Luật Thủ đô giúp Hà Nội xử lý ô nhiễm môi trường làng nghề

Vẫn còn hơn 230 làng nghề gây ô nhiễm môi trường

Trên địa bàn TP.Hà Nội có 806 làng nghề, trong đó có 313 làng nghề, làng nghề truyền thống, 493 làng có nghề và phân bố ở 22/30 quận, huyện, thị xã. Có 6 nhóm nghề đang hoạt động là: Chế biến nông, lâm, thủy sản; sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ; cơ khí; sản xuất và kinh doanh sinh vật cảnh; chế biến, nguyên vật liệu; các dịch vụ phục vụ sản xuất nông thôn.

Bên cạnh những lợi ích về kinh tế thì vấn đề môi trường tại các làng nghề vẫn luôn là vấn đề nhức nhối. Hà Nội hiện có tới 139 làng nghề gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, 91 làng nghề gây ô nhiễm… Kết quả điều tra cho thấy, trong nước thải ở các làng nghề có hàm lượng COD, BOD, Nitrat, Amoni vượt giới hạn nhiều lần; không khí có nồng độ bụi PM2.5, PM10 vượt giới hạn cho phép 1,4-6,7 lần…

Môi trường làm việc đầy bụi mịn tại một xưởng gỗ, làng nghề Phùng Xá, huyện Thạch Thất. (Ảnh: K.H).

Báo cáo và phân tích môi trường tại 65 làng nghề của Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội (nay là Sở Nông nghiệp và Môi trường) cho thấy, có 60/65 làng nghề ô nhiễm môi trường. Hiện có đến 46% số làng nghề có môi trường bị ô nhiễm nặng do nước thải sản xuất xả thẳng ra môi trường với mức độ ô nhiễm rất cao mà không qua hệ thống xử lý.

Xưởng sản xuất gỗ của gia đình ông Nguyễn Văn Ân, làng nghề Phùng Xá, huyện Thạch Thất khá rộng. Gần chục người thợ luôn chân luôn tay hoàn thiện các sản phẩm gỗ mỹ nghệ. Bụi từ máy móc, từ gỗ đang được những người thợ tạo dáng để hình thành tượng người, chim, thú… theo ý muốn bay mù mịt. Nhưng những người thợ có vẻ không để ý đến môi trường làm việc của mình, có người không dùng khẩu trang ngăn bụi mịn.

Phía sau xưởng là các loại gỗ tạp, gỗ không còn sử dụng bị chất đống, để sát dòng chảy của con mương cạnh đó.

Ô nhiễm không khí, môi trường không chỉ riêng làng nghề Phùng Xá mà còn phổ biến ở không ít làng nghề khác. Tại Thôn 2, xã Liên Hiệp, huyện Phúc Thọ không ít cơ sở sản xuất vẫn còn lẫn trong khu dân cư. Xưởng gỗ trước mắt chúng tôi chuyên dùng sơn CPU, mùi sơn toả ra từ đường thông gió khiến môi trường xung quanh bị ảnh hưởng.

Bí thư Đảng uỷ xã Liên Hiệp Đỗ Văn Khoát công nhận ô nhiễm từ xưởng gỗ gây ảnh hưởng đến môi trường sống của các hộ dân trong thôn. Từ năm 2024 đến nay xã đang tích cực vận động các xưởng sản xuất gây ô nhiễm môi trường chuyển ra khỏi khu dân cư. Trường hợp nào không hợp tác, ngoài biện pháp vận động thì xã sẽ phối hợp với các phòng ban liên quan của huyện kiên quyết xử lý, không để tiếp tục hoạt động nếu như không đảm bảo các điều kiện an toàn trong sản xuất.

Hiện Phúc Thọ có 7 làng nghề truyền thống và 50 làng có nghề đang hoạt động. Sự phát triển của làng nghề góp phần nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống người dân. Tuy nhiên, hầu hết làng nghề ở Phúc Thọ phát triển theo hình thức tự phát; nhà xưởng và cơ sở sản xuất đặt tại gia đình nên quá trình xử lý chất thải, bảo vệ môi trường còn hạn chế.

Chủ tịch UBND huyện Phúc Thọ Nguyễn Đình Sơn cho biết, hướng thúc đẩy sản xuất, giải bài toán ô nhiễm môi trường làng nghề chính là việc tập trung triển khai để sớm đưa vào hoạt động các cụm công nghiệp (CCN), từ đó dần đưa các cơ sở sản xuất trong các làng nghề, khu dân cư vào khu vực sản xuất tập trung.

Luật Thủ đô tạo hướng giải quyết ô nhiễm làng nghề

Nghị quyết số 15-NQ/TW, ngày 5/5/2025 của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 xác định: “Tạo chuyển biến rõ nét trong công tác bảo vệ môi trường, hướng tới xây dựng Thủ đô xanh, sạch, đẹp, phát triển bền vững...”.

