Hoàn thiện thể chế để công nghiệp văn hóa trở thành động lực phát triển bền vững

Hội thảo nhằm góp phần cung cấp luận cứ khoa học, kinh nghiệm quốc tế và các khuyến nghị chính sách cho xây dựng hoàn thiện thể chế phát triển công nghiệp văn hóa của Việt Nam. Đồng thời, Hội thảo cũng là diễn đàn quan trọng để trao đổi, chia sẻ quan điểm, đề xuất các giải pháp và khuyến nghị chính sách hướng tới mục tiêu xây dựng nền công nghiệp văn hóa Việt Nam phát triên mạnh mẽ, đóng góp tích cực vào tăng trưởng kinh tế và quảng bá hình ảnh đất nước trong giai đoạn mới.

Chìa khóa thúc đẩy phát triển công nghiệp văn hóa

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Phó Chủ tịch UBND phường Cửa Nam Trịnh Ngọc Trâm cho biết, Hội thảo "Cơ sở lý luận và kinh nghiệm quốc tế về hoàn thiện thể chế phát triển các ngành công nghiệp văn hóa nhằm góp phần tạo động lực phát triển nhanh và bền vững đất nước trong điều kiện mới" là một diễn đàn có ý nghĩa quan trọng, với những nhiệm vụ mà chủ đề Hội thảo đã nêu rất đầy đủ.

Theo Phó Chủ tịch UBND phường Cửa Nam, trong những năm gần đây, phường Cửa Nam nói riêng, thành phố Hà Nội nói chung luôn xác định công nghiệp văn hóa là hạt nhân thúc đẩy phát triển kinh tế dựa trên các giá trị văn hóa sáng tạo, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế và nâng cao đời sống tinh thần cho người dân.

Chính vì vậy, việc phối hợp tổ chức hội thảo lần này là cơ hội quý báu để phường Cửa Nam, thành phố Hà Nội được đồng hành cùng các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý và nghệ sĩ trong việc thúc đẩy sự phát triển của công nghiệp văn hóa trên địa bàn phường Cửa Nam cũng như Thủ đô Hà Nội và cả nước.

Hội thảo khoa học về “Cơ sở lý luận và kinh nghiệm quốc tế về hoàn thiện thể chế phát triển các ngành công nghiệp văn hóa nhằm góp phần tạo động lực phát triển nhanh và bền vững đất nước trong điều kiện mới”.

“Ban tổ chức kỳ vọng Hội này sẽ tạo ra một diễn đàn học thuật chất lượng, thúc đẩy sự hợp tác, đối thoại, trao đổi ý kiến sâu rộng và xây dựng, qua đó giúp các cơ quan quản lý nhà nước tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách nhằm phát triển hiệu quả ngành công nghiệp văn hóa, góp phần tạo động lực phát triển nhanh và bền vững cho Thủ đô Hà Nội nói riêng và đất nước nói chung trong điều kiện mới”, Phó Chủ tịch UBND phường Cửa Nam nhấn mạnh.

Phát biểu đề dẫn Hội thảo, PGS. TS Nguyễn Thị Thu Phương, Viện trưởng Viện văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam cho hay, trong những năm gần đây, Đảng và Nhà nước ta xác định rõ văn hoá không chỉ là nền tảng tinh thần, mà còn là sức mạnh nội sinh, là động lực và hệ điều tiết của xã hội góp phần phát triển nhanh và bền vững.

Tuy nhiên, PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương cho rằng, điểm nghẽn về phát triển công nghiệp văn hóa hiện nay không nằm ở tầm nhìn, mà nằm ở thể chế. Khung thể chế của Việt Nam về công nghiệp văn hóa còn phân tán, thiếu tính liên kết giữa các lĩnh vực quản lý. Sự thiếu đồng bộ khiến tiềm năng to lớn của các ngành công nghiệp văn hóa vẫn chưa trở thành động lực phát triển, chưa giúp Việt Nam vươn lên nhóm các quốc gia có năng lực cạnh tranh về văn hóa trong khu vực.

PGS. TS Nguyễn Thị Thu Phương, Viện trưởng Viện văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam phát biểu đề dẫn Hội thảo.

