Giáo dục và đào tạo có bước phát triển mạnh mẽ

Ngày 14/12, Bộ GD&ĐT tổ chức Hội nghị tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW, ngày 4/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI “Về đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” (gọi tắt là Nghị quyết số 29).

Những kết quả đạt được

Phát biểu khai mạc Hội nghị, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh: Trong quá trình lãnh đạo đất nước, Đảng luôn quan tâm đến GD&ĐT, xác định GD&ĐT là quốc sách hàng đầu. Từ khi Đảng thành lập đến nay, đã có nhiều Nghị quyết, Chỉ thị về GD&ĐT được ban hành và đi vào cuộc sống, trong đó Nghị quyết số 29 đã đánh dấu bước phát triển mới về tư duy chiến lược của Đảng đối với sự nghiệp phát triển GD&ĐT; thể hiện tầm nhìn, quyết tâm và định hướng chiến lược với giáo dục, cũng như tầm nhìn để phát triển bền vững đất nước cả trước mắt lẫn lâu dài.

Nhận thức được tầm quan trọng đó, cả hệ thống chính trị, trong đó giữ vai trò nòng cốt là ngành Giáo dục đã triển khai quyết liệt, đồng bộ các nhiệm vụ, giải pháp đã nêu trong Nghị quyết 29, phấn đấu hoàn thành cơ bản các mục tiêu đề ra. Đến nay, sau 10 năm triển khai, sự nghiệp đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, góp phần to lớn vào quá trình phát triển đất nước nói chung, sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa nói riêng.

Bàn chủ trì phần thảo luận tại Hội nghị.

Thay mặt Ban cán sự Đảng Bộ GD&ĐT, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Văn Phúc đã trình bày dự thảo Báo cáo tóm tắt kết quả 10 năm triển khai thực hiện Nghị quyết số 29. Theo đó, trong bối cảnh đất nước còn nhiều khó khăn và nguồn lực đầu tư cho đổi mới GD&ĐT còn hạn hẹp, song được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo thường xuyên, sâu sát của Đảng, Quốc hội, Chính phủ; sự phối hợp có hiệu quả của các ban, bộ, ngành ở Trung ương và các địa phương, đặc biệt là với sự cố gắng, nỗ lực của đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục các cấp, sau 10 năm thực hiện Nghị quyết số 29, GD&ĐT nước ta đã có những bước phát triển mạnh mẽ và đạt được nhiều thành tựu quan trọng, góp phần to lớn trong việc nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài; đóng góp quan trọng vào quá trình phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế của đất nước.

Cụ thể, hệ thống các văn bản lãnh đạo, chỉ đạo, hướng dẫn tổ chức thực hiện đã được ban hành tương đối toàn diện, bao quát. Thể chế, chính sách tiếp tục được hoàn thiện, tạo hành lang pháp lý quan trọng cho đổi mới GD&ĐT. Công tác quản lý giáo dục và quản trị nhà trường có chuyển biến tích cực theo hướng tăng cường phân cấp quản lý, giao quyền tự chủ gắn với trách nhiệm giải trình.

Hệ thống giáo dục quốc dân cơ bản được hoàn thiện theo hướng mở, liên thông giữa các cấp học, trình độ và giữa các phương thức giáo dục, đào tạo. Quy mô giáo dục và mạng lưới cơ sở giáo dục phát triển, đáp ứng tốt hơn nhu cầu học tập suốt đời của người dân. Cả nước đã hoàn thành phổ cập giáo dục cho trẻ em 5 tuổi. Duy trì vững chắc, từng bước nâng cao chất lượng phổ cập giáo dục tiểu học và trung học cơ sở.

Đặc biệt, Chương trình giáo dục phổ thông mới đã chuyển từ nặng về truyền thụ kiến thức sang phát triển toàn diện phẩm chất, năng lực học sinh. Triển khai một chương trình nhiều sách giáo khoa và xã hội hóa trong biên soạn, phát hành sách giáo khoa bước đầu tạo chuyển biến tích cực, tạo nên sự chủ động, sáng tạo cho giáo viên, học sinh và nhà trường. Chất lượng giáo dục phổ thông cả đại trà và mũi nhọn ngày càng nâng cao, được thế giới ghi nhận. Giáo dục thường xuyên phát triển đa dạng về nội dung và hình thức, góp phần xây dựng xã hội học tập và học tập suốt đời.

Chất lượng giáo dục nghề nghiệp có chuyển biến tốt hơn. Công tác đào tạo nghề cho công nhân, lao động nông thôn được quan tâm. Đổi mới giáo dục đại học gắn với tăng cường tự chủ đã tạo ra động lực mới, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực. Nghiên cứu khoa học, nhất là công bố khoa học quốc tế tăng mạnh. Một số cơ sở giáo dục đại học được xếp hạng trong nhóm đại học tốt nhất khu vực châu Á và thế giới.

