Đảm bảo ATVSLĐ đối với người lao động tự do trong lĩnh vực xây dựng

Lực lượng lao động tự do trong ngành Xây dựng

Theo Luật ATVSLĐ, có hai nhóm đối tượng thuộc NLĐ gồm: NLĐ làm việc theo HĐLĐ và NLĐ làm việc không theo HĐLĐ. NLĐ làm việc không theo HĐLĐ còn gọi là NLĐ tự do, lao động tự tạo việc làm.

NLĐ tự do phần lớn không có trình độ chuyên môn kỹ thuật (chưa qua đào tạo), học vấn thấp; kỹ năng, kinh nghiệm làm việc thường là tự tìm hiểu, tự tích lũy dần trong quá trình làm việc và do hướng dẫn của người làm cùng, rút kinh nghiệm từ người làm trước đó.

Cùng với đó, NLĐ tự do nhận thức về công việc, quan hệ lao động, các nguy cơ, rủi ro tai nạn, bệnh nghề nghiệp, biện pháp ATVSLĐ trong quá trình làm việc là rất hạn chế, không đầy đủ; tác phong làm việc tùy tiện, chủ quan, thói quen làm bừa, làm ẩu vẫn chưa được khắc phục.

Chính vì vậy, nguy cơ tai nạn, rủi ro xảy ra rất cao đối với nhóm lao động này. Đặc biệt, khi bị tai nạn lao động (TNLĐ), nhóm đối tượng này thường không có bảo hiểm, phải tự chi phí nên rất tốn kém, trong khi thu nhập của họ lại thấp và bấp bênh, hằng năm họ cũng không được khám sức khỏe định kỳ.

NLĐ tự do phần lớn không có trình độ chuyên môn kỹ thuật (Ảnh minh họa).

NLĐ tự do tại các công trình xây dựng thường làm việc theo các nhóm nhỏ, tự nhận công trình với chủ nhà (công trình xây dựng nhà ở), hoặc làm việc thông qua các cai thầu. Các cai thầu tự nhận công trình với chủ nhà (công trình có giấy phép và không cần cấp giấy phép), hoặc làm thuê cho các nhà thầu thi công trúng thầu trên địa bàn (tại các công trình giao thông, thủy lợi, công trình phúc lợi (trường học, nhà ở…).

Thỏa thuận về việc làm giữa những NLĐ và giữa NLĐ với nhau thường bằng miệng, không bằng văn bản, trên cơ sở tiền công theo ngày làm việc, hoặc tiền công thu được từ công trình. Nhiều người đi xây dựng là công việc thường xuyên, lao động tạo thu nhập chính, bên cạnh đó, một số ít là công việc tạm thời, tranh thủ thời gian nông nhàn, hoặc làm việc trong thời gian ngắn, do nhu cầu sử dụng của các nhà thầu thi công cần đẩy nhanh tiến độ, hoặc trong một số công đoạn cần huy động bổ sung nhân công là lao động phổ thông tại địa phương.

Công việc của NLĐ tự do tương đối đa dạng, ở hầu hết các công đoạn trong quá trình thi công, từ việc đơn giản đến phức tạp như: Bốc vác, vận chuyển vật liệu, đào móng, xây, trát, hoàn thiện công trình, phụ nấu ăn, vận hành máy trộn bê tông, tời, lắp đặt hệ thống điện...

Thời gian làm việc của NLĐ tự do thường không theo giờ hành chính, phụ thuộc nhiều vào thời tiết trong ngày và mùa trong năm. Số giờ làm việc trung bình trong ngày từ 9 - 10 giờ/ngày, tùy theo khối lượng công việc và tiến độ công trình, có thời điểm làm đến 12 giờ/ngày.

Do đặc thù là công việc phổ thông, chủ yếu làm việc ngoài trời, môi trường làm việc thường thay đổi (theo công trình); cường độ làm việc căng thẳng, thời gian làm việc kéo dài, nên hoạt động thể lực của NLĐ tự do rất nặng nhọc, tiêu hao nhiều năng lượng, tạo nên gánh nặng lao động lớn.

Nâng cao hiệu quả quản lý ATVSLĐ

Như đã phân tích ở trên cho thấy, NLĐ tự do có nguy TNLĐ cao, số TNLĐ nhẹ rất dễ xảy ra tại nơi làm việc. Những vụ TNLĐ được khai báo, thống kê phần lớn là TNLĐ nặng hoặc TNLĐ chết người.

Nguyên nhân gây TNLĐ trong lĩnh vực xây dựng là do NLĐ thiếu hiểu biết, không nhận thức được các yếu tố gây TNLĐ; vận hành sai quy trình kỹ thuật; nhận định, đánh giá sai tình trạng an toàn của máy móc, thiết bị, các điều kiện an toàn trong quá trình làm việc; do điều kiện khách quan, thiếu trang bị phương tiện bảo vệ cá nhân cần thiết; do chủ quan, coi thường tai nạn, thói quen làm bừa, làm ẩu.

Đảm bảo ATVSLĐ cho NLĐ tự do là vấn đề rất quan trọng (Ảnh minh họa).

Bên cạnh đó, nguyên nhân gây TNLĐ từ công tác quản lý Nhà nước là do việc tổ chức cấp phép xây dựng còn chưa chặt chẽ; việc thanh kiểm tra còn ít; tuyên truyền chưa hiệu quả, thiếu chuyên sâu.

Ngoài ra, còn do thực hiện các chế độ bảo hộ lao động, chăm sóc sức khỏe NLĐ tự do còn hạn chế. Mặc dù nhiều địa phương đã có chủ trương quan tâm đến việc khám sức khỏe định kỳ cho NLĐ tự do trên địa bàn, nhưng do thiếu điều kiện về kinh tế nên việc triển khai rất khó khăn…

Để nâng cao hiệu quả quản lý ATVSLĐ đối với NLĐ tự do trong lĩnh vực xây dựng cần xây dựng chế độ, chính sách quản lý ATVSLĐ.

Về công tác quản lý việc làm: Đối với đấu thầu công trình, cần quy định công trình nào NLĐ tự do được phép vào làm, hoặc các vị trí công việc NLĐ tự do được làm; các công trình được cấp phép xây dựng, trong đó cần yêu cầu NLĐ phải được huấn luyện về ATVSLĐ mới được tham gia làm việc.

Bên cạnh đó, xây dựng một số chính sách hỗ trợ người lao động tự do trong công tác ATVSLĐ; hỗ trợ đào tạo nghề xây dựng, sơ cấp nghề cho NLĐ tự do; NLĐ tự do đăng ký nhu cầu việc làm với chính quyền địa phương để địa phương có chính sách hỗ trợ về huấn luyện ATVSLĐ.

Tăng cường tuyên truyền về các quy định về quản lý ATVSLĐ trong xây dựng; quy chuẩn kỹ thuật an toàn, biện pháp an toàn cụ thể trong thi công; các biện pháp cải thiện điều kiện lao động; nâng cao ý thức chăm sóc sức khỏe, bảo vệ môi trường.