“Cát tặc” vẫn lộng hành: Không thể mãi buông lỏng

	Lần này thì gay rồi!
	​Lãnh đạo Chi Cục Đê điều Hà Nội 'hiến kế' ngăn chặn nạn cát tặc
	Nhiều nơi nhân dân phải tay không chiến đấu với "cát tặc"

Theo Phó Thủ tướng Trương Hoà Bình, qua phản ánh của báo chí cho thấy: Có căn cứ cho rằng ở một số địa phương chưa đấu tranh, xử lý tình hình khai thác cát sỏi trái phép, có nơi xử lý không nghiêm minh.

Dẹp cát tặc là nhiệm vụ “không thể biết rồi khổ lắm nói mãi”.

“Có nơi khai thác cát sỏi trái phép hết sức lộng hành, người dân không biết dựa vào đâu, phải tự đấu tranh với “cát tặc”. Lực lượng chức năng nhiều nơi chưa xử lý, có sự buông lỏng của chính quyền để khai thác cát sỏi trái phép lộng hành, có nơi còn ý kiến nêu có hiện tượng tiêu cực, bao che” – Phó Thủ tướng Trương Hoà Bình nêu.

Do đó, Phó Thủ tướng Trương Hoà Bình đề nghị các địa phương cần đánh giá nghiêm túc, khách quan, chỉ rõ nguyên nhân, hạn chế yếu kém, đề xuất giải pháp quyết liệt, hiệu quả trong đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng “cát tặc” đang gây hậu quả lớn về thất thoát tài nguyên, sạt lở bờ sông, thiệt hại hoa màu, mất an ninh trật tự của địa phương…

Theo báo cáo của Bộ Công an, từ sau Tết Nguyên đán đến nay, tình hình khai thác cát sỏi trái phép trên các tuyến sông, cửa biển hoạt động trở lại phức tạp với thủ đoạn tinh vi, có nơi công khai, lộng hành, đe doạ và hành hung người dân ngăn cản hoạt động khai thác cát trái phép, tình trạng lập bến bãi tập kết vật liệu xây dựng, xây nhà ở trái phép, công trình phụ tràn lan tại các địa phương như Hà Nội, Phú Thọ, Bình Thuận, Lâm Đồng, Khánh Hoà, Bến Tre, Bà Rịa – Vũng Tàu, Thừa Thiên – Huế…

Bộ Công an cũng nhận định: Lợi dụng sự buông lỏng quản lý của các cơ quan chức năng trong việc mua bán hoá đơn, để đưa một số lượng lớn cát được khai thác trái phép đi tiêu thụ tại các dự án có nhu cầu san lấp lớn diễn ra ở nhiều địa phương, gây thất thu thuế cho Nhà nước, gia tăng tình trạng khai thác cát, sỏi trái phép. Thậm chí, ngay cả các đơn vị có giấy phép khai thác khoáng sản cũng lợi dụng khe hở của pháp luật, sự thiếu kiểm tra, buông lỏng quản lý của các cơ quan chức năng để tiến hành khai thác ngoài diện tích, dẫn đến sạt lở bờ sông.

Đánh giá về những bất cập trong công tác quản lý, Bộ Công an cho rằng quy định pháp luật về xử lý hình sự hành vi khai thác cát, sỏi trái phép chưa cụ thể, rõ ràng. Cụ thể, theo quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017, định lượng giá trị tang vật hoặc giá trị thu lợi bất chính để cấu thành tội phạm vẫn còn quá cao, rất khó để khởi tố, truy cứu trách nhiệm hình sự đối với cá nhân, tổ chức hoạt động khai thác cát trái phép.

Bộ Công an nêu, đối tượng khai thác cát trái phép chỉ bị truy cứu trách nhiệm hình sự khi xác định thu lợi bất chính trên 100 triệu đồng hoặc giá trị tang vật cát trên 500 triệu đồng. Vì vậy, hiện nay, các vụ khai thác cát trái phép khi phát hiện không đủ định lượng trong một lần vi phạm để khởi tố hình sự.

