Hiện hữu một Hà Nội xanh - sạch, đáng sống

Diện mạo mới thân thiện

Thủ đô Hà Nội trái tim của cả nước, nơi hội tụ truyền thống ngàn năm văn hiến đang từng ngày khoác lên mình diện mạo mới với khát vọng trở thành một đô thị “Xanh - Sạch - Văn minh và Hiện đại”. Trong nhiệm kỳ qua, với sự quan tâm đặc biệt của Tổng Bí thư Tô Lâm và sự chỉ đạo quyết liệt của Thường trực Thành ủy, Thủ đô đã coi công tác bảo vệ môi trường, chỉnh trang cảnh quan đô thị là nhiệm vụ trung tâm, gắn chặt với chiến lược phát triển bền vững. Dấu ấn đó, đã và đang mang lại những thành quả rõ rệt, được thể hiện không chỉ trong các chỉ tiêu kinh tế xã hội mà còn in dấu trong từng góc phố, con đường, dòng sông, mặt hồ của Hà Nội.

Trong đó, Thành phố đã triển khai hàng loạt chương trình cải tạo, chỉnh trang đô thị gắn với bảo vệ môi trường. Hệ thống công viên, vườn hoa, cây xanh liên tục được đầu tư nâng cấp, mở rộng, tạo ra những không gian công cộng hiện đại, văn minh, phục vụ đời sống tinh thần của người dân. Nhiều tuyến phố đã trở thành “biểu tượng xanh” của Thủ đô, nơi người dân có thể tự hào giới thiệu với bạn bè, du khách quốc tế.

Sông hồ là “hồn cốt” của Thăng Long - Hà Nội, chính vì thế mỗi hồ nước, dòng sông của Hà Nội đều gắn với lịch sử, văn hóa và sinh kế của người dân. Tuy nhiên, qua nhiều thập kỷ, sông hồ bị ô nhiễm, san lấp, làm mất đi bản sắc vốn có. Nhận thức rõ điều này, chỉ trong nhiệm kỳ qua, với quyết tâm chính trị mạnh mẽ, hàng loạt dự án đã được triển khai: nạo vét, kè bờ, xử lý ô nhiễm tại hồ Văn Chương, Linh Đàm, Thành Công; chỉnh trang cảnh quan hồ Gươm, hồ Tây…

Đặc biệt, dự án cải tạo sông Tô Lịch dẫn nước từ sông Hồng, hồ Tây, kết hợp hệ thống xử lý nước thải tập trung là minh chứng rõ nét cho nỗ lực “đánh thức” giá trị xanh tưởng chừng đã mất. Đây không chỉ là giải pháp kỹ thuật mà còn là hành động thể hiện quyết tâm gìn giữ “hồn cốt” Thủ đô, gắn môi trường sống với di sản văn hóa,

Xây dựng thành phố Xanh - Sạch - Thông minh.

Điểm nhấn quan trọng nữa là chiến lược phát triển giao thông xanh, nhiệm kỳ qua Thành phố Hà Nội đã đưa vào hoạt động các tuyến xe buýt điện, taxi điện, đồng thời thí điểm hệ thống xe đạp công cộng tại nhiều quận nội thành. Các tuyến metro, đường sắt đô thị dù còn chậm tiến độ cũng đang được thúc đẩy mạnh mẽ, với kỳ vọng sẽ giảm áp lực phương tiện cá nhân và cải thiện chất lượng không khí. Đây không chỉ là giải pháp về giao thông, mà còn là cách để giảm phát thải khí nhà kính, góp phần đưa Hà Nội tiến gần hơn tới mục tiêu Thành phố carbon thấp. Đây là bước đi phù hợp với xu hướng phát triển đô thị bền vững trên thế giới, khẳng định cam kết mạnh mẽ của Hà Nội trong ứng phó biến đổi khí hậu.

