Tìm hướng đi mới

	Người mẫu ngoại nói gì về áo dài dát vàng của Việt Nam?
	Song hành với bảo vệ môi trường
	Gốm sứ Bát Tràng: Từ góc nhìn làng nghề truyền thống
	Làng hoa Tây Tựu: Thành làng nghề truyền thống

Giàu tiềm năng cho du lịch

Nghề thủ công truyền thống Việt Nam với 11 nhóm nghề chính là: Dệt, gỗ, cói, sơn mài, gốm sứ thủy tinh, thêu ren, mây tre đan, giấy thủ công, tranh in khuôn gỗ, chạm khắc đá, kim khí đúc đồng, chạm bạc đã tạo nên hàng nghìn làng nghề phân bố khắp cả nước, trong đó có hơn 2.000 làng nghề thủ công đã được công nhận.

Theo TS. Nguyễn Thị Lan Hương (Viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam), với hệ thống các làng nghề phong phú, đa dạng như vậy, rõ ràng du lịch làng nghề đang là một tiềm năng, thế mạnh của Việt Nam. Đây cũng chính là điểm thu hút mạnh mẽ đối với khách hàng nhất là khách quốc tế, nó trở thành một ưu thế cho hàng thủ công mỹ nghệ so với các mặt hàng khác. Khi đến với Việt Nam, đa số du khách đều muốn mang theo về nước một món đồ thủ công mỹ nghệ, bởi những sản phẩm này luôn chứa đựng những gì tinh tế nhất của một nền văn hóa.

Sản xuất gốm gắn với phát triển du lịch tại làng nghề Bát Tràng, huyện Gia Lâm. Ảnh: NC

Hà Nội là ví dụ điển hình. Suốt hàng nghìn năm qua, Hà Nội là nơi chứa đựng những tinh hoa văn hóa. Hà Nội cũng là nơi có số lượng làng nghề nhiều nhất cả nước với 1.350 làng nghề trong đó có gần 300 làng nghề được Thành phố công nhận. Thời gian gần đây, với danh xưng là “mảnh đất trăm nghề”, thành phố Hà Nội đã thu hút số lượng lớn khách du lịch đến tham quan các làng nghề truyền thống như làng dệt Vạn Phúc - nơi sản xuất các loại lụa tơ tằm, đặc biệt nổi tiếng với thứ lụa gấm lâu đời (tương truyền có từ thời Cao Biền); làng dệt the lụa La Khê chuyên dệt sa màu và các thứ lụa bạch, lụa vân; làng Nón Chuông nổi tiếng hàng trăm năm với sản phẩm thế mạnh là nón trắng và nón quai thao; hệ thống các làng nghề sơn mài truyền thống như Hạ Thái, Sơn Đồng, Bối Khê với các sản phẩm sơn mài mỹ nghệ độc đáo mang đậm phong cách Việt Nam… và điển hình là làng gốm Bát Tràng đã và đang đón nhiều lượt khách đi tour trong ngày với các hoạt động tham quan nơi sản xuất, tự tay nặn và tô vẽ lên đồ gốm sứ, mua hàng làm quà lưu niệm và đặc biệt thú vị là hình thức du lịch bằng xe trâu kéo tại làng nghề.
Song còn nhiều thách thức

Tuy nhiên, hoạt động du lịch làng nghề hiện vẫn còn nhiều khó khăn, phát triển manh mún, chưa xứng tầm với những lợi thế sẵn có. Nguyên nhân là do yếu tố lịch sử và một số vấn đề mang tính chất địa phương nên hầu hết các làng nghề đều phát triển tự phát, thiếu quy hoạch. Hạ tầng giao thông ở các khu vực làng nghề còn chưa đáp ứng được yêu cầu.

Một yếu tố có tác động mạnh đến tâm lý của du khách là tình trạng ô nhiễm môi trường ở nhiều làng nghề hiện nay. Số liệu điều tra của Viện Công nghệ và Môi trường (Đại học Bách Khoa Hà Nội) cho thấy 100% mẫu nước thải ở các làng nghề được khảo sát có thông số vượt tiêu chuẩn cho phép. Nước mặt, nước ngầm đều có dấu hiệu bị ô nhiễm ở các mức độ khác nhau. Môi trường không khí bị ô nhiễm bởi bụi, mùi hóa chất. Còn tại Hà Nội, số liệu quan trắc của Trung tâm Quan trắc và Phân tích Tài nguyên và Môi trường tại 22 cụm và 43 làng nghề, cũng như kết quả của Tổng cục Môi trường cho thấy, từ năm 2007, không khí ở một số làng nghề có nồng độ bụi vượt 1,4 -1,6 lần giới hạn. Các làng nghề cơ khí có nồng độ các kim loại nặng nhiều nơi vượt giới hạn. Nồng độ nhiều chất hữu cơ độc rất cao. Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội Lê Tuấn Định cho biết: “Đa số các làng nghề hầu như không có công trình xử lý chất thải phù hợp, chủ yếu xả thẳng ra môi trường dân sinh. Chỉ có khoảng 60% hộ làm nghề có hệ thống xử lý nước thải nhưng còn rất thô sơ”.

