Hiệp định UKVFTA: Cơ hội lớn phục hồi kinh tế sau dịch Covid-19

Cơ hội lớn cho nền kinh tế Việt Nam

Kể từ 23h ngày 31/1/2020, Vương Quốc Anh đã chính thức rời khỏi Liên minh châu Âu (EU) sau 47 năm là thành viên, sau 1.317 ngày kể từ cuộc bỏ phiếu rời EU năm 2016. Trước đó, Anh đã đạt được thỏa thuận với EU về giai đoạn chuyển tiếp kéo dài 21 tháng tính từ khi nước Anh rút khỏi EU vào 29/3/2019 cho đến hết tháng 12/2020.

Việt Nam và Vương Quốc Anh chính thức ký kết Biên bản Kết thúc đàm phán Hiệp định Thương mại Tự do (UKVFTA)

Theo thỏa thuận này, trong giai đoạn chuyển tiếp, các Hiệp định Thương mại (FTA) giữa EU và bên thứ ba vẫn có hiệu lực đối với Anh trong giai đoạn này. Điều này cũng có nghĩa là Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EVFTA) với hiệu lực từ ngày 1/8/2020 sẽ có hiệu lực với Anh đến hết thời gian chuyển tiếp nói trên.

Do đó, theo Bộ trưởng Bộ Công thương Trần Tuấn Anh, để đảm bảo thương mại song phương không bị gián đoạn sau khi giai đoạn chuyển tiếp kết thúc, Việt Nam và Vương quốc Anh đã tiến hành thảo luận từ rất sớm về UKVFTA (từ tháng 8/2018). Thời gian qua, Bộ Công thương, các Bộ ngành liên quan của Việt Nam đã nỗ lực rất lớn để hoàn tất quá trình đàm phán FTA song phương với Vương quốc Anh trên cơ sở kế thừa FTA Việt Nam – EU (EVFTA), với những điều chỉnh phù hợp để đảm bảo việc thực hiện các cam kết tự do hóa thương mại được thông suốt…Sau một thời gian đàm phán, ngày 11/12 vừa qua, hai bên đã chính thức ký kết Biên bản kết thúc đàm phán Hiệp định UKVFTA.

Đánh giá tầm quan trọng của UKVFTA, Bộ trưởng Thương mại Quốc tế Anh Liz Truss cho biết: “Vương Quốc Anh và Việt Nam có chung cam kết chiến lược đối với thương mại toàn cầu và tự do hóa giao dịch vốn và đầu tư. Tôi rất vui mừng cùng Bộ trưởng Trần Tuấn Anh kết thúc đàm phán hiệp định thương mại tự do song phương này. Đây là một yếu tố quan trọng để đảm bảo tính liên tục cho mối quan hệ thương mại năng động và ngày càng tăng trưởng giữa hai quốc gia”.

Theo bà Liz Trus, FTA Việt Nam - Vương quốc Anh là một bước tiến quan trọng trong bối cảnh nước Anh sẽ chính thức xin gia nhập Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) vào đầu năm 2021. Gia nhập CPTPP sẽ ngày càng thắt chặt hơn mối quan hệ của Vương quốc Anh với Việt Nam, đồng thời tạo điều kiện để Vương Quốc Anh tăng cường mối quan hệ với 11 nền kinh tế năng động trong khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, mang lại nhiều cơ hội hơn cho Vương quốc Anh, cho nền kinh tế cũng như người dân Anh.

Kể từ khi thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Anh từ năm 1973, suốt 47 năm qua, hợp tác thương mại giữa Anh và Việt Nam không ngừng phát triển. Về thương mại, theo số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan, kết thúc năm 2019, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu giữa Việt Nam và Anh đạt 6,6 tỷ USD. Trong những năm gần đây, Anh cũng là đối tác thương mại lớn thứ 3 của Việt Nam tại khu vực châu Âu (sau Đức và Hà Lan). Tuy nhiên, sản phẩm “made in Vietnam” được tiêu dùng tại Anh lớn hơn rất nhiều số liệu thống kê, bởi có một lượng đáng kể hàng hóa Việt Nam được nhập qua các hải cảng lớn tại Hà Lan, Bỉ, Đức, Pháp và Czech trước khi vào Anh.