Bên cạnh sự chỉ đạo từ Thành ủy, Ủy ban nhân dân (UBND) Thành phố, những thành quả về xây dựng Hà Nội xanh - sạch còn có sự góp sức không nhỏ của từng người dân. Các chiến dịch tuyên truyền, vận động phân loại rác tại nguồn, hạn chế rác thải nhựa, sử dụng phương tiện giao thông công cộng đã tác động mạnh mẽ đến thói quen, hành vi của người dân. Dần dần, ý thức cộng đồng đã thay đổi: từ chỗ thờ ơ, phó mặc cho chính quyền, người dân nay đã chủ động tham gia, đồng hành cùng chính quyền trong việc xây dựng môi trường sống trong lành. Người dân không chỉ là đối tượng thụ hưởng mà đã trở thành chủ thể tham gia, trực tiếp trồng cây, chăm hoa, giữ gìn vệ sinh môi trường, góp phần tạo nên hình ảnh một Thủ đô thân thiện, văn minh.

Nhìn lại những thành quả đã đạt được, có thể khẳng định Hà Nội đang đi đúng hướng trên hành trình xây dựng một đô thị hiện đại, văn minh, giàu bản sắc. Sự hồi sinh của sông hồ, sự phát triển mạnh mẽ của không gian cây xanh, công viên, đến lộ trình giao thông xanh, tất cả đều thể hiện quyết tâm chính trị cao, tầm nhìn dài hạn và sự đồng thuận mạnh mẽ của toàn xã hội. Thủ đô hôm nay không chỉ là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa của cả nước, mà còn là biểu tượng của khát vọng vươn lên, một Thành phố “Xanh - Sạch - Văn minh - Văn hiến” xứng đáng với vị thế Thành phố ngàn năm tuổi.

Chung tay mở rộng không gian xanh

Xây dựng Hà Nội trở thành đô thị “xanh - sạch - đáng sống” không thể chỉ dựa vào nỗ lực của chính quyền mà cần sự chung tay của toàn xã hội. Thực tế đã chứng minh: mỗi phong trào, mỗi sáng kiến về môi trường chỉ thật sự lan tỏa khi có sự tham gia của cộng đồng dân cư, tổ chức chính trị - xã hội và doanh nghiệp. Từ những tuyến phố tự quản, những con ngõ tràn ngập hoa giấy, đến các khu dân cư “xanh - sạch - đẹp” được duy trì bằng bàn tay của chính người dân, có thể thấy sức mạnh cộng đồng chính là chìa khóa mở rộng không gian xanh. Không gian xanh không chỉ là công viên lớn, các dự án nghìn tỷ, mà còn hiện diện trong từng gốc cây, từng thói quen nhỏ hàng ngày.

Điều quan trọng hơn cả là thay đổi nhận thức xã hội. Các phong trào “Ngày Chủ nhật xanh”, “Tổng vệ sinh môi trường”, “Đường hoa tự quản”, “Ngõ phố văn minh” đã chứng minh rằng khi người dân cùng tham gia, diện mạo đô thị thay đổi nhanh chóng. Mỗi hành động nhỏ như phân loại rác tại nguồn, bỏ rác đúng giờ, giảm dùng túi nylon… đều góp phần tạo dựng môi trường sống an toàn. Tuy nhiên, để duy trì lâu dài, cần cơ chế biến người dân thành chủ thể, gắn trách nhiệm với lợi ích. Như TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm, nguyên Kiến trúc sư trưởng Thành phố đã nhấn mạnh: “Khi người dân nhìn thấy lợi ích gắn bó với đời sống hàng ngày, không gian xanh mới thực sự bền vững”.

Công viên Thống Nhất được khoác áo mới.

