Cổng làng, biểu tượng văn hóa làng quê

Cổng làng là điểm đầu tiên khi đặt chân đến làng, là ranh giới giữa các làng với nhau, giữa làng với không gian bên ngoài. Trải qua năm tháng, cổng làng không chỉ là nơi phân địa giới của làng, mà đã trở thành biểu tượng văn hóa của làng quê.
Chuyện về chiếc cổng làng đẹp nhất Kinh kỳ
Độc đáo cổng làng Bưởi
Cổng làng Yên Thái, in đậm dấu xưa
Cổng làng, biểu tượng văn hóa làng quê
Cổng làng Gia Thượng, Long Biên, Hà Nội (Ảnh: Cao Tiến)

Những làng quê vùng châu thổ Bắc bộ xưa kia, người dân sống quần tụ với nhau trong một không gian khép kín gọi là làng, chỉ để một hoặc hai lối ra vào và cổng làng được quy định là giới hạn giao lưu giữa làng này với làng kia. Cổng làng bắt đầu mở vào buổi sáng để dân làng đi làm, và khép lại vào mỗi buổi tối, sau khi người dân trong làng đã trở về nhà. Trải qua năm tháng, cổng làng không chỉ là nơi phân địa giới của làng, mà đã trở thành biểu tượng văn hóa của làng quê. Bên cạnh cây đa, giếng nước, sân đình, cổng làng mang một vị trí quan trọng trong đời sống tinh thần người Việt.

Cổng làng gắn liền với sự hình thành và phát triển của làng. Dù to hay nhỏ, có thể xây bằng gạch hoặc bằng đá, chiếc cổng làng thể hiện cho một nếp làng bề thế, thể hiện cả cốt cách của ngôi làng, của những người dân trong làng. Ở đồng bằng Bắc bộ, hầu như ở đâu có làng thì ở đó có cổng làng. Các vùng nông thôn gắn liền với sản xuất lúa nước như Nam Định, Thái Bình, Hưng Yên, Hà Tây cũ… là những vùng có nhiều cổng làng được xây bề thế. Tất cả những cái hay cái đẹp, đôi khi là những điều răn dạy, nhắc nhở cũng được viết thành câu đối khắc trước cổng, cổng làng vì thế trở thành một phần của văn hóa làng.

Dù chưa đi vào trong làng, chưa đặt chân tới sân đình, đứng trước cổng làng, nhiều người cũng có thể cảm nhận được phần nào cốt cách của làng, tư chất của những người dân. Cũng vì thế mà cổng làng phải dễ được nhận biết ngay từ bên ngoài. Theo quan niệm truyền thống, bên cạnh cây đa, giếng nước, sân đình, cổng làng vốn có ý nghĩa như một sự chào đón của người địa phương dành cho khách thập phương. Nhiều người dân của làng dù đi đâu xa, bao nhiêu năm trở về vẫn có thể nhìn thấy cổng làng sừng sững đứng đó, vẫn cảm nhận được những gì thân quen ấm áp của quê nhà. Phía sau cánh cổng làng chính là sự kết nối cộng đồng gia tộc làng xã, là những nét chung về phong tục, tập quán, văn hoá riêng biệt, không hòa lẫn vào nhau.

Thông thường, kiến trúc của cổng làng không cầu kỳ, phô trương, mà chỉ nhằm khẳng định chỗ đứng của mình trong khoảng không gian làng quê vùng đồng bằng Bắc bộ, trong đó giới hạn của nó chỉ mang tính chất tượng trưng. Mỗi một cổng làng Việt Nam đều có những nét kiến trúc riêng làm tâm điểm trong cái không gian của con đường làng, lũy tre xanh, cây đa, giếng nước và những cánh đồng lúa chín…

Cổng làng được dùng như một quy ước không gian hơn là một giới hạn địa lý của làng, nhưng tác dụng của nó lại như cửa của một ngôi nhà, làng không cổng cũng như nhà không có cửa. Nó như một dấu hiệu đánh dấu mốc trong và ngoài của không gian làng, đó là một phần của văn hóa làng. Kiểu đánh dấu này luôn tồn tại trong tâm thức người Việt. Cổng làng như một nghi thức trong cấu trúc môi trường làng. Có cổng thì ở sát rìa làng, có cổng thì ở tít đầu đường, chỗ giao với đường lớn với làng.

