Làm rõ cơ chế bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người dân

Ngày 8/12, tiếp tục Kỳ họp thứ 10, Quốc hội đã thảo luận về dự thảo Nghị quyết thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện các dự án lớn, quan trọng trên địa bàn Thủ đô.

Quan tâm đến quyền lợi chính đáng của người dân

Đại biểu Nguyễn Thị Lan (Đoàn ĐBQH Hà Nội) cho hay, Hà Nội đang phải đồng thời giải quyết nhiều nhiệm vụ rất nặng nề: Phát triển hạ tầng, giảm ùn tắc, chống ngập, xử lý ô nhiễm môi trường, chỉnh trang và tái thiết đô thị… trong điều kiện không gian hạn hẹp, mật độ dân cư cao và yêu cầu phát triển ngày càng lớn.

Tuy nhiên, nhiều dự án quan trọng chưa đạt tiến độ như mong muốn do vướng mắc về thủ tục đầu tư, quy hoạch chồng chéo, công tác giải phóng mặt bằng phức tạp và cơ chế huy động nguồn lực còn hạn chế.

Trong bối cảnh đó, nếu tiếp tục áp dụng hoàn toàn các cơ chế thông thường, thì rất khó tạo được bước chuyển rõ rệt. Vì vậy, việc ban hành Nghị quyết thí điểm là cách tiếp cận phù hợp, vừa để tháo gỡ “nút thắt” trước mắt, vừa để kiểm nghiệm, hoàn thiện thể chế cho giai đoạn tiếp theo.

Đại biểu Nguyễn Thị Lan (Đoàn ĐBQH Hà Nội). (Ảnh: Quốc hội)

“Tôi cho rằng Nghị quyết này không phải là ưu ái đặc thù cho Thủ đô, mà là một cơ chế thí điểm có giới hạn, với mục tiêu giúp Hà Nội hoàn thành tốt hơn vai trò, trách nhiệm được giao là trung tâm chính trị, hành chính quốc gia, đồng thời là trung tâm lớn về văn hóa, kinh tế, khoa học công nghệ và giáo dục đào tạo của cả nước.

Một Thủ đô phát triển thông suốt, xanh hơn, hiệu quả hơn sẽ giảm áp lực cho các địa phương lân cận, tăng khả năng kết nối vùng và tạo động lực phát triển chung cho cả nước. Thực tiễn triển khai Nghị quyết cũng sẽ là cơ sở quan trọng để Trung ương rút kinh nghiệm, từng bước hoàn thiện thể chế, có thể xem xét áp dụng phù hợp cho các địa phương khác trong tương lai”, nữ đại biểu nói.

Để Nghị quyết được triển khai hiệu quả, bà Lan đề xuất cần tăng cường phối hợp chặt chẽ giữa Trung ương và Thành phố, nhất là với các dự án có tác động liên vùng, liên ngành.

Đồng thời, trong quá trình thực hiện, cần quan tâm đến quyền lợi chính đáng của người dân, của tổ chức, cần công khai thông tin, truyền thông sớm và đầy đủ tới người dân, tạo sự đồng thuận và chia sẻ ngay từ đầu; theo dõi, đánh giá thường xuyên quá trình thí điểm, kịp thời điều chỉnh những bất cập phát sinh, đúng với tinh thần thí điểm có kiểm soát.

Đại biểu Dương Khắc Mai (Đoàn ĐBQH Lâm Đồng) tán thành với sự thiết xây dựng dự thảo Nghị quyết với các cơ sở chính trị, pháp lý như đã nêu tại Tờ trình của Chính phủ.

Đại biểu Dương Khắc Mai (Đoàn ĐBQH Lâm Đồng). (Ảnh: Quốc hội)

Theo đại biểu, khoản 4 Điều 10 của dự thảo Nghị quyết quy định cho phép UBND quyết định biện pháp cưỡng chế khi chủ đầu tư đã đạt được trên 75% số chủ sở hữu nhà, người sử dụng đất tương ứng với ít nhất 75% diện tích khu vực cải tạo, chỉnh trang, tái thiết đô thị đồng thuận với phương án quy hoạch, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.

Nội dung này giúp giải quyết điểm nghẽn của các dự án cải tạo, chỉnh trang, tái thiết đô thị trong thời gian qua. “Tuy nhiên, đây là vấn đề nhạy cảm, phức tạp, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của người dân; do đó, tôi đề nghị làm rõ cơ chế bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người dân trong quá trình thực hiện”, đại biểu Dương Khắc Mai nêu quan điểm.

