Chúng ta đang lãng quên những nhân chứng sống của lịch sử

Ngỡ ngàng  biết Anh hùng còn sống

Hình ảnh Đại tá, anh hùng lực lượng vũ trang La Văn Cầu hòa vào biển người đến viếng Đại tướng Võ Nguyên Giáp xuất hiện trên mặt báo đã khiến không ít người sững sờ vì từ lâu nay họ nghĩ ông đã chết. Với nhiều người Hà Nội thì sự bất ngờ càng tăng lên gấp bội khi người anh hùng ấy sống không phải ở một tỉnh hẻo lánh nào đó mà là ở ngay quận Câu Giấy.  

Đạo diễn Minh Chuyên gặp gỡ anh hùng La Văn Cầu.

53 năm trước đây, trong trận Đông Khê (Chiến dịch Biên giới năm 1950), khi đang chỉ huy tổ bộc phá hàng rào để đơn vị tiến công đồn, La Văn Cầu bị thương gãy nát cánh tay phải. Ông đã nhờ đồng đội chặt đứt cánh tay này để khỏi vướng, sau đó dùng tay trái ôm bộc phá đánh mở đường, tạo thời cơ cho đơn vị đánh chiếm đồn địch. Năm 1952, La Văn Cầu được phong anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân nhưng tên tuổi ông được biết đến nhiều nhất kể từ khi xuất hiện trong sách giáo khoa lịch sử. Trong tâm trí nhiều người dân Việt thì hình ảnh của các anh hùng, liệt sỹ chống Pháp, chống Mỹ… như La Văn Cầu, Cù Chính Lan, Phan Đình Giót, Nguyễn Viết Xuân… thật đẹp vì chính họ đã không nghĩ đến bản thân, không tiếc máu xương để cống hiến cho sự nghiệp giải phóng dân tộc. Chắc chắn, nhiều người cũng mong muốn nhìn tận mắt những nhân vật lịch sử ấy và được nghe họ kể những câu chuyện chiến đấu sinh động hơn những dòng sử sách tóm lược. Rất tiếc những pho sử sống này lại không được ngành giáo dục và xã hội tận dụng và trân trọng theo đúng nghĩa.

Chị Nguyễn Như Minh, phố Minh Khai, Hai Bà Trưng kể: “Ngay sau khi thấy hình ảnh anh hùng La Văn Cầu xuất hiện trên báo, con gái tôi đang học cấp 3 reo lên: “Mẹ ơi, ông La Văn Cầu vẫn còn sống”. Không chỉ cháu mà chính tôi cũng ngạc nhiên vì không thể nghĩ rằng ông vẫn sống và càng ngạc nhiên hơn khi biết ông từ lâu vẫn gắn bó với mảnh đất Hà Nội, nhà ở quận Cầu Giấy, cách nơi gia đình tôi ở chưa đến 40 phút đi xe máy. Nếu như ông thường xuyên được mời đến trường học để kể cho các cháu học sinh, sinh viên những câu chuyện thật và chi tiết hơn sách sử thì có lẽ hai mẹ con tôi sẽ không ngạc nhiên đến vậy”.

Khi nhân chứng bị quên lãng

Suốt một thời gian, xã hội và ngành giáo dục liên tục than phiền trước việc giới trẻ thuộc sử tàu hơn sử ta, có thể kể vanh vách về Khang Hy vi hành, Hoắc Nguyên Giáp…của Trung Quốc nhưng lại lúng túng khi được hỏi về Trần Hưng Đạo, Nguyễn Huệ. Phải nhớ lịch sử và những mốc son đáng nhớ về công cuộc dựng nước và giữ nước của cha ông ta qua các thời kì với nhiều học sinh giống như một cực hình vì nó khô cứng. Để lịch sử có hồn và để học sinh yêu lịch sử thì chính sự xuất hiện của những nhân chứng sống như anh hùng La Văn Cầu, tướng Đồng Sỹ Nguyên…tại các trường phổ thông, đại học…sẽ có giá trị giáo dục lớn.  Nhưng cũng như La Văn Cầu, tướng Đồng Sỹ Nguyên vốn gắn với con đường mòn Hồ Chí Minh huyền thoại trong kháng chiến chống Mỹ cũng chỉ xuất hiện kì cuộc trên báo chí. Với học sinh, ông vẫn còn xa lạ lắm.

Ngay Đại tướng Võ Nguyên Giáp, tên tuổi ông lừng lẫy với những chiến thắng Điện Biên Phủ (năm 1954), chiến dịch giải phóng miền Nam thống nhất đất nước (năm 1975) nhưng tên tuổi của ông xuất hiện trong các cuốn giáo khoa rất ít. Chẳng hạn, sách giáo khoa Lịch sử lớp 9, phần sử Việt Nam có bài: Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc (1953-1954) ở trang 119 nêu diễn biến chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ, nhưng không câu từ nào nói về Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Trong SGK Lịch sử lớp 12, bài 20 với cũng nội dung trên, dù nêu chi tiết hơn về diễn biến trận đánh Điện Biên Phủ, nhưng cũng không một lần nhắc tên nhân vật lịch sử: Võ Nguyên Giáp.

Ngày 18/12/ 2009, Chủ tịch Quốc hội đã tiếp thân mật các anh hùng quân đội, trong số này có rất nhiều cái tên đã đi vào sử sách, vào huyền thoại như: Nguyễn Thị Chiên, người phụ nữ Việt Nam đầu tiên được Nhà nước tuyên dương anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân; Ngô Thị Tuyển, ngày 26/5/1965 trọng lượng cơ thể chỉ 48 kg nhưng vẫn vác bổng hai hòm đạn nặng 98 kg chạy băng băng tiếp tế cho các chiến sĩ pháo binh; Phạm Tuân người Việt Nam đầu tiên đặt chân lên mặt trăng một phi công chiến đấu dũng cảm hạ gục pháo đài bay B52…

Những huyền thoại này nhẽ ra phải được lãnh đạo các bộ ngành, địa phương, rồi ngành giáo dục biết cách trân trọng để thông qua họ đưa việc giáo dục truyền thống, giảng dạy lịch sử đến gần hơn với lớp trẻ. Có lẽ giấc mơ này sẽ còn xa vời và còn xa mãi khi tuổi đời của các nhân chứng lịch sử ngày một nhiều thêm.
Vậy lớp trẻ có quay lưng lại với công lao của các anh hùng dân tộc, có lãng quên lịch sử?. Sự ra đi của Đại tướng Võ Nguyên Giáp để lại nỗi đau trong tim và nỗi buồn trên khóe mắt của hàng triệu người dân Việt nhưng hơn hết một lần nữa tinh thần Việt lại được khơi dậy. Tri ân Đại tướng, hàng triệu bạn trẻ đã hòa vào dòng người bất tận đến viếng Người, có những lời tiếc thương trên facebook của mình. Kho sử sách trong lòng giới trẻ về Đại tướng, về các cuộc vệ quốc vĩ đại của dân tộc cứ thế được nhân lên mãi.

Khắc Hạnh