàn ông bị phạt và tạm giữ phương tiện

Đi xe đạp điện vi phạm nồng độ cồn, người đàn ông bị phạt và tạm giữ phương tiện

(LĐTĐ) Thong dong điều khiển xe đạp điện để trở về nhà sau cuộc liên hoan tất niên cùng bạn bè. ​​​​​Ông T bị Cảnh sát giao thông dừng phương tiện kiểm tra nồng độ cồn. Kết quả, ông T vi phạm ở mức 0,159 mg/L khí thở. Cảnh sát giao thông lập biên bản xử phạt, đồng thời tạm giữ phương tiện của ông T.
Nghị định 168/2024/NĐ-CP ban hành theo trình tự rút gọn

Nghị định 168/2024/NĐ-CP ban hành theo trình tự rút gọn

(LĐTĐ) Những ngày qua, mạng xã hội lan truyền thông tin cho rằng "Nghị định 168/2024/NĐ-CP xây dựng sai thủ tục, bởi từ ngày được ký ban hành tới khi có hiệu lực chưa đủ 45 ngày", đại diện Cục Cảnh sát giao thông (Bộ Công an) cho rằng, đây là thông tin không chính xác.
Lan hồ điệp tràn ngập phố phường ngày giáp Tết, có chậu gần 4 tỷ

Lan hồ điệp tràn ngập phố phường ngày giáp Tết, có chậu gần 4 tỷ

(LĐTĐ) Chỉ còn hơn hai tuần nữa là đến Tết Nguyên Đán Ất Tỵ 2025, không khí tại các chợ hoa Hà Nội đã trở nên nhộn nhịp hơn bao giờ hết. Nổi bật trong không gian rực rỡ ấy, những chậu lan hồ điệp sắc màu bắt mắt, với giá hàng chục triệu đồng thu hút sự chú ý của đông đảo khách mua.
Nhiều kết quả nổi bật của Công đoàn ngành Công Thương Hà Nội

Nhiều kết quả nổi bật của Công đoàn ngành Công Thương Hà Nội

(LĐTĐ) Sáng ngày 12/1, Công đoàn ngành Công Thương Hà Nội tổ chức Hội nghị tổng kết phong trào công nhân, viên chức, lao động (CNVCLĐ) và hoạt động công đoàn năm 2024, phát động phong trào thi đua năm 2025; đồng thời tổ chức chương trình “Tết sum vầy - Xuân ơn Đảng” với nhiều hoạt động sôi nổi, thiết thực và ý nghĩa với đoàn viên, người lao động (NLĐ) như tặng quà, bốc thăm trúng thưởng, chợ Tết Công đoàn...
Phát bực khi đi đăng kiểm, sửa chữa xe vào những ngày cận Tết

Phát bực khi đi đăng kiểm, sửa chữa xe vào những ngày cận Tết

(LĐTĐ) Cuối năm cũng là lúc các trung tâm đăng kiểm, gara sửa xe đông nghịt khách. Theo nhiều chủ xe có kinh nghiệm, nếu xe cộ đợi đến thời điểm sát Tết mới làm thủ tục đăng kiểm, hoặc chăm sóc, chắc chắn gặp khó khăn, bởi lượng người đến đông, kèm theo đó chất lượng sửa chữa sẽ không chu đáo như các tháng khác trong năm.
Bộ Tài chính vẫn chưa chốt lộ trình đánh thuế bất động sản thứ hai

Bộ Tài chính vẫn chưa chốt lộ trình đánh thuế bất động sản thứ hai

(LĐTĐ) Thông tin từ Bộ Tài chính cho thấy, đến thời điểm này, vẫn chưa đánh thuế bất động sản thứ hai. Hiện Bộ Tài chính đang tiếp tục nghiên cứu, xác định những vướng mắc, bất cập trong quá trình triển khai để báo cáo các cấp có thẩm quyền. Còn theo Bộ Xây dựng, một trong những nguyên nhân đẩy giá bất động sản lên cao là hiện tượng “tạo giá ảo”, “thổi giá” của giới đầu cơ và các cá nhân hành nghề môi giới bất động sản.

Tin khác

Người đẹp đến từ Cao Bằng đăng quang Hoa hậu Di sản Áo dài Việt Nam

Người đẹp đến từ Cao Bằng đăng quang Hoa hậu Di sản Áo dài Việt Nam

(LĐTĐ) Tối 11/1, tại Trung tâm Văn hóa, Thông tin và Thể thao thị xã Sơn Tây, vòng thi chung kết cuộc thi toàn quốc Hoa hậu Di sản Áo dài Việt Nam năm 2024 được tổ chức. Vượt qua 30 thí sinh nổi bật, người đẹp Hoàng Châu Anh đến từ Cao Bằng đã xuất sắc đăng quang, trở thành tân Hoa hậu Di sản Áo dài Việt Nam.
Tại sao năm 2025 là năm Ất Tỵ lại được gọi là năm rắn hai đầu?

Tại sao năm 2025 là năm Ất Tỵ lại được gọi là năm rắn hai đầu?