Cổng làng, biểu tượng văn hóa làng quê
Cổng Làng Kim Sơn, xã Kim Sơn, Gia Lâm, Hà Nội (Ảnh: Cao Tiến)

Vẻ đẹp của cổng làng gắn với nền văn minh lúa nước, phần nhiều mang tính phác họa, gợi nên những ước vọng của cộng đồng từ đời này qua đời khác, nơi như có dáng đứng của cha, của mẹ mỗi lần đón, tiễn con, nơi mà người ta có thể tìm về sau những mỏi mệt của bộn bề công việc. Cổng làng có vị trí quan trọng trong đời sống thực và đời sống tinh thần của người dân Việt Nam. Bởi lẽ, dù đô thị hóa đến đâu, nhiều nhà cao tầng hay biệt thự, nét riêng của làng khó có thể mất đi được.

Ngày nay, khi cuộc sống đã thay đổi, kèm theo đó là quá trình đô thị hóa nhanh chóng ở một số vùng quê, nhiều chiếc cổng làng đã bị phá bỏ để thay vào đó là những con đường rải nhựa, những nhà cửa đua nhau mọc san sát. Tuy nhiên, ở nhiều nơi, dù đã phá bỏ hầu hết các công trình xưa thì những chiếc cổng làng vẫn còn được lưu giữ như một giá trị văn hóa, một biểu tượng của ngôi làng.

Trên con phố Gia Thượng (Ngọc Thụy, Long Biên, Hà Nội), mới được xây dựng, người đi đường dễ bắt gặp một chiếc cổng làng vẫn sừng sững trên vỉa hè. Không nhiều người biết được lịch sử của chiếc cổng, chỉ biết rằng nó đã tồn tại từ rất lâu rồi. Ông Nguyễn Ngọc Trúc (89 tuổi ở Gia Thượng, Long Biên) cho biết, từ khi về làm rể ở làng đến nay đã gần 70 năm, ngày ấy chiếc cổng làng đã có rồi. Dù không sinh ra ở làng nhưng ông cảm thấy gắn bó với chiếc cổng của ngôi làng. Ông nhớ lại, xưa kia hai bên cổng làng là những hàng tre cao vút, bên cạnh còn có một cái giếng nước là nơi cung cấp nước sinh hoạt cho cả làng. Chỗ giếng nước đã bị lấp bây giờ chính là nơi con đường rộng thênh thang với tên gọi phố Gia Thượng. Dù vậy, chiếc cổng vẫn còn được giữ lại, như một phần của nét văn hóa của làng quê nơi đây được người dân gìn giữ.

Phía trước cổng làng Gia Thượng có đề “Gia Thượng thôn” bên trên, hai bên dưới còn có câu “Đại đạo chi hành”, có ý nhắn nhủ người làng cứ đường lớn mà đi. Bên phải “Trí tuệ Lạc Hồng khai tự mẫu”, “Tâm linh siêu việt phóng càn khôn”. Phía sau: “Nhân nghĩa ân tình tâm đức trọng”, “Tổ quốc vạn xuân hành đại đạo”, “Căn nguyên đạo pháp tấu hòa an”, “Hương thôn bách tính tạo anh hùng”. Đây đều là những điều nhắc nhở cũng như những truyền thống tốt đẹp của ngôi làng được chuyển hóa thành câu đối viết trên cổng để người làng dù có đi đâu cũng nhớ đến, từ đó cũng góp phần hình thành nên nhân cách của mỗi người./.

Cao Tiến

Có thể bạn quan tâm

Nên xem

Giá xăng ngày 20/2 sẽ tăng khoảng 300 đồng/lít?

Giá xăng ngày 20/2 sẽ tăng khoảng 300 đồng/lít?

Trong kỳ điều hành giá xăng dầu ngày mai (20/2), theo giới phân tích, giá xăng dầu có thể được điều chỉnh tăng nhẹ. Trong đó, giá xăng E5 RON 92 và xăng RON 95 sẽ được điều chỉnh tăng nhẹ trong khoảng 200 - 280 đồng/lít. Nếu đúng như dự đoán, giá xăng sẽ có lần thứ 2 liên tiếp được điều chỉnh tăng trong tháng 2/2025.
Thanh Trì: Sắp xếp tinh gọn bộ máy, đáp ứng nhiệm vụ trong tình hình mới

