Những “địa chỉ đỏ” của phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh

Di tích lịch sử Ngã ba Bến Thủy.

Thấm đẫm tinh thần cách mạng

Trong 43 điểm di tích của Phong trào Xô Viết Nghệ Tĩnh đã được xếp hạng cấp tỉnh và quốc gia của 2 tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh, 9 địa điểm tiêu biểu được xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt trải dài ở nhiều địa phương, gắn với những cuộc biểu tình lớn, sự hình thành các chính quyền Xô viết cấp làng xã và dấu ấn của cao trào cách mạng 1930 – 1931. Các di tích tiêu biểu gồm: Địa điểm cuộc biểu tình nông dân Hưng Nguyên ngày 12/9/1930; Nhà lao Vinh – nơi giam cầm nhiều chiến sĩ cách mạng; Ngã ba Bến Thủy; Đình Võ Liệt; cùng các địa điểm khác ở Nghi Lộc, Diễn Châu, Anh Sơn.

Những ngày tháng 9 lịch sử, đến với Di tích ngã ba Bến Thủy, nhìn tượng đài Công nông Xô Viết Trường Thi - Bến Thủy đường bệ, uy nghiêm bên sông Lam, núi Quyết, mỗi người đều cảm thấy xúc động, tự hào. Nơi đây, vẫn còn mãi hình ảnh, tiếng vọng của biển người biểu tình năm xưa hô vang khẩu hiệu đòi tăng lương, giảm giờ làm, người cày có ruộng... và nơi đây, những ngày tháng 9 của 95 năm trước, máu của anh em thợ thuyền, dân cày xứ Nghệ nhuộm đỏ mặt đường Bến Thủy.

Ngày 1/5/1930, hơn 1.200 nông dân các làng An Hậu, Tân Hợp, Đức Hậu (Nghi Lộc), Lộc Đa, Đức Thịnh, Yên Dũng kéo vào Thị xã Vinh để phối hợp với công nhân các nhà máy đấu tranh trực diện với thực dân Pháp. Đoàn biểu tình không mang theo vũ khí, giương cao lá cờ búa liềm, hô vang khẩu hiệu và hát vang bài "Quốc tế ca".

Sau đó, đoàn kéo xuống ngã ba Nhà máy Diêm thì bị lính khố xanh và mật thám chặn đường. Nhưng đoàn người với khí thế sục sôi vẫn tay không tiến vào hàng rào lính, tên giám binh hốt hoảng ra lệnh cho lính bắn vào đoàn biểu tình. Một số đồng chí trong đoàn biểu tình bị trọng thương khiến mọi người sục sôi căm thù. Khi đồng chí Trần Cảnh Bình và lá cờ búa liềm bị kẻ thù bắn hạ, công nhân Nhà máy Diêm tràn ra sát cổng, đạp phăng hàng rào ứng cứu. Bọn lính bắn thẳng vào đoàn biểu tình làm 6 người chết, 18 người bị thương và 100 người bị bắt.

Cuộc biểu tình ngày 1/5/1930 tại ngã ba Bến Thuỷ là điểm mốc quan trọng mở đầu cho cao trào Xô viết Nghệ - Tĩnh. Phong trào đấu tranh quyết liệt của công nông Bến Thuỷ đã tác động mạnh mẽ đến các vùng nông thôn, tạo nên cao trào Xô viết Nghệ Tĩnh, làm lay chuyển bộ máy chính quyền thực dân, phong kiến ở thôn, xã, hình thành nên chính quyền Xô viết trên một vùng rộng lớn. Tượng đài Công nông Xô Viết Trường Thi - Bến Thủy nằm trên Quốc lộ 1A, cửa ngõ phía Nam của tỉnh Nghệ An, một địa chỉ đỏ thu hút sự quan tâm của nhiều người khi đi qua xứ Nghệ.

Di tích Quảng trường Xô viết Nghệ Tĩnh.

