Kỳ 2: Ai quản lý chất lượng bánh handmade?

Kỳ 1: Người tiêu dùng lạc giữa “ma trận”

Nhộn nhịp chợ nguyên liệu bánh trung thu 3 không

Những ngày tết Trung thu đang cận kề, các ki ốt bày bán bánh của các hãng có thương hiệu mọc lên như nấm trên các con phố của Hà Nội tuy nhiên luôn trong cảnh đìu hiu, vắng khách chọn mua. Cùng với đó, nắm bắt được mua hàng online hiện đang là một xu thế phát triển của thị trường. Thị trường bánh trung thu online năm nay vào mùa từ rất sớm. Khác với những hãng bánh lớn, có thương hiệu, có website, những người làm bánh handmade đa phần là các chị em phụ nữ, sản xuất với sản lượng khiêm tốn.

Nhằm thu hút khách hàng, các chủ hàng bánh trung thu handmade thường cất công tìm tòi nhiều công thức mới lạ, liên tục thay đổi mẫu mã, sáng tạo trong cách làm. Ngoài các loại bánh trung thu với khuôn hoa văn truyền thống như hình tròn, hình vuông, nhiều người còn sáng tạo thêm các loại hình độc đáo như bánh mô phỏng 12 con giáp, bánh hình con lợn, gấu, cá,… nhân bánh và vỏ bánh cũng rất phong phú.

Bánh trung thu handmade, được đóng gói đẹp mắt đang là sự lựa chọn của nhiều người dân

Chị Nguyễn Thị Oanh, người đã từng có kinh nghiệm làm bánh trung thu handmade trong nhiều năm cho biết: “Vì thích thú với công việc làm bánh nên mỗi dịp tết Trung thu tôi chỉ làm với số lượng ít, phục vụ nhu cầu của những người khách quen. Để sản xuất ra một chiếc bánh nướng, bánh dẻo phải trải qua rất nhiều công đoạn, do bán cho người quen nên tất cả các công đoạn tôi đều tự tay kiểm soát rất kỹ yếu tố ATTP. Do vậy với những chiếc bánh giá quá rẻ có lẽ quy trình làm bánh cũng thay đổi, nguyên liệu cũng khó kiểm soát độ an toàn”.

Được biết, phương tiện tiếp cận khách hàng của các chủ kinh doanh này thường là mạng xã hội facebook hoặc zalo. Để quảng cáo sản phẩm, người bán hàng đăng tải những phản hồi của người mua về sản phẩm và các quy trình sản xuất được đăng tải nhằm tạo lòng tin đối với khách mua hàng. Trung bình một chiếc bánh trung thu handmade được bán với giá 20.000 - 50.000 đồng/chiếc tùy trọng lượng.

Tiếp tục tìm hiểu kỹ hơn về các nguyên liệu làm bánh trung thu handmade, khảo sát tại khu chợ Đồng Xuân, phố Hàng Buồm, chợ Hà Đông,... phóng viên ghi nhận không ít các cửa hàng bày bán những túi nilon bột bánh nướng, bánh dẻo cùng những nguyên liệu làm nhân bánh như lạp xưởng, hạt bí, hạt sen, các hương liệu tạo màu, mùi, nước đường,... được đóng trong từng túi, từng can với đủ chủng loại. Tuy nhiên, tất cả các nguyên liệu đó đều không hề có bất kỳ thông tin gì từ nơi sản xuất, thành phần hay hạn sử dụng và được bán theo cân.

Thậm chí, ngoài việc bày bán các nguyên liệu trên, các loại nhân nhuyễn loại 1kg được đóng gói sẵn như sen nhuyễn, trà xanh, khoai môn,… với mức giá từ 70.000 - 120.000 đồng/kg. Để người tiêu dùng dễ dàng nhận biết, các tiểu thương thường ghi tên các loại hương, nguyên liệu bằng những dòng chữ viết tay và bán theo nhu cầu sử dụng của người mua. Để phục vụ các bà nội trợ làm bánh trung thu handmade, các mặt hàng phụ kiện đi kèm với bánh cũng được bày bán nhiều trên thị trường như hộp đựng bánh, túi giấy, khuôn làm bánh được thiết kế với kiểu dáng ngộ nghĩnh với mức giá khá rẻ.

Theo chủ một cửa hàng bán nguyên liệu làm bánh, khách mua nguyên liệu làm bánh chủ yếu là các công sở, đặc biệt là trường học, với số lượng lớn cho các em nhỏ tập làm bánh. “Chỉ cần cho bột vào khuôn, nhồi nhân rồi cho vào lò nướng là có một mẻ bánh thơm ngon. Mấy hôm nay đông khách, có nhà hảo tâm còn đặt mua bột làm bánh tặng trẻ em. Ngoài ra các bà nội trợ mua đồ về làm bánh bán cho người quen”, một chủ cửa hàng quảng cáo.

