Bài 1: Phố cổ “sống và động”
![]() | Người lưu giữ nét văn hóa xưa |
![]() | Nhếch nhác nơi di tích |
Mặc dù ngày nay, khu phố cổ Hà Nội đã có biến đổi, song đâu đó, vẫn bảo tồn những dấu tích truyền thống và sinh hoạt tín ngưỡng tâm linh, lễ hội, ẩm thực, nếp sống thanh lịch, hiện đại… Tuy nhiên, trước thách thức của quá trình đô thị hóa, lễ hội truyền thống ở khu phố cổ Hà Nội không còn diễn ra đầy đủ như xưa kia
Phố cổ Hà Nội tự thân đã “sống” và sống khỏe từ ngàn xưa khi là phần thị sản xuất ngành hàng theo quần thể Phường - Hội, phục vụ nhu cầu của nhân dân khu vực liền kề. Những năm gần đây, chính quyền và nhân dân khu phố cổ cũng đã không ngừng làm “sống - động” thêm những giá trị vật thể và phi vật thể, qua đó nâng cao đời sống nhân dân khu vực cũng như chất lượng đô thị khu vực nội đô lịch sử của Thủ đô Hà Nội.
Di sản văn hóa truyền thống đặc sắc
Từ khi hình thành tại khu vực giáp dòng sông Hồng (về phía Bắc và phía Đông), nơi đây trở thành phần “Thị” của “Thành” (liền kề về phía Tây) với các phường hội, khu phố nghề cung cấp các mặt hàng phục vụ kinh thành. Với vị thế đất cao, tốt lại thuận tiện giao thương đường thủy, bộ và đường sắt (cầu Long Biên phía Đông Bắc) nên nơi đây trở thành khu vực có mật độ dân cư, mật độ xây dựng và hoạt động kinh doanh buôn bán thuộc loại lớn nhất cả nước.
![]() |
Đình Kim Ngân một trong số ít các đình, đền thờ tổ nghề đã được tu tạo, phục dựng khang trang. |
Đặc trưng của khu phố cổ Hà Nội là sự kết hợp hài hòa giữa nhà ở, các cửa hàng và các công trình tôn giáo, tín ngưỡng (đình, đền, chùa), duy trì nếp sống, tập tục làm ăn và các hoạt động lễ hội gắn với các di tích lịch sử, văn hóa tiêu biểu thờ Tổ nghề, hội chợ gắn với nghề truyền thống, các hoạt động kinh doanh sản xuất tại các phố nghề đặc trưng… góp phần vào kho tàng văn hóa quý giá của Hà Nội.
Điều đáng nói, trong các đền, chùa, miếu trong khu phố cổ Hà Nội thì đền thờ các vị Tổ nghề chiếm số lượng đáng kể. Đó là đình Hài Tượng (ngõ Hài Tượng) thờ tổ nghề làm giầy; Đinh Xuân Phiến ở số 4 Hàng Quạt thờ tổ nghề làm quạt, Đình thợ tiện ở 23 Hàng Hành thờ tổ nghề thợ tiện; Đình Tú thị ở số 2 ngõ Tạm Thương thờ tổ nghề thêu; ngôi đền ở số 22 Lò Sũ thờ tổ nghề mộc, Đền Trúc Lâm ở số 40 Hàng Hành cũng thờ tổ nghề làm đồ da, Đình bán yếm lụa thờ tổ nghề nhuộm điều ở 36 phố Hàng Đào…Đình đền tổ nghề ở Thăng Long Hà Nội được lập nên để tôn vinh những người có công dạy cho dân nghề nghiệp khiến cho mọi người có cơm no áo ấm, cuộc sống hạnh phúc yên vui. Điều này thể hiện rõ đạo lý, truyền thống “ăn quả nhớ kẻ trồng cây”, “uống nước nhớ nguồn” của người Việt Nam chúng ta.