Theo đó, khoảng trống thể chế thể hiện ở việc thiếu cơ chế điều phối đủ mạnh để kết nối giữa văn hóa, sáng tạo, khoa học công nghệ, du lịch, thương mại, đô thị. Cùng với đó, các công cụ khuyến khích đầu tư, cơ chế hợp tác công tư, hành lang thử nghiệm chính sách cho mô hình mới còn hạn chế… Và đặc biệt là thiếu các cơ chế vận hành linh hoạt ở cấp địa phương, nhất là tại các đô thị trung tâm sáng tạo. Nói một cách ngắn gọn, thiếu thể chế đồng bộ khiến cho tiềm năng của các ngành công nghiệp văn hoá chưa thực sự trở thành động lực phát triển.

Từ góc nhìn quốc tế, bà cho biết, vấn đề thể chế văn hóa được các quốc gia đặt lên hàng đầu. Tư duy mới về văn hóa đang được khẳng định là “văn hóa không chỉ là lĩnh vực bảo tồn di sản, mà còn là nguồn lực, tài sản công, không gian sáng tạo và là một lĩnh vực kinh tế quan trọng”.

“Câu hỏi đặt ra là Việt Nam đã sẵn sàng hoàn thiện thể chế văn hóa để thực sự biến văn hóa thành động lực phát triển bền vững hay chưa?”, PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương nêu vấn đề.

Viện trưởng Nguyễn Thị Thu Phương đề xuất, hội thảo tập trung thảo luận ba nhóm nội dung trọng tâm: Cơ sở lý luận của thể chế phát triển các ngành công nghiệp văn hóa ở Việt Nam; Kinh nghiệm quốc tế có thể vận dụng; Các giải pháp tháo gỡ điểm nghẽn thể chế để thúc đẩy phát triển bền vững. Đồng thời ba nhóm vấn đề Việt Nam cần tập trung giải quyết thời gian tới là hoàn thiện khung thể chế, nâng cao công cụ chính sách, và xây dựng cơ chế đo lường, đánh giá hiệu quả phát triển công nghiệp văn hóa.

Phó Chủ tịch UBND phường Cửa Nam Trịnh Ngọc Trâm phát biểu khai mạc Hội thảo.

Xây dựng và định hướng thương hiệu văn hoá địa phương

Ban tổ chức Hội thảo đã nhận được gần 30 tham luận có giá trị đến từ các học giả từ khắp nơi. Các tham luận tập trung làm rõ các nội dung về: Nội hàm các khái niệm thể chế, thể chế công nghiệp văn hóa; Các quan điểm, lý thuyết vận dụng để làm căn cứ vận dụng hoạch định, xây dựng khung thể chế, chính sách; Phân tích các mô hình thể chế, chính sách phát triển các ngành công nghiệp văn hóa và sáng tạo của các quốc gia trên thế giới giúp Việt Nam chọn lọc có hướng đi riêng phù hợp với điều kiện, bối cảnh hiện nay và trong thời kỳ kỷ nguyên số; Giải pháp và chính sách hoàn thiện thể chế phát triển các ngành công nghiệp văn hóa từ Trung ương đến địa phương, đặc biệt khi Việt Nam có thay đổi lớn về mô hình quản lý chính quyền hai cấp...

Trong đó, PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương trình bày tham luận về "Thành phố sáng tạo trước nguy cơ mất tư cách pháp nhân - Trường hợp Hội An và một số giải pháp hoàn thiện thể chế". Trên cơ sở phân tích và đề xuất mô hình trường hợp Đô thị sáng tạo Hội An, PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương đã chỉ ra khoảng trống thể chế phát sinh trong quá trình chuyển đổi mô hình chính quyền hai cấp và nguy cơ đánh mất tư cách pháp nhân văn hoá quốc tế.

Ở góc độ địa phương, TS. KTS Phạm Tuấn Long, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND phường Cửa Nam cho biết, phường Cửa Nam là địa bàn có vị trí đặc biệt trong không gian đô thị trung tâm của Thủ đô. Sau khi vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp, phần lớn địa bàn phường Cửa Nam nằm trong phân khu H1-1C và một phần phân khu ga Hà Nội.