Bỏ ngỏ quản lý thị trường nguyên liệu và bánh handmade

Việc đa dạng các loại bánh trung thu cũng góp phần tạo thêm sự lựa chọn cho người tiêu dùng nhưng thực tế, tất cả các công đoạn làm bánh, mua nguyên liệu trôi nổi ngoài thị trường thì việc rủi ro về an toàn vệ sinh thực phẩm là rất lớn. Với tâm lý chuộng thực phẩm tự nhiên, chế biến thủ công, không sử dụng hóa chất bảo quản do đó ngày càng nhiều người ưa chuộng chọn bánh handmade.

Hầu hết, các đơn đặt bánh đều do người quen giới thiệu, hoạt động mua – bán chủ yếu bằng niềm tin được khách đặt cược với người bán hàng. Chất lượng của những chiếc bánh này cũng do người quen “thẩm định” chứ chẳng có cơ sở thẩm quyền nào đứng ra chịu trách nhiệm an toàn thực phẩm. Do đó khi bánh handmade lên ngôi cũng là lúc người tiêu dùng phải đối mặt nhiều hơn với vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm. Bởi lẽ, loại bánh này vốn được sản xuất nhỏ lẻ, chỉ bán theo mùa vụ.

Nếu người bán thấy lợi nhuận trước mắt, thiếu chữ “tâm” trong sản xuất bánh, mua những nguyên liệu rẻ tiền, không rõ xuất xứ, chất lượng, thậm chí có nguy cơ cao nhiễm các vi sinh vật gây bệnh như nấm mốc, ký sinh trùng, nấm men,... thì hậu quả người tiêu dùng sẽ phải gánh chịu. Chị Nguyễn Thị Vân (một khách hàng thường xuyên mua bánh trung thu online) cho biết: Cũng biết rằng nguyên liệu làm bánh trung thu được bán khá nhiều, chất lượng sạch – bẩn không biết như thế nào.

Càng không thể khẳng định bánh handmade có thực sự an toàn hay không nhưng mua của người quen nên tôi cũng tin tưởng hơn. Tuy nhiên, bằng chứng là mùa tết Trung thu mỗi năm, trên địa bàn cả nước vẫn xảy ra các vụ ngộ độc do ăn bánh không rõ nguồn gốc. Do đó, để bảo đảm an toàn thực phẩm, phòng ngừa ngộ độc thực phẩm, bảo vệ quyền lợi và sức khỏe người tiêu dùng, mỗi mùa Trung thu, các ban ngành chức năng đều thành lập đoàn thanh, kiểm tra các cơ sở sản xuất bánh trung thu và yêu cầu các địa phương xử lý nghiêm cơ sở vi phạm về vệ sinh an toàn thực phẩm.

Các đoàn kiểm tra sẽ tiến hành kiểm tra tại các tỉnh, thành phố nhằm đánh giá việc chấp hành các quy định của pháp luật về bảo đảm an toàn thực phẩm của các cơ sở sản xuất, kinh doanh. Đối tượng thanh, kiểm tra là các cơ sở sản xuất, chế biến, kinh doanh, tập trung ưu tiên vào những cơ sở sản xuất, kinh doanh các mặt hàng thực phẩm được sử dụng nhiều trong dịp Trung thu như: Bánh, mứt, kẹo,…

Không phủ nhận sự vào cuộc kịp thời, có hiệu quả của các cấp chính quyền để đảm bảo an toàn cho mỗi mùa trung thu. Tuy nhiên, trên thực tế một điều đáng lo ngại hơn, trong khi bánh trung thu của các cơ sở sản xuất đang được các cơ quan chức năng kiểm tra giám sát thì chưa có tổ chức nào giám sát về vấn đề an toàn thực phẩm của bánh trung thu handmade, được bán theo hình thức online. Cũng như hoạt động kinh doanh thực phẩm online trên các trang mạng xã hội như Facebook hiện nay không chịu sự quản lý của bất kỳ cơ quan nhà nước nào về an toàn thực phẩm.

Do đó, không một ai dám chắc chắn chiếc bánh handmade được tạo ra thực sự đảm bảo vệ sinh và an toàn thực phẩm trong từng khâu chế biến. Bởi vậy, trước tình hình vệ sinh an toàn thực phẩm đang còn nhiều vấn đề đáng lo ngại như hiện nay, người tiêu dùng nên cân nhắc kỹ trước khi lựa chọn những sản phẩm handmade, nên chọn lựa những nguyên liệu, thực phẩm đã được kiểm định, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng.

Nguyễn Hoa

Còn nữa