Bên cạnh đó, việc thả nổi chất lượng sản phẩm ở một bộ phận hộ dân làng nghề hiện nay đã vô tình kéo lùi sự phát triển của thủ công mỹ nghệ trong phát triển du lịch. Ngoài ra, theo đánh giá của các chuyên gia, công tác tuyên truyền, quảng bá giới thiệu làng nghề cũng chưa thực sự có hiệu quả, nhiều địa phương có tiềm năng du lịch làng nghề rất lớn nhưng chưa được đầu tư khai thác.

Cần “chắp cánh” cho làng nghề

Theo thống kê của Sở Công thương Hà Nội, các làng nghề Hà Nội thu hút gần 1 triệu lao động với hơn 170 nghìn hộ tham gia sản xuất. Hoạt động trong lĩnh vực này có hơn 2000 công ty cổ phần, hơn 4000 công ty TNHH, gần 1500 doanh nghiệp tư nhân, khoảng 200 hợp tác xã. Chính những công ty, các doanh nghiệp này đã góp phần không nhỏ trong việc vực dậy các làng nghề với những hướng đi chuyên nghiệp. Một số làng nghề có doanh thu cao như dệt La Phù 800 tỷ đồng/ năm, gốm sứ Bát Tràng 350 tỷ đồng/ năm… Trong quy hoạch phát triển nghề và làng nghề thành phố Hà Nội đến năm 2020, định hướng đến năm 2030, Hà Nội phấn đấu tạo việc làm cho khoảng 800.000 đến 1 triệu lao động nông thôn với thu nhập bình quân đầu người đạt 35 - 40 triệu đồng/năm vào năm 2020 và 50 - 60 triệu đồng/năm vào năm 2030.

Ông Lương Ngọc Quy, Giám đốc Công ty TNHH Hamico - chuyên xuất khẩu gốm sứ Bát Tràng cho biết, sản phẩm gốm sứ nói riêng và các sản phẩm thủ công mỹ nghệ của Việt Nam đã được xuất khẩu sang nhiều nước châu Âu, Mỹ, Australia, Nhật Bản, Hàn Quốc... Có du khách còn tìm đến tận nơi để chiêm ngưỡng việc sản xuất thủ công và mua những mặt hàng độc đáo tại gốc. Tình hình mới, đòi hỏi các hộ sản xuất phải không ngừng nâng cao chất lượng sản phẩm, thay đổi mẫu mã phù hợp với nhu cầu, thị hiếu khách hàng, xây dựng thương hiệu và quảng bá sản phẩm. Nếu như trước đây, sản phẩm chủ yếu phục vụ cuộc sống như ấm, chén, bát, đĩa, niêu... thì nay, nhiều hộ đã chú trọng đến sản xuất các sản phẩm trưng bày như lục bình, tranh gốm, lọ hoa, tượng... có giá trị cao hơn nhiều lần.

Đồng quan điểm, TS. Nguyễn Thị Lan Hương cho rằng, muốn khai thác phát triển du lịch làng nghề theo hướng bền vững thì cần phải đảm bảo hiệu quả trên các mặt kinh tế, xã hội và môi trường sinh thái. Trong đó, việc đầu tiên là mỗi người dân làng nghề phải được giáo dục về văn hóa du lịch. Cùng với đó, mỗi làng cần lựa chọn và phục dựng lại những nét văn hóa đặc sắc của làng để tạo điểm nhấn thu hút du khách. Ngoài ra, chính quyền địa phương cần quan tâm tới việc thu hút đầu tư xây dựng hạ tầng giao thông, hệ thống khách sạn, nhà hàng, ngân hàng, viễn thông, các dịch vụ giải trí và đẩy mạnh hợp tác với các đơn vị du lịch, lữ hành... Đặc biệt, cần phải chú trọng đến công tác vệ sinh môi trường ở các làng nghề. Tạo thiện cảm cho du khách từ không gian sản xuất gọn gàng, sạch sẽ đến những phương án xử lý để không ảnh hưởng đến môi trường chung. Xây dựng các quy định về môi trường ở các làng nghề truyền thống trên cơ sở Luật Bảo vệ môi trường và Luật Du lịch.

Nguyễn Công