Câu chuyện phố cổ Hà Nội

(LĐTĐ) LTS: Từ lâu, khu phố cổ Hà Nội được ví là “bảo tàng về lối sống đô thị cổ” của Việt Nam. Nhiều năm nay, xung quanh câu chuyện phố cổ, đã có rất nhiều vấn đề được đưa ra bàn thảo như giãn dân phố cổ, phát huy giá trị văn hóa, bảo tồn di tích... Tuy nhiên, vấn đề “nóng” nhất hiện nay đặt ra là sau những tác động của nhân tố khách quan, nhất là dịch bệnh... thì câu chuyện bảo tồn và phát huy phố cổ cần phải được nhìn nhận, đánh giá lại cái gì là cốt lõi nhất. Phải chăng, đó chính là giá trị tự thân của phố cổ, là văn hóa, tinh thần và cốt cách người dân bản địa.
Phố cổ Hà Nội vắng lặng trong ngày thứ 2 giãn cách xã hội Đến Phố Cổ Hà Nội xem giai thoại về con trâu trong đời sống người Việt Tạo dựng sân chơi trong phố cổ Hà Nội: Khi quyết tâm phải gắn liền với sáng tạo
Câu chuyện phố cổ Hà Nội
Phố cổ những ngôi nhà nhỏ lô xô với mái ngói âm dương vẫn làm thổn thức trong ký ức của biết bao thế hệ người Hà Nội

Bài 1: Di sản và câu chuyện bảo tồn

Khu phố cổ Hà Nội có vị trí đặc biệt, có nguồn lực di sản văn hóa vật thể, phi vật thể phong phú, đa dạng. Trải qua bao thời gian, những ngôi nhà nhỏ lô xô với mái ngói âm dương vẫn làm thổn thức trong ký ức của biết bao thế hệ người Hà Nội. Và ở đó là những nếp nhà, những cốt cách riêng, những phố Hàng thương nhớ…

Nếp xưa nơi phố cổ

Khu phố cổ Hà Nội là một di sản đô thị có kiến trúc độc đáo, với các phố nghề thủ công truyền thống, phố chuyên doanh và nhiều di tích, văn hoá, kiến trúc gắn liền với lịch sử của vùng đất Thăng Long - Đông Đô - Hà Nội. Tiến sĩ - Kiến trúc sư Tô Thị Toàn, Nguyên Phó Trưởng Ban thường trực Ban quản lý phố cổ Hà Nội cho rằng, trong sự phát triển của Thủ đô, khu phố cổ cũng đã có nhiều đổi khác. Thế nhưng từ bao đời nay người dân Hà Nội vẫn trân trọng gìn giữ, nâng niu từng chi tiết kiến trúc nhỏ nhất đến những di sản to lớn cả vật thể và phi vật thể ông bà để lại.

Xét về khía cạnh kiến trúc, trong khu phố cổ phần lớn là các công trình nhà ở có tổ chức không gian hình ống với các lớp công trình có sân trong giếng trời xen kẽ và mái dốc lợp ngói, sơn vôi vàng. Cho đến nay, cuộc sống đời thường của hàng nghìn người dân vẫn diễn ra mỗi ngày ngay trong lòng phố cổ; từng công trình kiến trúc cổ đều in đậm, hằn sâu nếp sống, lối sống văn hóa đặc trưng của con người Hà Nội.

Điển hình như cách bài trí, sắp xếp trong ngôi nhà là sự hòa hợp tinh tế, thể hiện gu thẩm mĩ và sự thanh tao của con người Hà Nội. Nơi thờ cúng tổ tiên là không gian trang trọng nhất với những bức hoành phi, câu đối đặt cạnh bàn thờ gia tiên quanh năm thoang thoảng hương trầm. Những “sập gụ, tủ chè, sách xưa và bình cổ” cùng “chiếc đồng hồ quả lắc già nua”... Tất cả đã cho thấy tâm hồn sâu lắng, nét trầm tư của người Tràng An xưa cũ.

Câu chuyện phố cổ Hà Nội
Hiện nay, nhiều gia đình ở phố cổ vẫn giữ nguyên vẹn những vật dụng, lối kiến trúc cổ từ xưa để lại

Thế nhưng, vẻ đẹp của phố cổ Hà Nội không chỉ là vẻ đẹp của kiến trúc cổ, mà cái chính là “nếp nhà” với những câu chuyện về lối sống, nếp sinh hoạt, việc làm ăn, cách ứng xử của người Hà Nội. Nằm nép mình trên phố Hàng Đào (Hoàn Kiếm - Hà Nội), căn nhà số 72 của gia đình ông Nguyễn Thái An (sinh năm 1943) được xây dựng gần 1 thế kỷ tới nay vẫn giữ vẹn nguyên lối kiến trúc cổ xưa.