(LĐTĐ) Năm 2025 được gọi là năm Rắn hai đầu vì Người xưa quan niệm, “một năm bắt đầu từ tiết Lập xuân”, việc 2 lần đón tiết Lập xuân trong cùng một năm giống như năm Ất Tỵ có 2 mùa xuân, hay năm nay rắn có 2 đầu.
Chùa Đông Khê, nét văn hóa sâu lắng của mảnh đất xứ Đoài

Chùa Đông Khê, nét văn hóa sâu lắng của mảnh đất xứ Đoài

(LĐTĐ) Chùa Đông Khê tọa lạc giữa làng Đông Khê, xã Đan Phượng, huyện Đan Phượng, Hà Nội không chỉ là điểm sinh hoạt tín ngưỡng, tôn giáo mà còn là nơi giáo dục tính nhân văn, lòng nhân nghĩa cho người dân. Với lối kiến trúc mang đậm giá trị nghệ thuật cùng nhiều tượng cổ phản ánh dấu ấn lịch sử nhiều niên đại cho thấy chùa đang góp phần làm nên nét văn hoá đa dạng trầm tích vùng văn hoá xứ Đoài.
Hà Nội: Nâng chất lượng phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa"

Hà Nội: Nâng chất lượng phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa"

(LĐTĐ) Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội vừa ban hành Kế hoạch số 13/KH-UBND về việc tổ chức thực hiện phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa" trên địa bàn thành phố năm 2025. Kế hoạch nhằm tiếp tục cụ thể hóa các nhiệm vụ của phong trào, góp phần hoàn thành xuất sắc các chỉ tiêu đã đề ra.
Hà Nội: Sẽ kiểm tra đột xuất các lễ hội

Hà Nội: Sẽ kiểm tra đột xuất các lễ hội

(LĐTĐ) Ủy ban nhân thành phố Hà Nội vừa ban hành kế hoạch tăng cường các biện pháp trong quản lý và tổ chức lễ hội trên địa bàn Thành phố năm 2025, nhằm thực hiện chỉ đạo của Ban Bí thư Trung ương Đảng về việc tổ chức Tết Ất Tỵ năm 2025 và các văn bản liên quan của Chính phủ về quản lý, tổ chức lễ hội.
Hòa nhạc ánh sáng - Chào năm mới 2025 sẽ diễn ra tại không gian di sản hồ Tây

Hòa nhạc ánh sáng - Chào năm mới 2025 sẽ diễn ra tại không gian di sản hồ Tây

(LĐTĐ) Chương trình Hòa nhạc ánh sáng - Chào năm mới 2025 với chủ đề “Shine Your Vibes - Tỏa chất riêng” sẽ được tổ chức vào 20h tối 18/1 tại không gian di sản hồ Tây (quận Tây Hồ, Hà Nội) quy tụ nhiều nghệ sĩ hàng đầu Việt Nam hứa hẹn mang đến một bữa tiệc nghệ thuật độc đáo và ý nghĩa.
Lần đầu tiên nghệ thuật ghép gốm kết hợp sơn mài tại triển lãm "Chiêm bao"

Lần đầu tiên nghệ thuật ghép gốm kết hợp sơn mài tại triển lãm "Chiêm bao"

(LĐTĐ) "Chiêm bao" - triển lãm cá nhân đầu tiên của họa sĩ Tô Ngọc Trang (Trang Trọc) diễn ra từ ngày 3-19/1/2025 tại Area 75 - Art & Auction (75 Hàng Bồ, Hà Nội), giới thiệu đến công chúng 26 tác phẩm chân dung ghép gốm độc đáo trên nền sơn mài.
Chiêm ngưỡng 3 hiện vật tại Hoàng thành Thăng Long được công nhận là bảo vật quốc gia

Chiêm ngưỡng 3 hiện vật tại Hoàng thành Thăng Long được công nhận là bảo vật quốc gia

(LĐTĐ) Thủ tướng Chính phủ vừa ký Quyết định số 1742/QĐ-TTg ngày 31/12/2024 công nhận bảo vật quốc gia (đợt 13) cho 33 hiện vật, nhóm hiện vật có giá trị đặc biệt về lịch sử và văn hóa. Trong đó, có 3 bộ sưu tập hiện vật từ Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội đã được vinh danh, mỗi bộ sưu tập đều mang những giá trị độc đáo riêng.
Hội tụ tinh hoa làng nghề Việt tại Văn Miếu

Hội tụ tinh hoa làng nghề Việt tại Văn Miếu

(LĐTĐ) Ngày 2/1, tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám đã trở thành nơi hội tụ của những tinh hoa làng nghề truyền thống Việt Nam trong chương trình "Quà tặng của nhân gian". Sự kiện diễn ra từ ngày 2 - 5/1, quy tụ những nghệ nhân xuất sắc từ khắp mọi miền đất nước.
Tăng giá vé tham quan nhiều di tích, bảo tàng tại Hà Nội từ 1/1/2025

Tăng giá vé tham quan nhiều di tích, bảo tàng tại Hà Nội từ 1/1/2025

(LĐTĐ) Theo Nghị quyết số 44/2024/NQ-HĐND ngày 10/12/2024 của Hội đồng nhân dân thành phố Hà Nội, nhiều điểm di tích, công trình văn hóa và bảo tàng trên địa bàn Thủ đô sẽ áp dụng mức phí tham quan mới từ ngày 1/1/2025, nhằm tăng cường công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa.
Xem thêm
Phiên bản di động