Xót xa thực trạng chợ bỏ hoang ở Hà Nội - Kỳ cuối: Cần lời giải căn cơ từ quy hoạch đến quản lý

Trách nhiệm không thể “bỏ ngỏ”

Chợ dân sinh xây xong rồi bỏ hoang, việc gây lãng phí ngân sách là điều dễ dàng nhận thấy, nhưng để giải quyết nó như thế nào, khắc phục ra sao... thì đến này nhiều cán bộ, nhiều cơ quan quản lý vẫn chưa có phương án. Trong khi đó, chợ thì vẫn tiếp tục không được đưa vào sử dụng, nhiều người dân vẫn phải mua bán tại các chợ cóc, chợ tạm, điều này không chỉ gây mất an toàn, mà còn không đảm bảo vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm.

Chợ xây xong bị bỏ hoang, du nhiều khu vực thiếu chợ dẫn đến chọc cóc, chợ tạm hình thành xung quanh khu vực chợ mới

Vậy nguyên nhân bắt nguồn tư đâu? Theo ý kiến đánh giá của một số chuyên gia, nguyên nhân một phần chính là từ cán bộ quản lý, cũng như các cơ quan quản lý “không dám làm, không dám nghĩ”, thực tế, những tài sản này, những lãng phí này ai cũng nhìn thấy, nhưng không ai đưa ra phương án giải quyết tối ưu, hoặc đùn đẩy trách nhiệm.

Đề cập vấn đề này, KTS. Nguyễn Hữu Bằng cho rằng, đây là tư duy của việc “cha chung không ai khóc”. Cũng theo KTS. Nguyễn Hữu Bằng, quy hoạch chợ ở Hà Nội nhiều năm qua còn nặng về hình thức, thiếu khảo sát nhu cầu của tiểu thương và người dân. Việc đặt chợ xa khu dân cư, không gắn kết giao thông, lại áp giá thuê ki-ốt cao, dẫn đến chợ không phát huy hiệu quả. Nếu không thay đổi cách tiếp cận, tình trạng “chợ hoang - chợ cóc” sẽ còn kéo dài.

Trong khi đó, việc thiếu chợ và hình ảnh hàng loạt công trình chợ dân sinh xây xong rồi bỏ hoang trong nhiều năm liền, nhưng chưa có phương án xử lý, giải quyết từ các cơ quan chức năng khiến nhiều người dân bức xúc. Bà Nguyễn Thị Kiều, ở phường Tây Tựu (Hà Nội) đặt câu hỏi: “Để xây được một cái chợ thì ngân sách Nhà nước bỏ ra không ít, trong khi đó đất đai cũng là tài nguyên quý, nhưng cuối cùng chỉ để cỏ mọc. Vậy xin hỏi, ai chịu trách nhiệm cho sự lãng phí này?”.

Dù được đầu tư hàng chục tỷ đồng, tuy nhiên, khi bị bỏ hoang hầu như chưa ai phải chịu trách nhiệm.

Đi tìm lời giải cho câu hỏi của người dân, chúng tôi liên hệ đến Sở Công Thương Hà Nội - Đơn vị với vai trò cơ quan quản lý trực tiếp hệ thống chợ, với kỳ vọng sẽ có những giải đáp và đưa ra các giải pháp cụ thể giải quyết các câu hỏi của dư luận, cũng như các phương án đối với các chợ đang bỏ hoang trên địa bàn Thủ đô hiện nay. Tuy nhiên, mặc dù phóng viên đã gửi nội dung làm việc, thậm chí liên hệ nhiều lần với đại diện Sở Công Thương, cũng như phòng ban phụ trách để tìm hiểu rõ nguyên nhân, cũng như hướng xử lý đối với hàng loạt chợ bỏ hoang, song đến nay đơn vị này vẫn giữ im lặng, chưa có bất kỳ phản hồi chính thức nào.

Trong khi đó ở góc độ pháp lý, luật sư Dương Ngọc Thái - Chánh văn phòng Công ty TNHH Luật Tùng Sơn, cho rằng tình trạng chợ bỏ hoang không chỉ gây lãng phí đất đai, ngân sách mà còn có dấu hiệu vi phạm quy định pháp luật. “Luật Đầu tư công quy định rõ trách nhiệm đánh giá hiệu quả dự án trước khi triển khai. Nếu xây dựng chợ rồi bỏ hoang, sử dụng sai mục đích, thì cơ quan chủ trì phê duyệt và quản lý dự án cần phải giải trình. Ở đây, rõ ràng có khoảng trống trong giám sát và xử lý trách nhiệm”, luật sư Thái bày tỏ.