Việc sắp xếp đơn vị hành chính dẫn đến nhiều nội dung công việc liên quan giữa các địa bàn, đặc biệt là về không gian, quy hoạch và kết nối hạ tầng. Tuy nhiên, hiện nay, các địa phương đều thực hiện tốt quy định của Thành phố và giữa các phường luôn phối hợp chặt chẽ với nhau trong việc triển khai nhiệm vụ.

PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương, Viện trưởng Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam và Phó Chủ tịch UBND phường Cửa Nam Trịnh Ngọc Trâm đồng chủ trì phiên thảo luận thứ hai tại Hội thảo.

Đối với khu phố cũ, phường Cửa Nam luôn trăn trở việc tìm lại, nhận diện và khơi dậy giá trị đặc trưng của khu phố cũ và quản lý và sử dụng tài sản công. Sau quá trình rà soát, phường Cửa Nam nhận thấy có rất nhiều giá trị lịch sử, kiến trúc và văn hóa chưa được khai thác đúng mức. Đây chính là cơ hội để phường đổi mới cách tiếp cận, đầu tư và bảo tồn phù hợp.

Theo đó, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND phường Cửa Nam nhận định vai trò của cộng đồng là yếu tố đặc biệt quan trọng, sự đồng hành của người dân, các nghệ sĩ, các tổ chức xã hội là những chủ thể trực tiếp sáng tạo và gìn giữ bản sắc địa phương.

Từ kinh nghiệm quốc tế tại Nhật Bản hay Hàn Quốc, TS. KTS Phạm Tuấn Long cho rằng mô hình trao quyền cho cộng đồng rất hiệu quả. Nhà nước đầu tư ban đầu, sau đó giao quyền vận hành cho cộng đồng tự tổ chức, tự quản lý, tự khai thác và tạo ra giá trị. Cách làm này giúp giảm chi phí hành chính, tăng hiệu quả vận hành, đồng thời phát huy tinh thần tình nguyện và trách nhiệm cộng đồng.

Thời gian tới, để đẩy mạnh và phát huy hơn nữa việc phát triển công nghiệp văn hoá trên địa bàn, phường Cửa Nam tiếp tục xây dựng và định hướng thương hiệu văn hoá địa phương. Đồng thời, tạo không gian và môi trường thuận lợi cho sáng tạo văn hoá, tiếp tục bảo tồn di sản gắn với phát triển công nghiệp văn hoá và huy động nguồn lực, xã hội hoá và tăng cường hợp tác quốc tế trong lĩnh vực văn hoá, nghệ thuật.

TS. KTS Phạm Tuấn Long, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND phường Cửa Nam nêu ý kiến tại Hội thảo.

Cũng tại hội thảo, TS Nguyễn Cao Đức, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu châu Âu và châu Mỹ, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam trình bày tham luận về "Khung thể chế phát triển công nghiệp nội dung của Hàn Quốc và hàm ý chính sách cho Việt Nam trong kỷ nguyên số".

Tham luận đã nêu ra những thành công của Hàn Quốc về phát triển công nghiệp nội dung (Hallyu), qua đó rút ra hàm ý chính sách và đề xuất một lộ trình thể chế 3 giai đoạn cụ thể tham khảo cho Việt Nam nhằm xây dựng một ngành công nghiệp văn hóa cạnh tranh trong kỷ nguyên số.

TS Ngô Phương Lan, Chủ tịch Hiệp hội Xúc tiến phát triển điện ảnh Việt Nam, Giám đốc DANAFF chia sẻ về DANAFF và sự phát triển của công nghiệp điện ảnh Việt Nam. DANAFF là sự kiện điện ảnh quốc tế thường niên do Hiệp hội Phát triển điện ảnh Việt Nam phối hợp cùng UBND TP Đà Nẵng tổ chức, nhằm tôn vinh các tác phẩm điện ảnh xuất sắc của Việt Nam và khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

TS Ngô Phương Lan nhấn mạnh DANAFF đã giúp xây dựng nền tảng hệ sinh thái đào tạo tài năng sáng tạo tại miền Trung và Việt Nam; đưa Đà Nẵng trở thành điểm hội tụ mới của tài năng điện ảnh châu Á; thúc đẩy hợp tác điện ảnh quốc tế và nâng cao vị thế Việt Nam trên bản đồ điện ảnh khu vực; đồng thời góp phần hình thành nguồn nhân lực chất lượng cao cho công nghiệp điện ảnh Việt Nam...