Chi tiêu từ thu nhập không tích lũy được "đồng" nào vẫn phải đóng Thuế TNCN: Bất cập từ thực tiễn cuộc sống

Kinh tế eo hẹp vẫn phải đóng thuế

Theo quy định hiện hành, người có thu nhập từ 11 triệu đồng/tháng trở lên (không có người phụ thuộc) đã thuộc diện chịu thuế. Tuy nhiên, mức giảm trừ gia cảnh không còn phù hợp với thực tế giá cả và chi phí sống hiện nay, đặc biệt tại các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM.

Anh Nguyễn Tuấn Vũ (28 tuổi), nhân viên IT tại một công ty phần mềm ở Hà Nội cho biết: “Lương 15 triệu/tháng, sau khi trừ bảo hiểm và thuế, tôi cầm về khoảng 13 triệu. Tiền thuê nhà 4 triệu, ăn uống 4 triệu, chi phí sinh hoạt cơ bản nữa là hết. Gửi về quê hay tiết kiệm gần như không thể”.

Thuế thu nhập cá nhân cần bình đẳng với người làm công ăn lương. (Ảnh minh hoạ)

Tình trạng làm công ăn lương nhưng không đủ sống không còn xa lạ ở các đô thị lớn. Điều đáng nói là dù chỉ đủ trang trải sinh hoạt, nhóm người lao động vẫn bị khấu trừ thuế thu nhập cá nhân một cách tự động và bắt buộc.

Một trường hợp khác là anh Lê Ngọc Huy (34 tuổi), nhân viên kinh doanh tại một công ty dược phẩm ở Hà Nội, với thu nhập hơn 20 triệu đồng/tháng. Trên giấy tờ, anh Huy chỉ có một người phụ thuộc được công nhận là con gái 3 tuổi. Bố mẹ anh dù đều đã nghỉ hưu với lương hưu chưa đến 4 triệu đồng/người, nhưng vẫn không được tính là người phụ thuộc theo quy định hiện hành.

“Thực tế, phần lớn chi phí trong nhà, từ điện nước, thuốc men, viện phí của bố mẹ đến tiền học cho con đều do tôi và vợ chi trả. Vợ tôi làm nghề tự do, thu nhập bấp bênh, có tháng không đủ đóng học cho con. Sau khi trừ hết chi phí, gần như không còn đồng nào tiết kiệm”, anh Huy chia sẻ.

Tuy nhiên, do mức lương “trên giấy” hơn 20 triệu đồng/tháng, anh Huy vẫn phải đóng thuế thu nhập cá nhân hàng tháng, bị khấu trừ tự động tại nguồn. Điều khiến anh bức xúc là cơ chế giảm trừ gia cảnh chưa tính đủ các áp lực thực tế mà người lao động đang gánh chịu.

Chuyên gia kiến nghị, người dân cần được tăng quyền lợi khấu trừ cho các chi phí thiết yếu. (Ảnh minh hoạ)

Tình trạng như của anh Vũ, anh Huy không phải là hiếm. Nhiều lao động dù thu nhập danh nghĩa ở mức trung bình khá, nhưng khi phân tích chi phí thực tế như tiền thuê nhà, nuôi con nhỏ, chăm sóc người già, chi phí y tế - giáo dục, thì mức sống không hề dư giả, thậm chí còn chật vật.

“Cơ quan thuế chỉ nhìn vào con số trên bảng lương. Nhưng cuộc sống đâu có đơn giản như vậy. Không lẽ cứ có lương là phải nộp thuế, bất chấp người đó có còn gì để dành hay không?”, anh Huy nói thêm.

Các chuyên gia cho rằng, chính sách thuế cần cập nhật và phản ánh đúng bản chất thu nhập khả dụng của người dân. Khi mức sống ngày càng tăng, nhưng ngưỡng miễn giảm gia cảnh không thay đổi, thì người thu nhập thấp lại đang bị đánh thuế như nhóm trung lưu, gây mất công bằng và làm suy giảm động lực lao động.