Đổi thay và gìn giữ
Hiện nay, cùng với chợ đầu mối Đồng Xuân – Bắc Qua, các con phố trong khu phố cổ đều tham gia vào hoạt động dịch vụ, buôn bán tạo nên một “chợ trời” khổng lồ giữa trung tâm đô thị lịch sử. Các mặt hàng tuy theo phố nhưng không hẳn cố định, được linh hoạt thay đổi, thích ứng. Cấu trúc nhà cũng vì thế mà thay đổi theo: Từ chỗ cấu trúc công trình gồm cả cửa hiệu, nơi ở, xưởng sản xuất đến nay bán buôn, bán lẻ các mặt hàng nhập từ khắp nơi thì công trình lại phá bỏ cả không gian sân trong để có được diện tích lớn nhất. Cùng đó, trước thách thức của quá trình đô thị hóa, hiện đại hóa và hội nhập, lễ hội truyền thống ở khu phố cổ không còn diễn ra đầy đủ như thời xưa. Tuy nhiên, xã hội hiện đại vẫn được cộng đồng duy trì các lễ hội ở các cấp độ khác nhau.
“Căn cứ vào thư tịch cổ, mỗi dịp giỗ tổ nghề những người thợ dù làm ăn ở đâu cũng tụ họp về đền thờ tổ đông đủ. Họ gặp nhau tay bắt mặt mừng, trao đổi kinh nghiệm làm ăn, ai cũng hy vọng năm tới được tổ nghề phù hộ, nghề nghiệp tấn tới, cuộc sống người thợ sẽ ngày một sung túc hơn. Trong lễ giỗ tổ người thợ tổ chức lễ trình nghề để diễn lại những thao tác nghề nghiệp trước sự chứng giám của tổ nghề; hoặc tổ chức thi tay nghề, giải thưởng tuy không lớn nhưng ai nấy đều hồ hởi và tin rằng năm tới sẽ làm ăn khấm khá hơn” – PGS.TS. Đỗ Thị Hảo, Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp Văn học nghệ thuật Hà Nội. |
Bà Trần Thị Thúy Lan, Phó BQL Phố cổ Hà Nội cho biết, bên cạnh các hoạt động lễ hội, hàng năm, BQL Phố cổ Hà Nội đã chủ động phối hợp với các phòng ban chuyên môn tổ chức thêm các hoạt động văn hóa nghệ thuật, triển lãm, trưng bày giới thiệu về văn hóa phi vật thể như: Văn hóa Trà Việt, trình diễn 3 dòng tranh dân gian, nghề gốm, nghề lụa, nghề làm nón, làm đàn, làm quạt tại 4 điểm di tích như: Ngôi nhà Di sản 87 Mã Mây, Trung tâm Thông tin di sản Phố cổ 28 Hàng Buồm, Đình Kim Ngân 42-44 Hàng Bạc, Đình Đồng Lạc 38 Hàng Đào và Trung tâm Giao lưu Văn hóa Phố cổ Hà Nội; giới thiệu âm nhạc truyền thống như: Ca trù, hát xẩm, hát trống quân, hát văn …
“Đặc biệt Ban cũng phối hợp với CLB ca trù Thăng Long và Hà Nội tổ chức biểu diễn ca trù - di sản văn hóa phi vật thể đã được UNESCO công nhận, tại ngôi nhà di sản và Đình Kim Ngân để quảng bá, giới thiệu nghệ thuật đặc sắc của dân tộc tới bà con nhân dân và du khách quốc tế. Qua đó góp phần bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống, nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cho người dân trong khu phố cổ” – bà Trần Thị Thúy Lan cho biết.
