Chuyện về chiếc cổng làng đẹp nhất Kinh kỳ

	Chàng trai Kinh kỳ “giữ lửa” cho nghệ thuật lân, sư, rồng
	Người phụ nữ gói miền ký ức ở mảnh đất Kinh kỳ
	Tinh túy đất kinh kỳ

Tích xưa một thủa…

Đặt chân đến làng Hồ Khẩu, phố Thụy Khuê (phường Bưởi, quận Tây Hồ, Hà Nội) không khó để chúng ta bắt gặp những chiếc cổng làng cổ kính, nhưng chứa đựng biết bao tích xưa. Đặc biệt hơn, khi gặp những người con ở làng Hồ Khẩu, được trò truyện cùng họ và được lắng nghe những câu truyện xưa xung quanh những chiếc cổng làng, chúng ta mới biết được người dân ở đây họ tự hào về “báu vật” ngàn năm của mình như thế nào.

Cổng làng Hồ Khẩu từng được mệnh danh là cổng làng đẹp nhất kinh kỳ.

Anh Lê Đình Dũng, một người dân sinh ra và lớn lên ở phường Bưởi kể, ngay từ những ngày anh biết nhận thức về cuộc sống thì làng Hồ Khẩu đã có nhiều cổng làng như hiện nay. Ngày nhỏ, mỗi lần rảnh rỗi anh lại được nghe các cụ, các ông kể cho nghe những câu chuyện cổ, những sự tích liên quan đến làng mình. Theo lời kể, xưa kia để đi vào làng người Hồ Khẩu phân biết rất rõ từng cổng, từng đối tượng. Cổng nào dành cho người dân thường đi, cổng nào dành cho quan chức… tuyệt nhiên, không ai được xâm phạm.

“Làng Hồ Khẩu có nhiều cổng, nhưng dân làng chủ yếu đi qua 3 cổng chính là cổng 370, 372 và 376. Trong đó, theo các cụ kể lại, trước đây cổng số 372 chỉ dành cho quan triều đình đi lại. Vì thế, ngày nay mỗi khi làng tổ chức hội, thì kiệu sẽ được rước qua cổng này. Cổng số 376 nằm ngay bên cạnh, là cổng dành cho mọi người dân, đây cũng là cổng được người dân lựa chọn đi lại nhiều nhất. Ngoài ra còn có cổng chùa ở ngõ 370”, anh Dũng kể.

Chia sẻ về những câu chuyện xung quanh những chiếc cổng ở làng Hồ Khẩu, chị Phạm Thanh Hương, người dân sinh sống ở ngõ 378 cho biết, tất cả những tập tục truyền thống của cha ông để lại, giờ đây người làng Hồ Khẩu vẫn giữ nguyên, đặc biệt là những điều kiêng kỵ. Ví dụ như cổng dành cho quan chỉ để dành cho quan và rước kiệu.

Vì thế, khi trong làng có đám cưới, đám hỏi, đám xin… thì đại kỵ việc đi qua cánh cổng này. Chị Hương khẳng định, chưa từng có bất kỳ một đám nào được đi qua chiếc cổng ngõ 372. Dân làng không ai biết tại sao, nhưng người nọ truyền người kia, ông bà bảo lại con cháu nên nhà nào có đám cũng chỉ đi cổng làng ở ngõ 376.

Xã hội phát triển, sau này người dân sử dụng xe may nhiều về làng nhiều, vì thế khi đi qua chiếc cổng làng khó khăn do vướng bậc tam cấp, dân làng Hồ Khẩu đã mở thêm một con ngõ nhỏ ở số 378 để xe máy vào làng.

Hỏi người dân làng này, khi có những chiếc cổng bậc tam cấp gây bất tiện thế, liệu dân có phiền lòng? Đa phần họ đều khẳng định, họ tự hào được sống trong làng này, tự hào có những chiếc cổng làng đã có gần cả nghìn năm tuổi. Chỉ tiếc chiếc cổng không còn nguyên vẹn như vài trăm năm trước đây khi phải gánh lên nó trách nhiệm xã hội.

Hiện nay, con phố Thụy Khuê ngày một sầm uất lên, nghề làm giấy dó truyền thống của làng vì thế cũng bị mất đi, nhà nhà đều chuyển dần sang kinh doanh và buôn bán nhiều mặt hàng khác nhau nhằm đáp ứng nhu cầu của người dân. Họ dần chiếm lĩnh chiếc cổng làng làm nơi buôn bán.