Cơ chế “một chiều” khiến người lao động bị thiệt

Trong bối cảnh đời sống còn nhiều áp lực, thu nhập tăng chậm nhưng chi phí tăng nhanh, việc giữ nguyên chính sách thuế cứng nhắc sẽ đẩy người lao động vào thế thiệt thòi. Họ không từ chối nghĩa vụ thuế, nhưng mong muốn một cơ chế công bằng, phù hợp với thực tế.

Trao đổi với phóng viên Báo Lao động Thủ đô, luật sư Nguyễn Ngọc Quỳnh (Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội) cho rằng, thuế thu nhập cá nhân hiện đóng góp gần 10% ngân sách Nhà nước, chủ yếu từ người làm công ăn lương, không có hoạt động kinh doanh và không thể “lách thuế”. Trong khi đó, 3,6 triệu hộ kinh doanh năm 2024 chỉ đóng góp chưa đến 26.000 tỷ đồng, khoảng 1,5% ngân sách, bao gồm cả thuế giá trị gia tăng, một loại thuế đánh vào người tiêu dùng chứ không hẳn là thuế thu nhập.

“Điều này cho thấy sự bất hợp lý và thiếu công bằng trong phân bổ nghĩa vụ thuế giữa các nhóm đối tượng. Thuế thu nhập cá nhân cần được điều chỉnh để giảm những gánh nặng bất hợp lý với người làm công ăn lương. Họ cần được soi xét đến hoàn cảnh cụ thể và chính sách thuế phải khuyến khích họ nỗ lực cống hiến. Đó mới là tinh thần đúng đắn, vừa nhân văn, vừa hiệu quả, cần đặc biệt lưu ý khi sửa đổi Luật thuế thu nhập cá nhân sắp tới”, luật sư Quỳnh nhấn mạnh.

Nhiều người lao động làm công ăn lương đang rơi vào tình trạng thu nhập chỉ vừa đủ sống, nhưng vẫn phải đóng thuế thu nhập cá nhân. (Ảnh minh hoạ)

Trong khi chờ sửa đổi toàn diện, luật sư Quỳnh cho rằng Bộ Tài chính nên điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh ngay trong năm nay, giúp người dân bớt khó khăn sớm nhất có thể. Luật sư Quỳnh đề xuất tăng mức giảm trừ gia cảnh lên 18-20 triệu đồng/tháng, có cơ chế điều chỉnh linh hoạt theo chỉ số giá tiêu dùng hoặc lương tối thiểu.

Cũng theo luật sư Quỳnh, những khoản chi lớn trong đời người như học phí, chữa bệnh, mua nhà lần đầu, thuê nhà dài hạn... cần được khấu trừ hợp lý khi tính thuế. Đây là hình thức chia sẻ trách nhiệm của Nhà nước với người dân, thay vì chỉ thu mà không hỗ trợ.

Người lao động hưởng lương đang là nhóm duy nhất đóng thuế đầy đủ, đúng hạn và không thể lách luật nhưng lại chịu thiệt vì chính sách chậm điều chỉnh. Trong khi đó, những nhóm có tiềm lực tài chính, thu nhập lớn từ kinh doanh lại có nhiều “kẽ hở” để trốn hoặc tránh thuế.

Nếu không có sự điều chỉnh kịp thời và công bằng, niềm tin vào hệ thống thuế sẽ sụt giảm, tạo cảm giác bất công trong xã hội và làm mất động lực làm việc, đóng góp của người lao động chân chính.

Vẫn biết, đóng thuế là quyền, nghĩa vụ của mọi tổ chức, đơn vị, doanh nghiệp, cá nhân, song với Thuế Thu nhập cá nhân cũng phải cần căn cứ vào thực tiễn cuộc sống. Thu nhập 11 triệu đồng/tháng ở Hà Nội, TP.HCM của một hộ độc thân phải dè xẻn chi tiêu, nếu phải thuê nhà thì vô cùng vất vả. Tích lũy là con số không tròn trĩnh. Nhưng theo quy định, mức thu nhập này đã thuộc diện chịu thuế, trong khi giá nhà, giá đất đang dao động mức 50 -200 triệu đồng/m2.