Thanh Trì: Sắp xếp tinh gọn bộ máy, đáp ứng nhiệm vụ trong tình hình mới

Tại Hội nghị lần thứ 21 Ban Chấp hành Đảng bộ huyện Thanh Trì khoá XXIV, nhiệm kỳ 2020 - 2025, các đại biểu đã được thông qua Tờ trình về việc xây dựng Đề án hợp nhất Ban Tuyên giáo Huyện ủy và Ban Dân vận Huyện ủy, sắp xếp tổ chức bộ máy các phòng chuyên môn của Ủy ban nhân dân huyện.
Xây dựng kịch bản tăng trưởng điện cao hơn so với Quy hoạch điện VIII

Xây dựng kịch bản tăng trưởng điện cao hơn so với Quy hoạch điện VIII

Để đáp ứng mục tiêu tăng trưởng kinh tế - xã hội đạt 8% trở lên theo Nghị quyết vừa được Quốc hội thông qua, thì việc đảm bảo quy mô nguồn điện phải tăng trưởng gấp 2,5 - 3 lần công suất hiện tại. Đó là một trong những nội dung quan trọng được đưa ra tại Hội nghị tham vấn ý kiến Hội đồng thẩm định đề án điều chính Quy hoạch điện VIII do Bộ Công Thương tổ chức.
Quốc hội thông qua chính sách đặc biệt cho phát triển khoa học, công nghệ

Quốc hội thông qua chính sách đặc biệt cho phát triển khoa học, công nghệ

Tại Kỳ họp bất thường lần thứ 9 Quốc hội khóa XV, sáng 19/2, có 454/458 đại biểu Quốc hội tham gia biểu quyết tán thành thông qua Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
Năm 2025, phấn đấu GDP bình quân đầu người khoảng trên 5.000 USD

Năm 2025, phấn đấu GDP bình quân đầu người khoảng trên 5.000 USD

Sáng 19/2, tại phiên bế mạc Kỳ họp bất thường lần thứ 9, với 463/464 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành, đạt 96,86% tổng số đại biểu Quốc hội, Quốc hội khóa XV đã thông qua Nghị quyết về bổ sung kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2025 với mục tiêu tăng trưởng đạt 8% trở lên.
Toàn văn phát biểu của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn bế mạc Kỳ họp bất thường thứ 9 Quốc hội khóa XV

Toàn văn phát biểu của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn bế mạc Kỳ họp bất thường thứ 9 Quốc hội khóa XV

Sáng 19/2, Kỳ họp bất thường lần thứ 9 Quốc hội khóa XV đã bế mạc, hoàn thành toàn bộ chương trình đề ra. Báo Lao động Thủ đô trân trọng giới thiệu toàn văn bài phát biểu bế mạc kỳ họp của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn.
Triệu tập tài xế ô tô kéo lê xe máy trên cầu Vĩnh Tuy

Triệu tập tài xế ô tô kéo lê xe máy trên cầu Vĩnh Tuy

Ngày 19/2, Đội Cảnh sát giao thông (CSGT) đường bộ số 5 (Phòng CSGT Công an Hà Nội) cho biết đã triệu tập tài xế điều khiển xe ô tô Mazda CX-5 kéo lê xe máy trên cầu Vĩnh Tuy chiều 18/2.

Tin khác

Hà Nội chỉ đạo khẩn trương kiểm tra, làm rõ vụ bé gái 5 tháng tuổi tử vong bất thường

Hà Nội chỉ đạo khẩn trương kiểm tra, làm rõ vụ bé gái 5 tháng tuổi tử vong bất thường

Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội giao Công an Thành phố phối hợp với quận Long Biên chỉ đạo các đơn vị chức năng kiểm tra, xác minh, xử lý vụ bé gái 5 tháng tuổi tử vong bất thường.
Mang xuân đến với trẻ em vùng biên giới

Mang xuân đến với trẻ em vùng biên giới

Với mong muốn chia sẻ những phần bánh kẹo “chuyền tay” không khí và niềm vui của những ngày Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025 đến với trẻ em khó khăn vùng cao và khu vực biên giới, đồng thời giúp tránh lãnh phí, giảm thiểu thực phẩm chưa dùng tới, nhóm từ thiện Fly To Sky đã phối hợp cùng Trung tâm Tình nguyện Quốc gia (Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh) thực hiện chiến dịch “Tết chuyền tay” năm 2025 tại 12 tỉnh, thành phố.
Cảnh báo 3 thủ đoạn lừa đảo phổ biến, người dân cẩn trọng tránh mất tiền oan