Ngay cả chiếc cổng ở ngõ 372 người làng cũng biến thành chợ cóc. Có lẽ ít người tin, bên ngoài là những xô bồ, là Hồ Tây đắt giá và hiện đại thì chỉ cần bước qua cánh cổng làng này, phiên chợ của một làng quê được tái hiện thanh bình và yên ả đến mức không ai dám nghĩ mình đang ở giữa khu đất vàng của Thủ đô.

Cổng làng “đẹp nhất Kinh kỳ”

Chia sẻ về những chiếc cổng ở làng Hồ Khẩu, ông Vũ Văn Luân, nguyên là Trưởng ban Di tích của làng cho biết, xưa kia những chiếc cổng làng Hồ Khẩu được ví như đẹp nhất kinh kỳ bởi rất nhiều lý do. Đầu tiên phải kể đến là những chiếc cổng này nằm ở những vị thế rất đẹp, trước mặt là dòng sông uốn lượn, sau lưng là một góc của Phượng Thành (một tên gọi cũ của Thăng Long).

Điều đặc biệt tiếp theo tạo nên sự khác biệt đó chính là những câu đối ở hai bên cổng làng, mỗi chiếc cổng đều có ghi lại câu đối, mô tả vẻ đẹp hoặc tính cách của người làng. Như cổng 376 ghi: “Cổ vãng kim lai hành chính đạo/ Nam du Bắc ngoạn ngưỡng Tây Hồ.” Nghĩa là từ xưa đến nay đây là con đường chính để chiêm ngưỡng cảnh đẹp của Hồ Tây.

Câu đối ở cổng chính (ngõ 372) ghi, lịch sử của Làng Hồ gắn liền với thời Hùng Vương. Chuyện kể lại rằng, ngày xưa 2 đức Thánh làng Hồ Khẩu giúp vua Hùng đánh thắng quân thù, mở hội khải hoàn ca ở cổng làng và ghi 2 câu đối ở cổng giữa. Câu đối đại ý rằng: Nơi đây cởi bỏ áo giáp, còn nghe rõ tiếng sóng kình vọng tới,còn nghe cả tiếng ngựa hí/ Đến nay trẻ già còn truyền lại sự việc đó. Tích ấy còn lưu lại ở gò Long Tản và miếu Quy Đôi, gió mưa đã được che chở từ xưa…

Không chỉ có vậy, một trong những lý do nữa kiến cổng làng Hồ Khẩu được coi là đặc biệt và đẹp nhất kinh kỳ bởi, giữa các cổng làng được nối với nhau bằng những chiếc cầu, người làng gọi là gian cầu. Theo đó, trước đây cứ cách một cổng làng là những chiếc cầu nhỏ cong cong. Người làng đi lại trên cầu tấp nập càng làm tôn lên vẻ kiêu kỳ của chiếc cầu, của cổng làng và không gian Hồ Khẩu… Ngày nay, theo thời gian và sự đô thị hóa, những chiếc cầu này đã không còn tồn tại. Đây cũng là một trong những điều tiếc nuối nhất của người dân làng Hồ Khẩu, bởi lẽ, chính sự mai một ấy đã làm mất đi vẻ đẹp của những chiếc cổng làng từng được mệnh danh đẹp nhất kinh kỳ xưa.

Theo nhiều người dân ở làng Hồ Khẩu chia sẻ, trước đây mọi người vẫn thương gọi là làng phát quan, bởi trước ở làng có rất nhiều người đỗ đạt ông nghè, cử nhân, được người làng trọng vọng đón rước. Nhưng kể từ khi một người con rể của làng đỗ đạt, những người già trong làng cho rằng làng nhiều quan nên không cần sửa sang đường xá để đón với nghi thức võng anh đi trước, võng làng theo sau. Điều này khiến người con rể tức giận đã xoay đình quay lưng lại cổng làng. Làng Hồ Khẩu mất quan từ đấy…

Hồ Khẩu mất quan, nhưng người dân làng vẫn chung tay giữ gìn những chiếc cổng làng, để mỗi khi hội hè, đình đám, người già lại tụ hội, kể lại những câu chuyện liên quan đến chiếc cổng làng khi xưa, nhắc lại cổng dành cho quan đi và rước kiệu phải đặc biệt lưu tâm.

Tuấn Minh