Khắc phục kẽ hở luật và thực thi pháp luật

	Cơ quan thực thi có vi phạm Luật Tố tụng?
	Không bỏ lọt tội phạm gắn với không để oan, sai

Từ dấu hiệu bất thường đến cấu thành chuyên án

Trung tuần tháng 7.2016, khu vực tập kết hàng hóa vi phạm của Cục Chống buôn lậu thuộc Tổng cục Hải quan tiếp nhận từ Ban chuyên án E316 gần 200 kiện hàng với trọng lượng hơn 2,5 tấn. Số hàng này là lá Thiên đường hay còn gọi lá Khat, loại thảo mộc có thành phần Cathinone - một chất ma túy cực mạnh nằm trong danh mục các chất ma túy tuyệt đối cấm sử dụng trong y học và đời sống xã hội. Độc tính của lá Khat mạnh gấp nhiều lần ma túy “đá” và cocaine, mạnh gấp 500 lần các loại ma túy thông thường khác.

Trong quá trình thông quan hàng hóa - lực lượng chức năng phát hiện nhiều nghi vấn.

Nói về nghi vấn đưa đến phát hiện loại ma túy lần đầu tiên đưa vào Việt Nam này, Chi cục trưởng Chi cục Hải quan Chuyển phát nhanh (Cục Hải quan TP. Hà Nội) Hoàng Minh Tú cho biết: Tháng 3.2016, khi soi chiếu hành lý, hàng hóa của các kiện hàng có vận đơn đến từ các nước Etiopia, Kenia, Nam Phi, lực lượng hải quan Hà Nội đã thấy điểm bất thường, đó là vì sao lại nhập khẩu hàng tấn chè vào Việt Nam? Trong khi nước mình là một trong 5 nước xuất khẩu chè lớn nhất thế giới, rồi lại chia nhỏ, đóng gói, dán nhãn mác xuất đi các quốc gia khác như Australia, Hà Lan, Mỹ. Chắc chắn phải có gì bất thường trong những vận đơn này?

Nghi vấn đó khiến lực lượng hải quan lặng lẽ thu thập, phân tích, xử lý thông tin và nhận thấy những dấu hiệu về một đường dây vận chuyển trái phép chất ma túy có nguồn gốc thảo mộc từ nước ngoài vào Việt Nam. Cục Hải quan TP. Hà Nội lập tức phối hợp với Cục Điều tra chống buôn lậu - Tổng cục Hải quan và Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy (C47 - Bộ Công an) lập chuyên án đấu tranh triệt phá. "Có tổng số 199 kiện hàng với trọng lượng khoảng hơn 2,5 tấn vận chuyển vào Hà Nội theo đường bưu chính quốc tế và đường hàng không. Tất cả các mẫu mà Hải quan gửi giám định tại Viện Khoa học hình sự đều cho thấy kết quả có thành phần cathinone. Trong vụ án này, chủ mưu là các đối tượng ở nước ngoài, người gửi và người nhận là những người được thuê vận chuyển tại Việt Nam"- ông Tú cho biết thêm.

Giả danh lá chè để qua mắt cơ quan chức năng

Theo Cục Cành sát Điều tra tội phạm về ma túy: Các đường dây tội phạm ma túy do các đối tượng gốc Phi cầm đầu đang đẩy mạnh việc dùng Việt Nam làm địa bàn trung chuyển lá Khat từ châu Phi tới các nước, chủ yếu là Mỹ. Khi làm thủ tục hải quan, các công ty do các đối tượng gốc Phi điều hành khai gian là chè ngoại, hoặc lá “Henna”, có xuất xứ tại Việt Nam, dùng để chế tạo mỹ phẩm, tạo mực xăm nghệ thuật. Chính vì khai báo trên, một khối lượng lớn lá Khat với danh nghĩa lá “Henna” được Cục Bảo vệ thực vật - Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chứng nhận, cấp giấy phép xuất khẩu. Do vậy, khi làm thủ tục thông quan, lô hàng này được đưa vào luồng xanh, miễn kiểm tra hải quan. Từ đó, lá Khat được xuất khẩu trót lọt ra nước ngoài.