Được biết, để bảo tồn, gìn giữ và phát huy các lễ hội truyền thống, UBND quận Hoàn Kiếm đã thống nhất chọn ra 14 lễ hội cần được bảo tồn và phát huy ở hai cấp độ như lễ hội đền Bạch Mã, lễ hội đình Yên Thái, lễ hội Đông Y – thuốc cổ truyền ở phố Lãn Ông, lễ hội Vua Lê đăng quang, lễ hội Trung thu phố cổ… Thực tế cho thấy các lễ hội trên được quận, phường và các di tích tổ chức đã đi vào cuộc sống và được cộng đồng người dân phố cổ tham gia rất nhiệt tình.
Trong xã hội hiện đại, dù không gian phố cổ chật hẹp, song sinh hoạt tâm linh ở đường phố vẫn được tổ chức, đây là nét đặc sắc trong sinh hoạt văn hóa truyền thống ở vùng đô thị náo nhiệt này. Lễ hội cổ truyền ở đường phố sẽ càng hấp dẫn khách du lịch khi về tham quan phố cổ Hà Nội. Tuy nhiên, cũng phải nhìn nhận rằng công tác bảo tồn, tôn tạo các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể khu phố cổ Hà Nội là một công việc rất khó khăn, phức tạp và lâu dài. Đây không chỉ là nhiệm vụ của các cấp lãnh đạo chính quyền mà còn là nhiệm vụ chung của cả cộng đồng, đặc biệt là các tầng lớp nhân dân đang sinh sống trong khu phố cổ.
Kỳ 2: Khó khăn và giải pháp
Tuấn Dũng
Có thể bạn quan tâm
Nên xem
![Công an điều tra nguyên nhân vụ tai nạn làm 4 người tử vong tại huyện Hoài Đức](http://laodongthudo.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/16/19/cong-an-dieu-tra-nguyen-nhan-vu-tai-nan-lam-04-nguoi-tu-vong-tai-huyen-hoai-duc-20240716195122.jpg?rt=20240716195125?240716092725)
Công an điều tra nguyên nhân vụ tai nạn làm 4 người tử vong tại huyện Hoài Đức
![Tôn vinh 135 điều dưỡng tiêu biểu trong công tác chống dịch giai đoạn 2020 - 2023](http://laodongthudo.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/16/19/croped/8ac97eae6a13c84d910220240716192441.jpg?240716092413)
Tôn vinh 135 điều dưỡng tiêu biểu trong công tác chống dịch giai đoạn 2020 - 2023
![Tủ sách Công đoàn góp phần nâng cao đời sống văn hóa cho công nhân lao động](http://laodongthudo.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/16/18/croped/a120240716182640.jpg?240716083132)
Tủ sách Công đoàn góp phần nâng cao đời sống văn hóa cho công nhân lao động
![Phát động Chương trình “Chung tay xoa dịu nỗi đau da cam năm 2024”](http://laodongthudo.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/16/19/croped/z5639544013623-854173a9b856bb851a9075959b069f9620240716194816.jpg?240716082730)
Phát động Chương trình “Chung tay xoa dịu nỗi đau da cam năm 2024”
![Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh vào top 10 bệnh viện chất lượng nhất Thành phố Hồ Chí Minh](http://laodongthudo.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/16/17/0220240716174122.png?rt=20240716174157?240716064559)
Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh vào top 10 bệnh viện chất lượng nhất Thành phố Hồ Chí Minh
![Hà Nội: Tổ chức Tết Trung thu cho trẻ em an toàn, thiết thực](http://laodongthudo.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/16/15/minh-hoa-dem-hoi-trang-ram20240716154202.jpg?rt=20240716154204?240716060656)
Hà Nội: Tổ chức Tết Trung thu cho trẻ em an toàn, thiết thực
![Tăng mức trợ cấp một lần khi nghỉ hưu cho người lao động](http://laodongthudo.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/16/16/tro-cap-mot-lan20240716160722.jpg?rt=20240716160724?240716060251)