Căn biệt thự này từng được nhiều đại gia trả giá hàng trăm tỷ đồng nhưng chủ nhân vẫn kiên quyết không bán. Theo chia sẻ của ông Thái An, đối với gia đình ông, căn nhà không chỉ có giá trị về vật chất mà giá trị về tinh thần còn lớn hơn nhiều. Căn nhà là nơi chứa đựng những kỷ niệm của gia đình ông, đồng thời chứng kiến biết bao sự đổi thay của Hà Nội.

Bố mẹ ông Thái An thuộc thế hệ những thương lái đầu tiên kinh doanh và mở tiệm vải lớn nhất nhì phố Hàng Đào. Nhờ vậy, trong thập niên 40 của thế kỷ trước, gia đình ông đã nổi tiếng khắp Hà Nội nhờ tài kinh doanh giỏi và trở thành một trong những gia đình buôn vải nức tiếng, sở hữu căn nhà rộng chừng 200m2, 3 tầng to nhất phố Hàng Đào. Đến nay, dấu ấn rêu phong không chỉ thể hiện qua từng chi tiết của căn nhà như khung cửa, cầu thang hay những bức ảnh đen trắng đã bạc màu, đó còn là câu chuyện ký ức về hành trình trưởng thành của đám trẻ năm xưa trên “mảnh đất vàng”, được lưu giữ trong trí nhớ của ông Thái An.

Ông chia sẻ: “Cho đến giờ tôi vẫn nhớ da diết tiếng leng keng quen thuộc của tàu điện mà mỗi ngày nghỉ bố tôi lại cho đi thỏa thuê cứ từ chợ Mơ lên chợ Bưởi rồi quay về. Mỗi khi hè đến, chúng tôi hay nhảy tàu điện từ Mai Hắc Đế lên Bờ Hồ rồi về. Ngày đó phố tôi ở trưa hè rất vắng, có khi 15 phút mới lại có chiếc xe đạp đi qua. Thậm chí, một số phố gần đấy vẫn để đu quay dưới lòng đường cho trẻ con chơi. Nhớ quá Hà Nội ngày xưa…”

Khai thác bền vững, hiệu quả

Hiện nay, theo sự phát triển của Thủ đô, của đất nước, phố cổ Hà Nội cũng cần phải có sự thay đổi. Bởi, phố cổ từ lâu đã được biết đến với một không gian phố xá chật chội, nhiều hàng quán kinh doanh, những mái che, mái vẩy chen chúc nhau, nhiều ngôi nhà bị xuống cấp trầm trọng. Tất cả những hình ảnh đó đã khiến phố cổ ngày một không đẹp mắt.

Để tạo nên một diện mạo mới cho phố cổ thì việc tiến hành hành chỉnh trang, thiết kế lại để phù hợp với công năng sử dụng; đồng thời tạo thêm không gian công cộng để phục vụ cho các hoạt động thăm quan du lịch và văn hóa tín ngưỡng là vô cùng cần thiết.

Thực tế, câu chuyện bảo tồn, tôn tạo và phát huy phố cổ Hà Nội được nhắc đến nhiều năm qua, làm sao vừa để gìn giữ di sản quý, vừa khai thác phát triển du lịch và cải thiện điều kiện sinh hoạt cho người dân là một bài toán khó. Trong những năm qua, thành phố Hà Nội cũng như Ủy ban nhân dân quận Hoàn Kiếm cũng đã có nhiều chương trình, đề án nhằm bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa phố cổ.

Phó Giáo sư – Tiến sĩ Nguyễn Trúc Anh, Giám đốc Sở Quy hoạch Kiến trúc Hà Nội nhận định, về kiến trúc, có thể nói, khu phố cổ Hà Nội chính là điển hình của nền kiến trúc dân gian Việt Nam. Do vậy, cần xây dựng một quy hoạch phù hợp với đặc thù các giá trị văn hóa và kiến trúc riêng có của phố cổ Hà Nội để tạo thành một điểm đến hấp dẫn và độc đáo. Hình thành nên những tuyến phố du lịch điển hình nhưng vẫn đảm bảo được tính nguyên dạng của nhà cổ, phố cổ Hà Nội.