Đổi mới thi, kiểm tra, đánh giá, đặc biệt là thi tốt nghiệp trung học phổ thông và tuyển sinh đại học, cao đẳng sư phạm, giáo dục nghề nghiệp ngày càng thực chất, hiệu quả hơn, cơ bản khắc phục tình trạng học lệch, học tủ và giảm áp lực, tốn kém cho xã hội.

Công tác giáo dục chính trị tư tưởng, đạo đức, lối sống, kỹ năng sống và giáo dục thể chất cho học sinh, sinh viên ngày càng đi vào nề nếp, thực chất, hiệu quả. Công tác phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong giáo dục học sinh, sinh viên được tăng cường. Việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh được triển khai rộng khắp trong toàn ngành Giáo dục.

Đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục cơ bản được chuẩn hóa, từng bước đảm bảo số lượng. Cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học được cải thiện, bước đầu đáp ứng yêu cầu đổi mới GD&ĐT. Tích cực thực hiện chuyển đổi số trong toàn ngành. Công tác xã hội hóa giáo dục đã đạt được những kết quả quan trọng.

Khắc phục tồn tại, hạn chế

Bên cạnh những kết quả đạt được, sau 10 năm triển khai thực hiện Nghị quyết số 29 vẫn còn những tồn tại, hạn chế cần sự chung tay của cả hệ thống chính trị để sớm khắc phục.

Chẳng hạn, công tác tuyên truyền, quán triệt triển khai thực hiện Nghị quyết số 29 ở một số nơi còn mang tính hình thức, hiệu quả chưa cao. Cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục chưa được tham gia nhiều trong việc thẩm định, phân bổ kinh phí và tuyển dụng viên chức, bổ nhiệm viên chức quản lý trong lĩnh vực giáo dục, đào tạo. Việc thực hiện tự chủ trong các cơ sở giáo dục, đào tạo còn gặp nhiều khó khăn...

Quang cảnh Hội nghị.

Quá trình tổng kết, đánh giá từ thực tiễn cho thấy, những quan điểm chỉ đạo, mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp nêu trong Nghị quyết số 29 mang tầm chiến lược, cơ bản vẫn còn phù hợp với yêu cầu, nhiệm vụ đặt ra và phù hợp với xu thế chung của thế giới. Vì vậy, Ban cán sự Đảng Bộ GD&ĐT đề xuất Bộ Chính trị ban hành kết luận của Bộ Chính trị về việc tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 29.

Phát biểu tham luận tại Hội nghị, Giám đốc Sở GD&ĐT Hà Nội Trần Thế Cương khẳng định, sau 10 năm tích cực thực hiện Nghị quyết số 29, đến nay, Hà Nội đã có đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên được tăng cường về số lượng và chất lượng, có cơ cấu hợp lý, có phẩm chất đạo đức và năng lực chuyên môn tốt, tạo nên sự phát triển vững chắc cho ngành Giáo dục Thủ đô.

Nhấn mạnh vai trò quan trọng của nhà giáo trong việc triển khai Nghị quyết, Giám đốc Sở GD&ĐT Hà Nội đề nghị Bộ Nội vụ nghiên cứu, xem xét tham mưu Chính phủ quan tâm, tạo điều kiện để thực hiện được chính sách về lương cho nhà giáo theo chủ trương tại Nghị quyết số 29, cụ thể là: “Lương của nhà giáo được ưu tiên xếp cao nhất trong hệ thống thang bậc lương hành chính sự nghiệp và có thêm phụ cấp tùy theo tính chất công việc, theo vùng”. Hà Nội cũng đề nghị Bộ Nội vụ tham mưu Chính phủ quan tâm, xem xét giao bổ sung biên chế để tuyển dụng giáo viên bảo đảm các quy định hiện hành về vị trí việc làm và định mức giáo viên…

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Anh Tuấn (Hiệu trưởng Trường Đại học Ngoại Thương) đánh giá, trong 10 năm qua, đối với giáo dục đại học, nhận thức của người học, người dạy có những thay đổi tích cực, đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận, đặc biệt là thực hiện tự chủ đại học, đem lại sức sống mới, động lực phát triển cho giáo dục đại học. Tuy nhiên, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Anh Tuấn cũng cho rằng, trong quá trình thực hiện tự chủ còn gặp những bất cập như nhận thức và kỳ vọng của các bên liên quan có sự khác nhau. Một số cơ sở giáo dục đại học đồng nhất tự chủ đại học là tự chủ tài chính, thiếu sự quan tâm đến tự chủ học thuật, cơ chế, chính sách về tự chủ chưa thật sự rõ ràng.

Từ thực tiễn, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Anh Tuấn kiến nghị Bộ GD&ĐT rà soát hệ thống văn bản; xem xét xây dựng Nghị định mới về tự chủ đại học để thúc đẩy tự chủ, tăng cường giám sát của Nhà nước...