Nhìn nhận câu chuyện môi trường dưới góc độ pháp lý, luật sư Nguyễn Hải Yến, Đoàn luật sư thành phố Hà Nội phân tích, thể chế hoá Nghị quyết số 15-NQ/TW, Luật Thủ đô 2024 đã chính thức đi vào cuộc sống, khoản 1 Điều 28 quy định việc quản lý và bảo vệ môi trường thủ đô tuân theo các nguyên tắc: “Phát triển bền vững, phát triển kinh tế tuần hoàn và chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu gắn với việc duy trì các yếu tố tự nhiên, đa dạng sinh học, văn hóa, lịch sử của Thủ đô; bảo đảm tỷ lệ không gian xanh theo quy hoạch”.

Xưởng sản xuất gỗ gây ô nhiễm không khí tại Thôn 2, xã Liên Hiệp, huyện Phúc Thọ, Hà Nội. (Ảnh: K.H).

Điểm c, Khoản 2 Điều 28, Luật Thủ đô đề cập đến các biện pháp hỗ trợ việc di dời các cơ sở sản xuất trong khu dân cư, cơ sở sản xuất thuộc ngành, nghề không khuyến khích phát triển tại làng nghề ở nông thôn.

Quy định này sẽ khuyến khích di dời cơ sở sản xuất trong khu dân cư, làng nghề nông thôn, góp phần giảm tải áp lực lên môi trường do quá trình hoạt động của các cơ sở sản xuất, hạn chế tình trạng ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt của người dân.

Luật có những hướng dẫn rộng hơn, thể hiện tại Điều 17, Điều 18 về quy hoạch xây dựng, phát triển thủ đô; bảo vệ môi trường theo nguyên tắc phát triển bền vững, phát triển kinh tế tuần hoàn và chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu gắn với việc duy trì các yếu tố tự nhiên, đa dạng sinh học, văn hóa, lịch sử của thủ đô; bảo đảm tỷ lệ không gian xanh theo quy hoạch…

Dựa trên những định hướng về mặt pháp lý này đã góp phần giúp các địa phương phát triển các CCN, đưa các cơ sở sản xuất trong các làng nghề, khu dân cư vào khu vực sản xuất tập trung.

Dự án CCN Song Phượng trên địa bàn huyện Đan Phượng có quy mô diện tích 6,67ha ra đời ngay trong thời điểm Luật Thủ đô có hiệu lực, từ đó góp phần giải quyết nhu cầu mặt bằng sản xuất cho các cơ sở sản xuất công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp trên địa bàn; dần đưa các cơ sở sản xuất trong các làng nghề, khu dân cư vào khu vực sản xuất tập trung có đầu tư hạ tầng đồng bộ.

Cùng với đó, giải quyết ô nhiễm môi trường, tạo thêm nhiều công ăn việc làm cho người lao động, góp phần bảo tồn, phát triển các làng nghề truyền thống, tăng thu cho ngân sách địa phương.

Tại huyện Phúc Thọ, Luật Thủ đô đang là cơ sở pháp lý thuận lợi để huyện tiến hành khởi công, hoàn thiện 6 dự án, bao gồm: Dự án CCN Thanh Đa tại xã Thanh Đa. Dự án có quy mô hơn 8,1ha, với tổng mức đầu tư khoảng 250 tỷ đồng; Dự án CCN Võng Xuyên có quy mô 5,92ha, với tổng mức đầu tư hơn 160 tỷ đồng; Dự án CCN: Liên Hiệp (giai đoạn 2); Dự án CCN Nam Phúc Thọ (giai đoạn 1); Dự án CCN Tam Hiệp và Dự án CCN Long Xuyên.

CCN Song Phượng, huyện Đan Phượng được khởi công trong thời điểm Luật Thủ đô có hiệu lực. (Ảnh: K.H).

Cùng với việc vận dụng Luật Thủ đô vào cuộc sống, Hà Nội còn chủ động đưa ra nhiều biện pháp bảo vệ môi trường làng nghề. Ngay từ đầu năm 2025, Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Nguyễn Mạnh Quyền đã ký ban hành kế hoạch về việc triển khai thực hiện việc bảo vệ môi trường ngành Công thương Hà Nội năm 2025.

Kế hoạch có nội dung đề cập đến việc tiếp tục xây dựng các CCN để tách các cơ sở sản xuất gây ô nhiễm môi trường ra khỏi các làng, khu dân cư; xử lý ô nhiễm, bảo vệ môi trường ở các khu, CCN và làng nghề…

Cùng với đó là việc tăng cường phối hợp thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm về môi trường tại các làng nghề, khu công nghiệp, CCN; kiểm soát các nguồn chất thải nguy hiểm; thực hiện hiệu quả việc thống kê, khai báo, quản lý và sử dụng cơ sở dữ liệu môi trường ngành công thương theo quy định.

Khắc Hạnh