Đối với mỗi con phố, nên chọn những vị trí điểm nhấn, trang trọng đặt bảng hiệu giới thiệu ngắn gọn lịch sử lâu đời của nó nhằm cung cấp các thông tin, hiểu biết cơ bản cho người dân và du khách thì mới tôn vinh được giá trị văn hóa của đường phố ấy. Cần hoàn thiện, làm sinh động, độc đáo hơn phố đi bộ của Hà Nội (Hàng Ngang, Hàng Đào, Đồng Xuân) bằng việc kết hợp các hoạt động buôn bán vào ban đêm với các hoạt động văn hóa, văn nghệ vào các thời gian khác trong ngày.

Câu chuyện phố cổ Hà Nội
Các chuyên gia cho rằng, cần hình thành nên những tuyến phố du lịch điển hình nhưng vẫn đảm bảo được tính nguyên dạng của nhà cổ, phố cổ Hà Nội.

Theo Giám đốc Sở Quy hoạch Kiến trúc Hà Nội, cần nghiên cứu, khắc phục phố nghề ở khu phố cổ Hà Nội như một nét văn hóa riêng. Ở mỗi phường nghề, phố nghề chỉ cần khôi phục thí điểm một số cơ sở sản xuất các sản phẩm cổ truyền của phố nghề cùng với việc bán hàng tại chỗ để quảng bá các sản phẩm đó.

Ví dụ như ở Hàng Bạc là cơ sở sản xuất và bán các mặt hàng vàng bạc, Hàng Đào là cơ sở sản xuất, nhuộm màu và bán các mặt hàng vải lụa, quần áo, và cũng như thế thì Hàng Trống với nghề thêu, Hàng Hòm với nghề sơn ta, Hàng Bông với nghề bật bông làm chăn, đệm, Hàng Gai với nghề in, Thuốc Bắc với nghề bốc thuốc…

“Việc hình thành các cơ sở sản xuất và điểm bán hàng như thế sẽ vừa giúp ngành Du lịch trong việc thu hút thêm khách đến đây tìm hiểu, khám phá về các mặt hàng thủ công mỹ nghệ của Hà Nội xưa, vừa giúp bảo vệ, khôi phục được các ngành nghề cổ truyền ở Hà Nội”, ông Nguyễn Trúc Anh cho biết.

Nét khác biệt của Hà Nội so với nhiều thành phố khác ở Việt Nam là khu phố cổ, nơi lưu giữ những giá trị lịch sử - văn hóa được kết tinh qua suốt chiều dài lịch sử hàng nghìn năm. Nhưng có lẽ giá trị nổi bật nhất của khu phố cổ Hà Nội là nét kiến trúc, là những giá trị văn hóa về tinh thần độc đáo.

Những giá độc đáo và quý giá ấy cần phải được nghiên cứu, khai thác để phục vụ cho mục đích phát triển du lịch Thủ đô nhưng hơn thế nữa, chính bằng du lịch, lại để bảo vệ và phát huy nó trong đời sống đương đại.

Bà Trần Thị Thúy Lan, Phó Ban quản lý phố cổ Hà Nội thông tin, khu phố cổ Hà Nội đang chứa đựng một kho tàng giá trị vật thể (121 di tích, gồm 83 di tích lịch sử văn hóa, 30 di tích lịch sử cách mạng và 8 di tích khác; hiện có 25 di tích đã được xếp hạng cấp Quốc gia) với đầy đủ các loại hình tôn giáo, tín ngưỡng: Đình, đền, chùa, hội quán, nhà thờ Hồi giáo, miếu, am…

Cũng như các giá trị phi vật thể đa dạng, hấp dẫn như: Các hoạt động sinh hoạt hàng ngày trên phố của người dân; ẩm thực; các hoạt động biểu diễn văn hóa nghệ thuật dân gian như ca trù, hát xẩm…; những lễ hội truyền thống như: Lễ hội đền Bạch Mã, đình Yên Thái, Lễ hội Trung thu, Lễ hội Kim hoàn… đã góp phần làm nên dấu ấn Thăng Long - Hà Nội nghìn năm văn hiến.

Kim Tiến

(Kỳ 2: Phố cổ trong cơn bão dịch)

Có thể bạn quan tâm

Nên xem

Gắn biển công trình chào mừng Đại hội Mặt trận Tổ quốc Việt Nam quận Tây Hồ lần thứ VII

Gắn biển công trình chào mừng Đại hội Mặt trận Tổ quốc Việt Nam quận Tây Hồ lần thứ VII

(LĐTĐ) Sáng 29/3, Ủy ban nhân dân - Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam quận Tây Hồ tổ chức lễ gắn biển công trình nâng cấp, cải tạo Trường Trung học cơ sở (THCS) Quảng An. Đây là công trình được quận Tây Hồ lựa chọn gắn biển chào mừng Đại hội đại biểu Mặt trận Tổ quốc Việt Nam quận Tây Hồ lần thứ VII - nhiệm kỳ 2024 - 2029.
LĐLĐ huyện Đan Phượng sơ kết hoạt động công đoàn quý I/2024