Đề nghị bổ sung cơ chế kiểm soát đặc biệt đối với dự án có rủi ro cao

Đại biểu Hà Sỹ Đồng (Đoàn ĐBQH Quảng Trị) cùng cho rằng, ban hành Nghị quyết thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện các dự án lớn, quan trọng trên địa bàn Thủ đô là cần thiết, đúng thời điểm, tạo khuôn khổ pháp lý đủ mạnh để triển khai các dự án chiến lược nhằm tháo gỡ các điểm nghẽn về quy hoạch, hạ tầng, đất đai và vốn đầu tư.

Góp ý cụ thể, đại biểu cho rằng, về phạm vi dự án được áp dụng cơ chế đặc thù, Dự thảo Nghị quyết đang quy định diện dự án rất rộng, bao gồm cả dự án đầu tư công, PPP, dự án của nhà đầu tư chiến lược và các dự án cải tạo, chỉnh trang, tái thiết đô thị.

Đại biểu Hà Sỹ Đồng (Đoàn ĐBQH Quảng Trị). (Ảnh: Quốc hội)

Theo ông Đồng, cơ chế quá rộng có thể dẫn tới tình trạng “tràn lan đặc thù”, gây khó cho công tác giám sát và phân bổ nguồn lực. Báo cáo thẩm tra cũng nêu rõ yêu cầu thu hẹp phạm vi để đảm bảo tính tập trung, tránh dàn trải và phù hợp nguyên tắc thí điểm.

Vì vậy, ông đề nghị chỉ áp dụng cho các dự án thật sự mang tính chất cấp bách, có tác động lan tỏa lớn hoặc là nhiệm vụ chính trị do cấp có thẩm quyền chỉ đạo; danh mục phải công khai, cập nhật và báo cáo Quốc hội định kỳ để bảo đảm minh bạch, kiểm soát chặt chẽ và tránh lạm dụng.

Về phân quyền quyết định chủ trương đầu tư, việc giao Hội đồng nhân dân Thành phố quyết định chủ trương đầu tư và giao Chủ tịch UBND Thành phố chấp thuận chủ trương đầu tư là phù hợp tinh thần phân cấp – phân quyền.

Tuy nhiên, đại biểu đề nghị bổ sung cơ chế kiểm soát đặc biệt đối với dự án có rủi ro cao, quy mô trên 30.000 tỷ đồng; thiết kế cơ chế báo cáo bắt buộc trước khi quyết định và thẩm định độc lập của bộ quản lý ngành khi có yếu tố quốc phòng – an ninh, môi trường hoặc tác động vùng.

Đề cập đến quy định cho phép “lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư trong trường hợp đặc biệt”, thậm chí thực hiện trước cả khi quyết định chủ trương đầu tư, ông Hà Sỹ Đồng cho rằng, đây là mở rộng thẩm quyền lớn, tiềm ẩn rủi ro thất thoát, tiêu cực và trách nhiệm pháp lý. Báo cáo thẩm tra cũng cảnh báo nguy cơ xung đột với pháp luật đấu thầu.

Vì vậy, đại biểu đề nghị bắt buộc có đánh giá năng lực tài chính – kinh nghiệm bởi tư vấn độc lập; công khai toàn bộ lý do áp dụng cơ chế đặc biệt; và quy định trách nhiệm cá nhân của người đứng đầu nếu chỉ định gây thiệt hại ngân sách.

Về thu hồi đất, bồi thường, tái định cư, việc quy định hệ số bồi thường “gấp 2 lần” là hướng tích cực tạo đồng thuận người dân, nhưng cần bổ sung nguyên tắc Hội đồng nhân dân phải có đánh giá tác động ngân sách, thị trường và khả năng thực thi trước khi quyết định hệ số bồi thường; đồng thời quy định chặt về điều kiện tạm giao đất để tránh khởi công hình thức.

Cũng theo ông Đồng, quy định về miễn trừ trách nhiệm, việc bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm là rất quan trọng, nhưng phải có ranh giới rõ ràng để tránh lợi dụng. Vì vậy, cần bắt buộc lập hồ sơ rủi ro của dự án làm căn cứ xác định cán bộ “đã tuân thủ đúng quy trình”; và có cơ chế giám sát của Hội đồng nhân dân, Mặt trận Tổ quốc khi xem xét miễn trách nhiệm để bảo đảm khách quan, minh bạch.