Tuy nhiên, hành trình mở rộng không gian xanh cũng đối diện không ít khó khăn. Trước hết là quỹ đất ngày càng hạn hẹp do tốc độ đô thị hóa nhanh. Trong khi đó, yêu cầu duy trì diện tích cây xanh bình quân trên đầu người ở mức chuẩn quốc tế (10 - 12 m2/người) vẫn còn là khoảng cách xa. Thứ hai, một bộ phận người dân chưa có ý thức cao trong việc giữ gìn cảnh quan: xả rác bừa bãi, lấn chiếm vỉa hè, sử dụng túi nylon tràn lan… vẫn là vấn đề nhức nhối. Ngoài ra, việc duy trì, chăm sóc cây xanh, công viên cũng cần nguồn lực tài chính và nhân sự lớn. Nếu không có sự phối hợp đồng bộ giữa chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng, những thành quả đạt được sẽ khó bền vững.

Nói như vậy để thấy, trong bối cảnh nguồn lực ngân sách hạn chế, xã hội hóa là hướng đi tất yếu. Nhiều doanh nghiệp đã tham gia tài trợ cây xanh, cải tạo vườn hoa, hoặc đồng hành trong dự án cảnh quan. Một số tổ chức quốc tế hỗ trợ Hà Nội về công nghệ xử lý rác, vốn đầu tư xanh. Mô hình “doanh nghiệp trồng cây gắn biển nhận diện” đã trở thành cách làm hiệu quả, vừa huy động nguồn lực vừa lan tỏa thông điệp trách nhiệm xã hội. Cần khẳng định, không gian xanh phải được coi là hạ tầng thiết yếu ngang với điện, nước, giao thông. Do đó, cần cơ chế minh bạch để khuyến khích khối tư nhân và cộng đồng cùng tham gia.

Song song với việc giải quyết những vấn đề hiệu hữu, định hướng tương lai xanh của Hà Nội cũng phải được quy hoạch với những mục tiêu dài hạn. Mục tiêu đến năm 2030, toàn bộ rác thải sinh hoạt sẽ được thu gom, xử lý bằng công nghệ hiện đại; tỉ lệ chôn lấp giảm xuống dưới 10%; diện tích cây xanh bình quân trên đầu người tăng đáng kể; hệ thống sông hồ được khôi phục, bảo tồn; và giao thông xanh trở thành chủ đạo. Xa hơn, đến năm 2050, Hà Nội hướng tới mô hình đô thị không còn chôn lấp rác, toàn bộ xử lý bằng công nghệ tiên tiến, kết hợp với kinh tế tuần hoàn.

Bênh cạnh đó, theo quy hoạch chung, đến năm 2030, diện tích cây xanh bình quân của Hà Nội sẽ tiệm cận chuẩn quốc tế, trong đó quỹ đất ven sông Hồng được quy hoạch thành vành đai sinh thái văn hóa, tạo ra không gian sinh hoạt cộng đồng gắn với du lịch và cảnh quan. Xa hơn, đến năm 2050, Thủ đô hướng tới mô hình đô thị carbon thấp, trong đó cây xanh, mặt nước không chỉ đóng vai trò cảnh quan mà còn trở thành hạ tầng thiết yếu ứng phó với biến đổi khí hậu.

Để hiện thực hóa mục tiêu ấy, cần một cơ chế phối hợp chặt chẽ hơn nữa giữa chính quyền - doanh nghiệp - cộng đồng. Nhà nước đóng vai trò kiến tạo chính sách, đảm bảo minh bạch, khuyến khích đầu tư; doanh nghiệp tiếp tục tham gia thông qua các dự án xã hội hóa; còn người dân cần duy trì thói quen sống xanh, từ việc trồng cây, chăm sóc cảnh quan, đến bỏ rác đúng nơi quy định và phân loại tại nguồn.

Quan trọng hơn, khái niệm “chung tay” không chỉ dừng ở khẩu hiệu, mà cần trở thành hành động thường xuyên: chính quyền ban hành chính sách, doanh nghiệp đầu tư, người dân trồng cây, giữ vệ sinh, cộng đồng xã hội đồng hành. Khi mỗi người dân Hà Nội tự hào về một góc phố xanh, một hồ nước sạch, một công viên trong lành, thì “không gian xanh” sẽ không còn là mục tiêu xa vời, mà là hiện thực sống động ngay trong lòng Thủ đô.