Cũng là địa chỉ đỏ của Xô viết Nghệ Tĩnh, đến Di tích Quảng trường Xô viết Nghệ Tĩnh (xã Hưng Nguyên, tỉnh Nghệ An) cũng cảm nhận được không khí linh thiêng của ngày xưa vọng lại. Nơi đây, 95 năm về trước, khi đoàn biểu tình của hơn 8.000 nông dân Hưng Nguyên và Nam Đàn kéo ra phủ lỵ Hưng Nguyên, thực dân Pháp đã ném bom xuống đoàn biểu tình làm 217 người chết và 125 người bị thương. Từ đó, ngày 12/9 đã trở thành ngày Xô viết Nghệ - Tĩnh

Năm 1988, khu mộ và nhà tưởng niệm liệt sĩ Xô Viết Nghệ Tĩnh được xếp hạng Di tích lịch sử cấp Quốc gia. Đến nay, di tích được mở rộng quy hoạch thành Quảng trường Xô viết Nghệ - Tĩnh, có diện tích 12,9 ha với đầy đủ các hạng mục và công trình văn hóa thể thao nhằm tri ân sự hy sinh to lớn của những người con ưu tú trong cuộc biểu tình ngày 12/9.

Đến dâng hương tại Quảng trường Xô viết Nghệ Tĩnh, ông Thái Văn Minh, xã Hưng Nguyên xúc động chia sẻ: “Nơi đây là địa chỉ linh thiêng, nơi thấm đẫm máu xương của hàng trăm con người đã đứng lên đấu tranh chống thực dân Pháp. Người dân Nghệ An rất tự hào về truyền thống Xô Viết Nghệ Tĩnh và luôn ghi nhớ những địa chỉ đỏ của phong trào này”.

Những năm qua, Quảng trường Xô viết Nghệ Tĩnh thường xuyên đón tiếp các đoàn khách tham quan, các đoàn công tác về dâng hương, dâng hoa tưởng nhớ các anh hùng liệt sĩ; đoàn viên, thanh niên, học sinh các trường học trên địa bàn cũng thường xuyên đến dâng hương, tìm hiểu về lịch sử đấu tranh của quê hương, đất nước.

Di tích lịch sử đình Võ Liệt.

Một địa chỉ nổi tiếng, luôn được nhắc đến trong phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh đó là di tích lịch sử đình Võ Liệt - một trong những địa điểm thành lập chính quyền Xô viết đầu tiên ở Nghệ Tĩnh, là trụ sở làm việc của chính quyền Xô viết. Ngày 1/6/1930, nhân dân Thanh Chương đã tập trung tại đình Võ Liệt, rồi kéo lên huyện đường đưa yêu sách.

Ngày 1/9/1930, dưới sự lãnh đạo của Huyện ủy Thanh Chương, người dân 5 tổng đã vượt sông Lam sang vây phá huyện đường, khiến tri huyện, nha lại hoảng sợ phải bỏ chạy lên đồn Thanh Quả. Trước sự tan rã của bộ máy hương hào ở địa phương, Chi bộ Đảng đã họp ở đình Võ Liệt quyết định thành lập tổ chức Nông hội Đỏ, đại diện cho quyền lợi của người lao động và công khai giải quyết mọi công việc như một chính quyền cách mạng.

Bảo tồn di tích gắn với phát triển du lịch

Theo Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An Lê Hồng Vinh, việc công nhận Di tích quốc gia đặc biệt với những địa điểm ghi dấu Phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh là cơ hội để tỉnh quảng bá phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh, không chỉ ở khía cạnh lịch sử mà còn trong phát triển du lịch. Để hệ thống di tích Xô viết Nghệ Tĩnh thực sự trở thành sản phẩm du lịch đặc trưng, tỉnh sẽ xây dựng kế hoạch phát triển du lịch tổng thể gắn với di tích lịch sử, phân vùng tour du lịch theo chủ đề như lịch sử cách mạng, hành hương văn hóa, tour giáo dục học đường, tour quốc tế; đồng thời kết nối di tích với các điểm du lịch sinh thái, biển, văn hóa dân tộc nhằm kéo dài thời gian lưu trú của du khách.

Bên cạnh công tác tôn tạo, tu bổ bảo đảm tính nguyên bản, tỉnh Nghệ An cũng chú trọng đổi mới hình thức trưng bày, thuyết minh bằng công nghệ hiện đại như AR/VR, kết hợp với không gian bảo tàng, khu trải nghiệm mô phỏng sự kiện lịch sử. Các sản phẩm du lịch cũng sẽ đa dạng hơn như show biểu diễn nghệ thuật, chương trình “nhập vai” thời kỳ Xô viết. Công tác quảng bá – xúc tiến được xác định là khâu đột phá.

Đồng thời, Nghệ An sẽ phối hợp với Hà Tĩnh để tuyên truyền, quảng bá về các địa điểm ghi dấu Phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh - Di tích quốc gia đặc biệt.