Do ảnh hưởng của dịch Covid-19, trong 10 tháng của năm 2020, kim ngạch thương mại hai chiều Việt Nam-Anh đạt 4,7 tỷ USD, giảm 15%. Việt Nam xuất khẩu sang Anh hơn 4,1 tỷ USD giảm 14,19% so với cùng kỳ năm ngoái. Nhu cầu thị trường Anh giảm mạnh nhất là đối với các sản phẩm không thiết yếu như: Đồ gỗ, đồ may mặc, giày dép, đồ thủ công mỹ nghệ, đồ trang trí nội thất, đồ dùng du lịch, phương tiện vận tải và phụ tùng. Tuy nhiên, ngoài những sản phẩm có nhu cầu giảm nêu trên thì nhu cầu nông sản thực phẩm, sản phẩm điện tử (máy tính, thiết bị internet), đồ vệ sinh, đồ bảo hộ cá nhân, thiết bị y tế (máy thở, máy lọc máu), dụng cụ xét nghiệm, đồ bảo hộ bệnh viện (găng tay nitrate, khẩu trang, quần áo cho nhân viên y tế và bệnh nhân) lại gia tăng…

Nhiều thách thức

Trong nhiều năm qua, Anh đã trở thành thị trường lớn thứ hai tại châu Âu (sau Đức) đối với hàng xuất khẩu Việt Nam. Quan hệ thương mại Việt Nam-Anh phát triển theo chiều hướng có lợi cho nhiều sản phẩm Việt Nam thể hiện qua mức xuất siêu khoảng gần 5 tỷ USD/năm. Do đó, Hiệp định UKVFTA được nhận định sẽ giúp giảm thuế nhập khẩu đối với hàng hóa nhập khẩu từ Anh vào Việt Nam. Về phía Việt Nam, với nền tảng là những cam kết tiến bộ, tiêu chuẩn cao của Hiệp định EVFTA, Hiệp định UKVFTA được kỳ vọng sẽ tiếp nối động lực thúc đẩy quan hệ thương mại, đầu tư của hai bên trong những năm tới. Những cơ hội và lợi ích lớn nhất tạo ra từ Hiệp định này phải kể đến là thúc đẩy xuất khẩu các mặt hàng chủ lực của Việt Nam.

Đơn cử như đối với ngành thủy sản, năm 2019, tổng giá trị xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang vương quốc Anh đạt 298,2 triệu đô la Mỹ, chiếm 6,7% tổng kim ngạch nhập khẩu ngành hàng này của Anh. Với Hiệp định UKVFTA, thuế nhập khẩu hầu hết tôm nguyên liệu (tươi, đông lạnh, ướp lạnh) nhập khẩu vào Anh được giảm từ mức thuế cơ bản 10-20% xuống 0% ngay khi Hiệp định có hiệu lực.

Các nhóm hàng có lợi thế sớm nhất trong nhóm thủy, hải sản là tôm và một số loại cá (cá tra). Theo đó, những ngành chế biến tôm và cá tra sẽ có cơ hội thúc đẩy kim ngạch xuất khẩu cũng như có triển vọng thu hút đầu tư để tận dụng các cam kết này. Cùng với ngành thủy sản, một số ngành khác của Việt Nam cũng được dự báo sẽ hưởng lợi từ Hiệp định UKVFTA như: rau quả, gỗ, gạo…đặc biệt ngành dệt may.

Ngoài ra, UKVFTA còn mang lại cơ hội hợp tác đầu tư và chuyển giao công nghệ, kỹ năng quản lý hiện đại từ các doanh nghiệp Anh; thu hút khách du lịch Anh sau khi dịch Covid-19 kết thúc; khích lệ các quan hệ hợp tác song phương khác với Anh trong các lĩnh vực hỗ trợ phát triển, quốc phòng, an ninh, văn hóa, giáo dục và đào tạo. Đồng thời, tạo thông điệp tích cực trong quan hệ chung Việt Nam-Anh, nhất là khi hai bên mới ra Tuyên bố chung về tầm nhìn hợp tác song phương nhân kỷ niệm 10 năm quan hệ đối tác chiến lược giữa hai nước.

Bên cạnh những cơ hội, Hiệp định UKVFTA cũng mang lại nhiều thách thức đối với ngành hàng Việt Nam, trong đó có dệt may. Cụ thể, mặc dù Hiệp định tạo thuận lợi trong việc mở rộng nguồn cung trong các quy tắc xuất xứ trong Hiệp định UKVFTA, nhưng do nguồn nguyên liệu cho sản xuất hàng xuất khẩu hiện nay của Việt Nam chủ yếu được nhập khẩu từ Trung Quốc hoặc ASEAN, do đó trong thời gian tới, cần chuyển hướng nhập khẩu nguồn nguyên liệu trong ngành này để tận dụng được những cơ hội từ các cam kết của Hiệp định.

Bên cạnh đó, rào cản kỹ thuật đối với hàng hóa nhập khẩu từ phía Anh là rất chặt chẽ. Điển hình như với nông sản, dù UKVFTA kế thừa những ưu đãi với những quy định SPS linh hoạt trong Hiệp định EVFTA nhưng đa số ngành hàng nông sản của nước ta như chè, rau quả... vẫn vấp phải những hạn chế do thiếu tính đồng nhất trong từng lô hàng, công tác thu hoạch bảo quản chưa tốt nên chất lượng còn hạn chế.

Đỗ Đạt