Ngoài ra, theo Bộ Công an, ở một số địa bàn phức tạp về hoạt động khai thác, tập kết kinh doanh trái phép cát sỏi chính là những nơi mà chính quyền địa phương cấp huyện, xã buông lỏng quản lý, thờ ơ, đùn đẩy trách nhiệm cho cấp trên trong việc đấu tranh, xử lý.

Kết quả đấu tranh xử lý tội phạm của công an các tỉnh trong cả nước qua 2 đợt cao điểm đã kiểm tra 13.610 vụ/4.286 đối tượng có hành vi vi phạm pháp luật trong hoạt động khai thác, tập kết cát và an toàn giao thông đường thuỷ, tuy nhiên mới xử lý hình sự có 7 vụ/7 bị can về hành vi “vi phạm các quy định về thăm dò, khai thác tài nguyên” theo Điều 227 Bộ luật Hình sự 2015, tịch thu 142 tàu hút cát và 800 công cụ, phương tiện khai thác cát trái phép, tổng số tiền xử phạt 69,6 tỷ đồng.

Từ đầu năm 2019 đến nay, có 14/20 địa phương đã phát hiện 659 vụ/426 đối tượng về hành vi khai thác cát trái phép và tập kết kinh doanh cát trái phép. Tổng số tiền xử phạt hơn 12 tỷ đồng, tịch thu 4.685 m2 cát, 73 ghe thuyền, 2 ô tô, 1 máy xúc, khởi tố 2 vụ về hành vi khai thác cát trái phép.

Lý giải nguyên nhân kiểm tra nhiều, phạt ít, báo cáo của Bộ Công an cho rằng, các doanh nghiệp lợi dụng giấy phép khai thác cát để khai thác ngoài diện tích được cấp phép đến khi lực lượng chức năng kiểm tra không thể xử lý do không thể xác định được và cũng không có văn bản pháp luật nào quy định cách tính vượt 10% diện tích mỏ đối với mỏ cát sỏi dưới nước.

Nhiều địa phương quy định giờ hoạt động khai thác đối với mỏ cát nhưng khi các mỏ cát hoạt động ngoài giờ quy định thì các lực lượng chức năng chỉ có thể nhắc nhở, không thể xử lý về hành vi khai thác trái phép do không có văn bản quy định hành vi đó là khai thác trái phép.

Đối với các dự án nạo vét luồng thì chưa quy định cụ thể đối với khai thác trái phép khi các đối tượng lợi dụng các dự án nạo vét để khai thác cát không đúng vị trí được nạo vét, khai thác vượt độ sâu, khai thác vượt khối lượng cho phép…

Nêu lên khó khăn về xử lý hình sự đối với hành vi này, Bộ Công an cho biết, định lượng giá trị tang vật hoặc giá trị thu lợi bất chính để cấu thành tội phạm vẫn còn quá cao nên “rất khó khởi tố”, truy cứu trách nhiệm hình sự đối với cá nhân, tổ chức hoạt động khai thác cát trái phép.Tại các dự án, công trình có sử dụng khối lượng lớn cát san lấp, thời gian qua các đối tượng đã lợi dụng thủ tục đơn giản (kê khai điện tử) trong việc kê khai thuế, tiến hành mua bán hoá đơn để hợp thức hoá cát được khai thác trái phép.

Tại một số địa bàn phức tạp về hoạt động khai thác cát trái phép, tập kết bến bãi thường là những nơi mà chính quyền địa phương (cấp huyện, xã) buông lỏng quản lý, tạo điều kiện cho các tổ chức, cá nhân thuê đất bãi nhưng sử dụng sai mục đích để tập kết bến bãi kinh doanh vật liệu xây dựng; thờ ơ, đùn đẩy trách nhiệm cho các cơ quan cấp trên trong việc xử lý đối với hoạt động khai thác cát trái phép nên khi các cơ quan chức năng kiểm tra, xử lý bàn giao lại cho các địa phương thì chỉ một thời gian ngắn sau tình trạng khai thác cát trái phép lại bùng phát trở lại.

Hà Phong