Tăng mức trợ cấp một lần khi nghỉ hưu cho người lao động
Tin khác
![Nhiều chương trình nghệ thuật tri ân các thương binh, liệt sĩ dịp 27/7](http://laodongthudo.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/16/17/croped/z5634726197718-f0853da03ae679279792556cca473b13-220240716170633.jpg?240716055133)
Nhiều chương trình nghệ thuật tri ân các thương binh, liệt sĩ dịp 27/7
Văn hóa 16/07/2024 17:51
![500 thí sinh tham gia cuộc thi ảnh “Người đẹp Áo dài và Sen” năm 2024](http://laodongthudo.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/16/16/croped/7373bd920722a57cfc3320240716165453.jpg?240716053005)
500 thí sinh tham gia cuộc thi ảnh “Người đẹp Áo dài và Sen” năm 2024
Xã hội 16/07/2024 17:30
![Hà Nội: Đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền thực hiện các Quy tắc ứng xử](http://laodongthudo.vn/stores/news_dataimages/2024/052024/25/20/15-quan-huyen-ha-noi-mua-rong-quanh-ho-hoan-kiem156895344720240525205247.jpg?rt=20240716142744?240716041053)
Hà Nội: Đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền thực hiện các Quy tắc ứng xử
Văn hóa 16/07/2024 16:10
![Chiêm ngưỡng những tác phẩm độc đáo tại lễ hội Sen Hà Nội năm 2024](http://laodongthudo.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/13/12/ccfdaeef4c61ee3fb77020240713120528.jpg?rt=20240713121335?240713020300)
Chiêm ngưỡng những tác phẩm độc đáo tại lễ hội Sen Hà Nội năm 2024
Xã hội 13/07/2024 14:03
![Quảng bá, vinh danh nghề làm trà sen Hà Nội tới du khách](http://laodongthudo.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/13/10/f85f03caaa45081b515420240713100103.jpg?rt=20240713100530?240713110410)
Quảng bá, vinh danh nghề làm trà sen Hà Nội tới du khách
Xã hội 13/07/2024 11:04
![Bảo tồn và phát triển hoa sen Việt Nam](http://laodongthudo.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/12/16/7f25ac3e21ba83e4daab20240712160311.jpg?rt=20240712160734?240712073208)
Bảo tồn và phát triển hoa sen Việt Nam
Xã hội 12/07/2024 19:32
![Xác lập 2 kỷ lục tại Lễ hội Sen Hà Nội năm 2024](http://laodongthudo.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/12/11/hai-sen-nam20240712110455.jpg?rt=20240712110458?240712115743)
Xác lập 2 kỷ lục tại Lễ hội Sen Hà Nội năm 2024
Văn hóa 12/07/2024 11:57
![Hà Nội: Tổ chức kiểm tra việc thực hiện 2 Quy tắc ứng xử của Thành phố năm 2024](http://laodongthudo.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/11/15/quy-tac-ung-xu-20240711154336.jpg?rt=20240711154337?240711040617)
Hà Nội: Tổ chức kiểm tra việc thực hiện 2 Quy tắc ứng xử của Thành phố năm 2024
Văn hóa 11/07/2024 16:06
![Lễ hội Kanagawa tại Hà Nội năm 2024, dự kiến diễn ra từ ngày 16-17/11](http://laodongthudo.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/10/21/le-hoi-kanagawa-tai-ha-noi-20240710210946.jpg?rt=20240710210947?240710095002)
Lễ hội Kanagawa tại Hà Nội năm 2024, dự kiến diễn ra từ ngày 16-17/11
Văn hóa 10/07/2024 21:50
![Trưng bày “Thắp ngọn lửa hồng” kỷ niệm 77 năm Ngày Thương binh liệt sĩ 27/7](http://laodongthudo.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/09/11/968391076ad7c88991c620240709111737.jpg?rt=20240709111825?240709123948)
Trưng bày “Thắp ngọn lửa hồng” kỷ niệm 77 năm Ngày Thương binh liệt sĩ 27/7
Văn hóa 09/07/2024 12:39