Theo luật sư Thái, sự “im lặng” của các cơ quan quản lý khi các chợ dân sinh bị bỏ hoang nhiều năm, càng làm dư luận thêm băn khoăn, bởi không thể để hàng loạt công trình rơi vào cảnh “đắp chiếu” mà thiếu giải pháp hoặc câu trả lời thỏa đáng. “Nếu không có cơ chế minh bạch, trách nhiệm rõ ràng, thì câu chuyện chợ bỏ hoang sẽ còn tiếp diễn. Người dân mất niềm tin, còn Nhà nước thì thất thoát nguồn lực”, luật sư Thái nêu quan điểm.

Cần giải pháp đồng bộ từ quy hoạch đến công tác quản lý

Trong bối cảnh thương mại hiện đại ngày càng mở rộng, chợ truyền thống vẫn giữ vai trò quan trọng, đặc biệt ở khu vực ngoại thành; nhưng chỉ khi được xây dựng dựa trên nhu cầu thực tế và có chính sách hỗ trợ hợp lý, chợ mới có thể duy trì sức sống. Nếu không, tình trạng “chợ hoang - chợ cóc” sẽ còn tiếp diễn, gây ra nhiều hệ lụy lâu dài cho công tác quản lý đô thị và đời sống người dân. Vì thế, để tái sinh các chợ đang bị bỏ hoang, rất cần sự vào cuộc sát sao của các cấp quản lý, với những mô hình quản lý mới, thiết thực và hiệu quả.

Để giải quyết thực trạng này, theo gợi ý của KTS. Nguyễn Hữu Bằng, cũng như nhiều chuyên gia đô thị khác, rất nhiều “nút thắt” trong công tác quản lý, quy hoạch cần được tháo gỡ. Tuy nhiên, trước mắt Hà Nội có thể áp dụng một số giải pháp sử dụng, cải tạo các chợ bỏ hoang như, thực hiện chuyển đổi công năng một số chợ bỏ hoang thành điểm sinh hoạt cộng đồng, trung tâm logistics nhỏ hoặc bãi đỗ xe công cộng, tránh để lãng phí; Điều chỉnh chính sách giá thuê, giảm phí, hỗ trợ tiểu thương giai đoạn đầu để thu hút họ vào chợ; Ứng dụng công nghệ số trong quản lý, giúp kết nối tiểu thương với người tiêu dùng, tăng khả năng cạnh tranh với siêu thị, cửa hàng tiện ích; Tham vấn cộng đồng trước khi đầu tư xây mới, để bảo đảm chợ gắn với nhu cầu thực tế, không còn cảnh “xây xong để hoang”…

Không thể để tình trạng chợ dân sinh xây xong bị bỏ hoang nhưng "cha chung không ai khóc"

Song song với đó, Hà Nội cũng cần phải gắn trách nhiệm đối với các đơn vị quản lý, quy hoạch; thậm chí, xử lý trách nhiệm đối với người đứng đầu nếu để xảy ra tình trạng hoang hóa tại các chợ dân sinh, lãng phí ngân sách… “Muốn giải quyết tận gốc, phải đặt trách nhiệm cụ thể cho từng cấp, từng ngành. Chỉ khi có người chịu trách nhiệm, thì quy hoạch và đầu tư chợ mới hiệu quả, tránh lặp lại những bài học đắt giá”, luật sư Dương Ngọc Thái cho hay.

Thực trạng chợ bỏ hoang ở Hà Nội đã rõ, nguyên nhân cũng không còn xa lạ. Điều còn thiếu chính là sự quyết liệt, minh bạch và trách nhiệm từ phía cơ quan quản lý. Chỉ khi nào có giải pháp cụ thể, lắng nghe người dân và tiểu thương, thì những khu chợ mới thôi cảnh “hoang lạnh”, để trở lại với đúng vai trò là nơi giao thương, giữ nhịp sống của Thủ đô.

Cần phải xử lý trách nhiệm đối với công tác quản lý, quy hoạch khi xây dựng chợ dân sinh nhưng bỏ hoang, dẫn đến việc lãng phí ngân cách Nhà nước

Thực tế này đòi hỏi Hà Nội phải có giải pháp căn cơ, vừa rà soát lại toàn bộ hệ thống chợ hiện có, vừa đánh giá đúng nhu cầu của người dân ở từng khu vực. Chỉ khi đầu tư đúng chỗ, gắn với nhu cầu thực tiễn, thì chợ truyền thống mới thực sự phát huy vai trò là kênh phân phối quan trọng, góp phần cân bằng thị trường và giữ gìn nét văn hóa tiêu dùng của người dân Thủ đô.

Năm 2025, thành phố Hà Nội dự kiến đầu tư xây mới, xây dựng lại 34 chợ; đầu tư cải tạo, sửa chữa, nâng cấp 71 chợ. Tuy nhiên, trong khi nhiều công trình chợ dân sinh vẫn còn đang bị bỏ hoang, chưa có hướng xử lý dứt điểm đang là dấu hỏi lớn về sự lãng phí?