Gỡ vướng Nghị định 70, hỗ trợ hộ kinh doanh chuyển đổi hiệu quả

Chưa xử phạt, không hồi tố truy thu để khuyến khích chuyển đổi

Việc chuyển đổi từ phương pháp thuế khoán sang kê khai, đồng thời áp dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền theo Nghị định 70 là một bước cải cách lớn, mang tính nền tảng. Tuy nhiên, với các hộ kinh doanh cá thể - lực lượng vốn quen hoạt động theo hình thức đơn giản, ít tiếp cận công nghệ và thiếu nghiệp vụ kế toán thì đây là thay đổi không dễ dàng.

Thực tế, trong giai đoạn đầu triển khai, phần lớn hộ kinh doanh vẫn đang loay hoay làm quen với phần mềm, thiết bị và quy trình mới. Không ít người lúng túng trước các khâu thao tác kỹ thuật, trong khi hướng dẫn từ cơ quan thuế tại nhiều địa phương còn hạn chế.

Ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng Thư ký VCCI cho biết, một trong những bước chuyển quan trọng trong quá trình cải cách quản lý thuế là việc ban hành Nghị định số 70/2025/NĐ-CP. Tuy nhiên, việc thiếu thông tin rõ ràng, cùng với những tin đồn không chính xác, đã dẫn đến tâm lý hiểu sai chính sách.

Kết quả khảo sát do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) công bố cho thấy, có tới 68% hộ kinh doanh không hiểu rõ cách sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền; 69% chưa từng được tập huấn hay nhận hỗ trợ kỹ thuật từ cơ quan thuế; 77% bày tỏ lo lắng về nguy cơ bị xử phạt do sai sót kỹ thuật trong quá trình thực hiện.

Nỗi lo của hộ kinh doanh không dừng lại ở hiện tại, mà còn kéo dài đến cả những giao dịch trong quá khứ. Việc chuyển từ thuế khoán sang kê khai dù là xu hướng tất yếu nhưng lại đang khiến nhiều người lo ngại khả năng bị “soi ngược”, bị truy thu hoặc xử phạt cho những giai đoạn trước đây vốn chưa có hướng dẫn cụ thể, không có hóa đơn đầu vào, không ghi sổ sách và thiếu cơ chế hỗ trợ chuyển tiếp rõ ràng.

Chia sẻ quan điểm liên quan, bà Nguyễn Thị Khánh Ly - Phó Giám đốc Công ty Phạm Gia cho biết: Trước đây, nhiều hộ kinh doanh áp dụng thuế khoán không chú ý đến doanh số bán ra, không lưu giữ chứng từ. Bây giờ chuyển sang kê khai, họ lo không biết xử lý hàng tồn kho, công nợ cũ thế nào, hay chứng từ bán lẻ giữa các hộ khoán có được chấp nhận hay không.

Theo VCCI, khi thông tin chưa đầy đủ, nền tảng công nghệ chưa đồng bộ thì sự e dè và thận trọng từ phía người kinh doanh là điều dễ hiểu. Trước thực tế này, VCCI đề xuất xem xét việc không xử phạt hành chính và không truy thu hồi tố đối với các hộ kinh doanh trong giai đoạn từ 1/6 đến 31/12/2025. Đây không chỉ là khoảng thời gian cần thiết để các hộ kinh doanh làm quen với hệ thống mới, đây cũng là khoảng thời gian cần thiết để cơ quan thuế hoàn thiện hạ tầng, chuẩn hóa phần mềm và khắc phục các bất cập phát sinh trong quá trình thực thi. Việc tạo dư địa chuyển đổi sẽ giúp giảm áp lực tâm lý cho người nộp thuế, đồng thời thể hiện tinh thần hỗ trợ, đồng hành cùng họ trong tiến trình số hóa.

Tại Hội thảo tham vấn kết quả khảo sát hộ kinh doanh do VCCI tổ chức, nhiều ý kiến cũng đồng tình kiến nghị không áp dụng hồi tố, không truy thu và không xử phạt đối với các giao dịch trước thời điểm chính thức chuyển sang kê khai. Chính sách này không chỉ giúp hộ kinh doanh yên tâm thực hiện chuyển đổi, mà còn giảm tải cho cơ quan thuế, để tập trung nguồn lực vào hỗ trợ, hướng dẫn và triển khai hiệu quả các quy định mới một cách bền vững.

Gỡ vướng mắc về lập hóa đơn

Theo VCCI, trong quá trình chuyển đổi sang hóa đơn điện tử theo Nghị định 70, một trong những vướng mắc nổi cộm hiện nay chính là quy định yêu cầu người bán phải thu thập thông tin định danh của người mua bao gồm mã số thuế hoặc số định danh cá nhân để lập hóa đơn. Dù mục tiêu là tăng cường tính minh bạch trong giao dịch, song cách thức triển khai hiện tại lại đang tạo ra áp lực không nhỏ cho các hộ kinh doanh và doanh nghiệp hoạt động trung gian.