Cũng tại Hội nghị, đại diện các đơn vị, địa phương đã đưa ra một số đề xuất, kiến nghị khác như: Mở rộng trường mầm non công lập; tăng năng lực chuyên môn và thu nhập cho giáo viên; tích cực giải quyết vấn đề thừa - thiếu giáo viên; chú trọng xây dựng văn hóa học đường...

Cần kiên trì, kiên định trong đổi mới giáo dục

Phát biểu kết luận tại Hội nghị, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn khẳng định, với sự tham gia tích cực của cả hệ thống, các địa phương, các bộ, ngành, việc tổng kết Nghị quyết số 29 đã bao quát được tiến độ, bao quát được phạm vi, đang đi được vào chiều sâu những vấn đề cần được đề cập đến trong thời gian tới.

Các ý kiến trao đổi, thảo luận đều thống nhất, khẳng định GD&ĐT trong 10 năm qua đã có những đổi mới to lớn, chuyển biến tích cực. Để có được điều đó, Nghị quyết số 29 có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Đây là Nghị quyết mang tính khoa học, thể hiện tầm nhìn xa rộng và những quyết sách mạnh mẽ của Trung ương Đảng. Cho tới thời điểm này, rất nhiều nội dung quan trọng vẫn đang là quyết sách mang tính chiến lược. “Chúng ta khẳng định giá trị của Nghị quyết số 29 trong sự mở đường cho đổi mới giáo dục, thể hiện tầm nhìn cho sự phát triển bền vững và lâu dài của đất nước”, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhìn nhận.

Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn phát biểu tại Hội nghị.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, ở thời điểm bắt đầu đổi mới, giáo dục xuất phát thấp, khó khăn nhiều, điều kiện khó, kỳ vọng lớn, mong muốn cao, ước mong nhiều... Bởi vậy, những kết quả đạt được 10 năm qua cho thấy sự cố gắng vượt bậc của các bộ, ban, ngành, địa phương, trong đó đặc biệt là vai trò triển khai Nghị quyết của 63 tỉnh, thành phố.

Qua quá trình đánh giá các tỉnh, thành phố, nơi nào Đảng bộ, chính quyền địa phương đặc biệt quan tâm thì ở đó đổi mới đạt được kết quả cao. Một số nơi điều kiện khó khăn nhưng sự đổi mới lại đạt được rất tốt. Như vậy, giữa cái khó và đổi mới dường như chỉ là sự ràng buộc tương đối. Nơi nào nhận thức, chỉ đạo quyết liệt, quyết tâm mạnh mẽ, sự đổi mới ở đó diễn ra mạnh mẽ hơn. “Chúng tôi nhấn mạnh, cảm ơn các địa phương và mong trong thời gian tới các địa phương sẽ làm tốt hơn nữa những công việc đang làm”, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn bày tỏ.

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cũng phân tích kỹ những thách thức mới của giáo dục mà ở thời điểm ban hành Nghị quyết chưa có điều kiện đề cập tới nhiều, trong đó có thách thức về phát triển con người ở thời đại kinh tế thị trường đang phát triển mạnh. Bên cạnh đó, GD&ĐT còn gặp thách thức mới trong phát triển nguồn nhân lực, khi những yêu cầu về năng lực mới, kỹ năng mới xuất hiện rất nhiều. Số lượng nghề nghiệp đổi mới nhanh, ranh giới rất mờ, liên ngành và tích hợp tăng lên; yêu cầu về sự phát triển nhiều ngành công nghệ cao, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước. Trong bối cảnh nền kinh tế phát triển, đất nước phồn vinh hơn, đời sống cao hơn, việc phân hóa giàu - nghèo lớn lên thì nguy cơ mất bình đẳng trong giáo dục có thể sẽ gia tăng...

Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn thông tin về những đề xuất với Bộ Chính trị nhằm tăng cường sự thích ứng, xử lý, vượt qua những thách thức trong thời gian tới. Bộ trưởng thông tin và nhấn mạnh 3 vấn đề chính gồm: Nhận thức, thể chế và nguồn lực.

Theo đó, nhận thức trong các cấp, các ngành về Nghị quyết số vẫn là một vấn đề lớn. Theo Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, cần tiếp tục nhận thức về đầu tư cho giáo dục, về tự chủ trong giáo dục, về xã hội hoá giáo dục và các vấn đề chuyên môn của ngành, đồng thời cần sự hành động tương xứng, đến nơi đến chốn.

Về vấn đề thể chế, cần tiếp tục rà soát các văn bản, các bộ luật, xây dựng luật mới, trong đó có Luật Nhà giáo; rà soát các văn bản quy phạm pháp luật để mở đường cho xã hội hoá giáo dục, tự chủ trong giáo dục và mở đường cho những đổi mới khác.

Về nguồn lực, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhận định, toàn ngành ngày càng nhận thức sâu sắc và toàn diện vai trò có tính chất quyết định của lực lượng nhà giáo trong công cuộc đổi mới, vì vậy sẽ phải làm nhiều việc hơn nữa để phát triển đội ngũ nhà giáo, từ đó hoàn tất các mục tiêu đổi mới giáo dục trong thời gian tới.