Trước sự việc này, Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) Hoàng Trung cho rằng, theo đúng quy trình và đúng chức năng thì cán bộ kiểm dịch thực vật của đơn vị có nhiệm vụ kiểm tra hàng hóa này. Khách hàng đến khai báo là lá chè và có kèm theo Giấy chứng nhận Kiểm dịch thực vật của nước xuất khẩu. Hơn nữa, tên khoa học thể hiện rất rõ, nhìn thì cũng đúng là lá khô rồi. Cũng vì là lá khô, nên những nguy cơ về kiểm dịch thực vật thì chúng tôi cũng rất yên tâm. Hơn nữa, đơn vị cũng không có khả năng, thẩm quyền để kiểm tra xem trong lá đó có chất gì. Nếu có kiểm tra thì cũng không ai nghe chúng tôi và công nhận kết quả đó, mà làm như vậy thì chúng tôi sai thẩm quyền, gây nhũng nhiễu doanh nghiệp.

Rà soát khe hở luật pháp

Cũng theo ông Trung, để khắc phục tình trạng trên, về phía Cục đã yêu cầu cả hệ thống kiểm dịch thực vật tập trung phối hợp với các cơ quan chức năng để kiểm tra, kiểm soát, phát hiện nhanh chóng, kịp thời đối với các loại lá khô ở Việt Nam, đặc biệt là đối với các loại lá như lá Khat. Cục cũng soạn thảo văn bản gửi cho các nước xuất khẩu yêu cầu giải thích tại sao gọi đó là chè và cấp giấy chứng nhận cho lá đó là chè, trong khi về Việt Nam thì cơ quan chức năng lại phát hiện đó là lá Khat.

Tuy nhiên, việc cấp Giấy Chứng nhận Kiểm dịch thực vật chưa đáng lo ngại bằng việc... khó có thể xử lý hình sự vụ vận chuyển lá Khat, bởi những văn bản quy phạm pháp luật lộ ra những kẽ hở đối với loại tội phạm này. Nghị định 82/2013/NĐ-CP của Chính phủ ghi rõ là cathinone nằm trong danh mục I, đứng thứ 9, là một chất ma túy cực mạnh tuyệt đối cấm sử dụng trong y học và đời sống xã hội. Nhưng trong bộ Luật Hình sự năm 2015 (đang được sửa đổi) và Luật Hình sự 2009, thì lá Khat lại chưa được quy định.

Về vấn đề này, Thiếu tướng Nguyễn Anh Tuấn - Cục trưởng Cục điều tra tội phạm về ma túy (C47- Bộ Công an) chỉ rõ: Bộ Luật Hình sự năm 2015, tại điều 247 quy định từng mức phạt tù cho "Tội trồng cây thuốc phiện, cây côca, cây cần sa hoặc các loại cây khác có chứa chất ma túy". Luật để mở các loại "cây khác" chính là nhằm khi phát hiện cây ma túy mới, ngoài 3 loại cây cô ca, cần sa, thuốc phiện thì sẽ xử lý được về mặt pháp luật. Như lá Khat chính là "các loại cây khác có chứa chất ma túy".

Thế nhưng, tại các điều sau đó như 248, 249 và 250 lần lượt quy định mức phạt tù về "Tội sản xuất trái phép chất ma túy", "Tội tàng trữ trái phép chất ma túy", "Tội vận chuyển trái phép chất ma túy", khi cụ thể hóa từng hành vi thì luật lại chỉ xử lý hình sự với người nào tàng trữ mua, bán, vận chuyển "lá, thân, rễ cây thuốc phiện, cây cần sa, cây cô ca". Nghiễm nhiên các “cây khác”, trong đó có lá Khat đã bị bỏ qua. Đây là kẽ hở trong luật, nếu không kịp điều chỉnh, bổ sung thì sau lá Khat sẽ còn nhiều loại "cây khác" bị lọt lưới.

Theo Thiếu tướng Nguyễn Anh Tuấn, C47 đã thấy kẽ hở này và báo cáo Bộ Công an đề nghị sửa đổi, bổ sung vào Luật. Đồng thời, có văn bản báo cáo Viện Kiểm sát nhân dân tối cao để xin ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc xử lý hành vi vận chuyển, mua bán, tàng trữ lá Khat, xử lý hình sự những người vi phạm liên quan đến loại lá này.

Hạnh Quỳnh