Quang cảnh Hội thảo tham vấn kết quả khảo sát hộ kinh doanh về việc thực hiện hoá đơn điện tử kết nối với cơ quan thuế do VCCI tổ chức.

Theo quy định, trừ trường hợp bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ cho người tiêu dùng cuối không kinh doanh, mọi hóa đơn điện tử đều phải thể hiện thông tin định danh người mua. Tuy nhiên, trên thực tế, rất khó để người bán phân biệt được khách hàng là cá nhân tiêu dùng hay cá nhân kinh doanh. Khi người mua không cung cấp thông tin, người bán lại không có quyền bắt buộc, dẫn đến rủi ro bị quy kết là lập hóa đơn sai đối tượng, thậm chí có thể bị nghi ngờ thông đồng trốn thuế.

Nhiều đại lý phân phối và nhà bán buôn cho rằng, trách nhiệm của họ nên được xem là đã hoàn tất khi lập đầy đủ hóa đơn cho các giao dịch phát sinh, bất kể người mua có cung cấp thông tin hay không. Việc thiếu hóa đơn đầu vào của người mua nếu có, cần được xem xét trên cơ sở trách nhiệm riêng biệt. Trong khi đó, quy định hiện hành lại khiến các đại lý, nhà phân phối bị đẩy vào thế bị động, như thể họ đang phải “làm thay” nhiệm vụ hậu kiểm của cơ quan thuế đối với các khách hàng nhỏ lẻ.

Không chỉ gây lúng túng tại thời điểm xuất hóa đơn, quy định này còn tạo ra rủi ro trong giai đoạn hậu kiểm. Dù đã kê khai đầy đủ và hoàn thành nghĩa vụ thuế, nhiều hộ kinh doanh và doanh nghiệp nhỏ vẫn có nguy cơ bị đưa vào diện kiểm tra chỉ vì không thể truy xuất danh tính người mua trong hóa đơn. Điều này khiến không ít người lo ngại bị xử phạt dù không có dấu hiệu cố tình sai phạm.

Từ thực tế khảo sát và lắng nghe ý kiến doanh nghiệp, VCCI kiến nghị cần sớm có hướng dẫn thống nhất cho phép người bán được ghi rõ “Người mua không cung cấp thông tin” trong hóa đơn khi người mua không hợp tác cung cấp mã số thuế hoặc số định danh. Đây là giải pháp quan trọng để bảo đảm tính khả thi trong triển khai, đồng thời tạo hành lang pháp lý rõ ràng cho các chủ thể trong chuỗi cung ứng.

Nhiều ý kiến đề xuất, các ngành chức năng không áp dụng hồi tố, không truy thu và không xử phạt đối với các giao dịch trước thời điểm chính thức chuyển sang kê khai. (Ảnh minh họa)

Ngoài ra, VCCI cũng đề xuất một số giải pháp hỗ trợ để việc chuyển đổi hóa đơn điện tử diễn ra thuận lợi và công bằng hơn. Cụ thể, cần có chính sách hỗ trợ tài chính ban đầu để hộ kinh doanh đầu tư máy móc, phần mềm và kết nối hệ thống hóa đơn; Ban hành hướng dẫn cụ thể cách tính thuế theo từng ngành nghề để giảm bất bình đẳng giữa các nhóm hộ; Đẩy mạnh truyền thông, phổ biến chính sách một cách đồng bộ trên toàn quốc để hạn chế tình trạng hiểu sai hoặc e ngại từ người dân; Và đặc biệt, cần tiếp tục lắng nghe phản ánh từ thực tiễn để điều chỉnh chính sách sát với nhu cầu đời sống và khả năng đáp ứng của người nộp thuế…

Nghị định 70 không chỉ là một chính sách thuế, mà còn là biểu hiện của nỗ lực chuyển đổi số, minh bạch hóa và hiện đại hóa nền tài chính quốc gia. Tuy nhiên, mọi cải cách, dù đúng hướng, cũng cần được vận hành trên nền tảng của thực tiễn nơi người dân, doanh nghiệp là chủ thể thực hiện và chịu tác động trực tiếp. Một chính sách thành công không chỉ nằm ở mục tiêu, mà còn ở khả năng đồng hành cùng người dân trong từng bước chuyển đổi.

Khi thể chế linh hoạt, hướng dẫn rõ ràng và hỗ trợ kịp thời, niềm tin sẽ được củng cố, và chính sách sẽ trở thành động lực thay vì rào cản. Đó cũng là cách để cải cách không chỉ diễn ra trên văn bản, mà thực sự lan tỏa trong đời sống kinh tế - xã hội, vì một môi trường kinh doanh công bằng, bền vững và nhân văn.