LĐLĐ huyện Đan Phượng sơ kết hoạt động công đoàn quý I/2024

(LĐTĐ) Ngày 29/3, Liên đoàn lao động (LĐLĐ) huyện Đan Phượng tổ chức hội nghị sơ kết hoạt động công đoàn quý I/2024; triển khai nhiệm vụ, công tác công đoàn quý II/2024.
Tháng 3/2024, khách du lịch đến Hà Nội đạt 2,26 triệu lượt

Tháng 3/2024, khách du lịch đến Hà Nội đạt 2,26 triệu lượt

(LĐTĐ) Ngày 29/3, Sở Du lịch Hà Nội thông tin, tổng khách du lịch đến Hà Nội đạt 2,26 triệu lượt khách, tăng 7,1% so với cùng kỳ năm 2023.
Cần đẩy nhanh tiến độ lựa chọn nhà đầu tư dự án thành phần 3 Vành đai 4 Hà Nội

Cần đẩy nhanh tiến độ lựa chọn nhà đầu tư dự án thành phần 3 Vành đai 4 Hà Nội

(LĐTĐ) Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu thành phố Hà Nội đẩy nhanh tiến độ lựa chọn nhà đầu tư dự án thành phần 3 Vành đai 4 Hà Nội; khẩn trương hoàn thành rà soát lại một số nội dung về nguồn vốn Dự án đường sắt đô thị Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo để đủ điều kiện phê duyệt điều chỉnh chủ trương đầu tư.
Điều kiện để được miễn thi ngoại ngữ trong kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2024

Điều kiện để được miễn thi ngoại ngữ trong kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2024

(LĐTĐ) Từ 22/4/2024, Thông tư 02/2024/TT-BGDĐT về sửa đổi, bổ sung một số điều của Quy chế thi tốt nghiệp trung học phổ thông (THPT), chính thức có hiệu lực.
Hà Nội điều chỉnh tăng diện tích đất thu hồi tại 27 dự án

Hà Nội điều chỉnh tăng diện tích đất thu hồi tại 27 dự án

(LĐTĐ) Hội đồng nhân dân (HĐND) thành phố Hà Nội thống nhất điều chỉnh tăng diện tích đất thu hồi tại 27 dự án với tổng diện tích 53,21ha; điều chỉnh giảm diện tích đất thu hồi tại 11 dự án với tổng diện tích 33,18ha.
Hà Nội giảm mức thu học phí từ năm học 2023 - 2024

Hà Nội giảm mức thu học phí từ năm học 2023 - 2024

(LĐTĐ) Ngày 29/3, tại Kỳ họp thứ 15, HĐND thành phố Hà Nội đã thông qua quy định mức thu học phí đối với các cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông công lập trên địa bàn, thay thế Nghị quyết số 03/2023/NQ-HĐND được ban hành vào ngày 4/7/2023. Theo đó mức thu học phí từ năm học 2023 - 2024 sẽ giảm đáng kể.

Tin khác

Gắn biển công trình chào mừng Đại hội Mặt trận Tổ quốc Việt Nam quận Tây Hồ lần thứ VII

Gắn biển công trình chào mừng Đại hội Mặt trận Tổ quốc Việt Nam quận Tây Hồ lần thứ VII

(LĐTĐ) Sáng 29/3, Ủy ban nhân dân - Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam quận Tây Hồ tổ chức lễ gắn biển công trình nâng cấp, cải tạo Trường Trung học cơ sở (THCS) Quảng An. Đây là công trình được quận Tây Hồ lựa chọn gắn biển chào mừng Đại hội đại biểu Mặt trận Tổ quốc Việt Nam quận Tây Hồ lần thứ VII - nhiệm kỳ 2024 - 2029.
Hà Nội điều chỉnh tăng diện tích đất thu hồi tại 27 dự án

Hà Nội điều chỉnh tăng diện tích đất thu hồi tại 27 dự án

(LĐTĐ) Hội đồng nhân dân (HĐND) thành phố Hà Nội thống nhất điều chỉnh tăng diện tích đất thu hồi tại 27 dự án với tổng diện tích 53,21ha; điều chỉnh giảm diện tích đất thu hồi tại 11 dự án với tổng diện tích 33,18ha.
Công an quận Nam Từ Liêm đón nhận Huân chương Chiến công hạng Nhất