Cảnh báo 3 thủ đoạn lừa đảo phổ biến, người dân cẩn trọng tránh mất tiền oan

Trong tuần từ ngày 10 - 16/2, Cục An toàn thông tin - Bộ Thông tin và Truyền thông (TT&TT) ghi nhận và đánh giá có 3 thủ đoạn lừa đảo được các đối tượng sử dụng nhiều để đánh cắp thông tin, chiếm đoạt tài sản của người dùng Việt Nam.
Triển khai khóa học “Kỹ năng số và an toàn Internet dành cho học sinh”

Triển khai khóa học “Kỹ năng số và an toàn Internet dành cho học sinh”

Khóa học “Kỹ năng số và an toàn Internet dành cho học sinh” đang được mở miễn phí trên nền tảng học trực tuyến mở đại trà OneTouch. Đây là khóa học được Cục An toàn thông tin (Bộ Thông tin và Truyền thông) phối hợp với một số đơn vị triển khai.
Xúc động tâm thư của người mẹ gửi CSGT vì đã mở đường đưa con nhỏ vào viện cấp cứu

Xúc động tâm thư của người mẹ gửi CSGT vì đã mở đường đưa con nhỏ vào viện cấp cứu

Chị Thảo bày tỏ lòng cảm ơn, tri ân sâu sắc trước hành động hết lòng vì nhân dân phục vụ của các chiến sĩ cảnh sát giao thông (CSGT) Công an thành phố Hà Nội khi đã giúp đỡ đưa hai mẹ con đến bệnh viện trong lúc cháu nhỏ đang gặp vấn đề về sức khỏe.
Cụm Đường sắt khu vực Vinh phát động Tết trồng cây và phong trào "Đường tàu – Đường hoa”

Cụm Đường sắt khu vực Vinh phát động Tết trồng cây và phong trào "Đường tàu – Đường hoa”

Chiều ngày 14/2, các công ty, chi nhánh thuộc Cụm Đường sắt khu vực Vinh tổ chức phát động Tết trồng cây Xuân Ất Tỵ và phong trào “Đường tàu – Đường hoa” năm 2025 tại Ga Chợ Sy (huyện Diễn Châu).
Giới trẻ tấp nập tới chùa Hà cầu duyên trong ngày Valentine

Giới trẻ tấp nập tới chùa Hà cầu duyên trong ngày Valentine

Dịp lễ Valentine (14/2), từ sáng sớm đã có rất đông bạn trẻ tới chùa Hà (quận Cầu Giấy, Hà Nội) thắp hương, dâng lễ cầu duyên, với mong muốn may mắn trong tình yêu.
Tại sao tặng sô-cô-la trong ngày lễ tình nhân Valentine?

Tại sao tặng sô-cô-la trong ngày lễ tình nhân Valentine?

Tại sao người ta lại tặng sô-cô-la vào ngày Valentine, có điều gì bí đặc biệt sau truyền thống này? Hãy cùng tìm hiểu về sự xuất hiện đáng yêu của sô-cô-la vào ngày lễ tình nhân nhé.
Cảnh báo lừa đảo nhân dịp Ngày lễ Tình nhân 14/2

Cảnh báo lừa đảo nhân dịp Ngày lễ Tình nhân 14/2

Trước thềm Ngày lễ Tình nhân Valentine (14/2), Meta chia sẻ các công cụ hỗ trợ người dùng trên Facebook, Messenger, Instagram và WhatsApp và công bố nghiên cứu mới về các hình thức lừa đảo tình cảm trên Internet cùng những cập nhật về các biện pháp xử lý đối với hành vi lừa đảo.
Khát vọng cống hiến, đảng viên trẻ tình nguyện lên đường nhập ngũ

Khát vọng cống hiến, đảng viên trẻ tình nguyện lên đường nhập ngũ

Hoàng Đức Hải là tân binh đầu tiên của xã Ngọc Hồi, huyện Thanh Trì được kết nạp vào Đảng Cộng sản Việt Nam trước ngày nhập ngũ. Vượt qua khó khăn của gia đình, câu chuyện nhập ngũ của tân binh Hoàng Đức Hải đã truyền cảm hứng, lan tỏa tinh thần sẵn sàng cống hiến cho nhiều thanh niên địa phương trong độ tuổi thực hiện nghĩa vụ quân sự.
Xem thêm
Phiên bản di động