Công an quận Nam Từ Liêm đón nhận Huân chương Chiến công hạng Nhất

(LĐTĐ) Mới đây, Công an quận Nam Từ Liêm trang trọng tổ chức Lễ đón nhận Huân chương Chiến công hạng Nhất và chào mừng 10 năm ngày thành lập Công an quận (1/4/2014 - 1/4/2024).
Lấy trục sông Hồng làm trung tâm phát triển là điểm nhấn quan trọng

Lấy trục sông Hồng làm trung tâm phát triển là điểm nhấn quan trọng

(LĐTĐ) Góp ý Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, các đại biểu cho rằng, việc lấy sông Hồng là trung tâm phát triển, gắn với lịch sử văn hóa Thủ đô là điểm nhấn quan trọng. Tuy nhiên, phải quan tâm đến quy hoạch tuyến đường ven sông, kết nối với các cây cầu và lan ra các tuyến đường theo 5 trục động lực.
Hội viên, phụ nữ quận Bắc Từ Liêm thực hiện tốt các phong trào thi đua

Hội viên, phụ nữ quận Bắc Từ Liêm thực hiện tốt các phong trào thi đua

(LĐTĐ) Trong năm 2023, Hội Liên hiệp Phụ nữ (LHPN) quận Bắc Từ Liêm luôn chú trọng đổi mới nội dung, phương thức phát động và tổ chức, triển khai các phong trào thi đua yêu nước với các nội dung phong phú, thiết thực, đáp ứng yêu cầu, nguyện vọng của cán bộ, hội viên phụ nữ trong toàn quận.
Cầu Thượng Cát  và cầu Thạch Hãn 1 có thiết kế khác nhau

Cầu Thượng Cát và cầu Thạch Hãn 1 có thiết kế khác nhau

(LĐTĐ) Tại họp báo thông tin về tình hình kinh tế - xã hội quý I/2024 do UBND thành phố Hà Nội tổ chức, Phó Giám đốc Sở Quy hoạch và Kiến trúc Hà Nội Nguyễn Bá Nguyên khẳng định, thiết kế cầu Thượng Cát (Hà Nội) và cầu Thạch Hãn 1 (Quảng Trị) không giống nhau.
Chỉnh lý nhiều quy định quan trọng về cải tạo, tái thiết đô thị trong dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi)

Chỉnh lý nhiều quy định quan trọng về cải tạo, tái thiết đô thị trong dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi)

(LĐTĐ) Phó Giám đốc Sở Tư pháp Hà Nội Nguyễn Công Anh cho biết, qua những lần xin ý kiến, cơ bản việc tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) được các cơ quan Trung ương, đại biểu Quốc hội đánh giá cao và tán thành nhiều nội dung; lãnh đạo Quốc hội đánh giá đủ điều kiện để trình kỳ họp thứ 7 của Quốc hội.
Hàng loạt KOL, Tiktoker livestream bán hàng góp sức đưa hàng Việt Nam lan tỏa

Hàng loạt KOL, Tiktoker livestream bán hàng góp sức đưa hàng Việt Nam lan tỏa

(LĐTĐ) Sáng 28/3, Thành đoàn Hà Nội đã phối hợp với các đơn vị tổ chức chương trình “Ngày hội người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam”. Thực hiện chuyển đổi số, có khoảng 50 KOL, Tiktoker đến từ các trường đại học trên địa bàn Thành phố sẽ thực hiện livestream bán hàng tại chương trình.
Quận Đống Đa hướng dẫn lấy ý kiến cử tri về sắp xếp đơn vị hành chính trên địa bàn

Quận Đống Đa hướng dẫn lấy ý kiến cử tri về sắp xếp đơn vị hành chính trên địa bàn

(LĐTĐ) Phó Bí thư Thường trực Quận ủy, Chủ tịch Hội đồng nhân dân quận Đống Đa Nguyễn Anh Cường đề nghị, việc lấy phiếu ý kiến cử tri tại các phường cần được thực hiện đúng trình tự, thủ tục theo quy định pháp luật.
Quận Tây Hồ ra mắt Chi bộ Ban Quản lý Hồ Tây

Quận Tây Hồ ra mắt Chi bộ Ban Quản lý Hồ Tây

(LĐTĐ) Sáng 27/3, Quận ủy Tây Hồ tổ chức lễ ra mắt Chi bộ Ban Quản lý Hồ Tây. Chi bộ Ban Quản lý Hồ Tây phấn đấu thực hiện tốt các nhiệm vụ chính trị, tham mưu, giúp việc cho Ủy ban nhân dân quận Tây Hồ quản lý toàn diện, tập trung thống nhất khu vực Hồ Tây và vùng phụ cận; triển khai thực hiện hiệu quả công tác xây dựng Đảng.
Xem thêm
Phiên bản di động