Bảo tồn phát huy văn hóa truyền thống khu phố cổ

Bài 1: Phố cổ “sống và động”

Khu phố cổ Hà Nội - “36 phố phường” là một quần  thể kiến trúc độc đáo, đa dạng sinh động với nhà hình ống xen kẽ, hòa quyện vào nhau.
bai 1 pho co song va dong Người lưu giữ nét văn hóa xưa
bai 1 pho co song va dong Nhếch nhác nơi di tích

Mặc dù ngày nay, khu phố cổ Hà Nội đã có biến đổi, song đâu đó, vẫn bảo tồn những dấu tích truyền thống và sinh hoạt tín ngưỡng tâm linh, lễ hội, ẩm thực, nếp sống thanh lịch, hiện đại… Tuy nhiên, trước thách thức của quá trình đô thị hóa, lễ hội truyền thống ở khu phố cổ Hà Nội không còn diễn ra đầy đủ như xưa kia

Phố cổ Hà Nội tự thân đã “sống” và sống khỏe từ ngàn xưa khi là phần thị sản xuất ngành hàng theo quần thể Phường - Hội, phục vụ nhu cầu của nhân dân khu vực liền kề. Những năm gần đây, chính quyền và nhân dân khu phố cổ cũng đã không ngừng làm “sống - động” thêm những giá trị vật thể và phi vật thể, qua đó nâng cao đời sống nhân dân khu vực cũng như chất lượng đô thị khu vực nội đô lịch sử của Thủ đô Hà Nội.

Di sản văn hóa truyền thống đặc sắc

Từ khi hình thành tại khu vực giáp dòng sông Hồng (về phía Bắc và phía Đông), nơi đây trở thành phần “Thị” của “Thành” (liền kề về phía Tây) với các phường hội, khu phố nghề cung cấp các mặt hàng phục vụ kinh thành. Với vị thế đất cao, tốt lại thuận tiện giao thương đường thủy, bộ và đường sắt (cầu Long Biên phía Đông Bắc) nên nơi đây trở thành khu vực có mật độ dân cư, mật độ xây dựng và hoạt động kinh doanh buôn bán thuộc loại lớn nhất cả nước.

bai 1 pho co song va dong
Đình Kim Ngân một trong số ít các đình, đền thờ tổ nghề đã được tu tạo, phục dựng khang trang.

Đặc trưng của khu phố cổ Hà Nội là sự kết hợp hài hòa giữa nhà ở, các cửa hàng và các công trình tôn giáo, tín ngưỡng (đình, đền, chùa), duy trì nếp sống, tập tục làm ăn và các hoạt động lễ hội gắn với các di tích lịch sử, văn hóa tiêu biểu thờ Tổ nghề, hội chợ gắn với nghề truyền thống, các hoạt động kinh doanh sản xuất tại các phố nghề đặc trưng… góp phần vào kho tàng văn hóa quý giá của Hà Nội.

Điều đáng nói, trong các đền, chùa, miếu trong khu phố cổ Hà Nội thì đền thờ các vị Tổ nghề chiếm số lượng đáng kể. Đó là đình Hài Tượng (ngõ Hài Tượng) thờ tổ nghề làm giầy; Đinh Xuân Phiến ở số 4 Hàng Quạt thờ tổ nghề làm quạt, Đình thợ tiện ở 23 Hàng Hành thờ tổ nghề thợ tiện; Đình Tú thị ở số 2 ngõ Tạm Thương thờ tổ nghề thêu; ngôi đền ở số 22 Lò Sũ thờ tổ nghề mộc, Đền Trúc Lâm ở số 40 Hàng Hành cũng thờ tổ nghề làm đồ da, Đình bán yếm lụa thờ tổ nghề nhuộm điều ở 36 phố Hàng Đào…Đình đền tổ nghề ở Thăng Long Hà Nội được lập nên để tôn vinh những người có công dạy cho dân nghề nghiệp khiến cho mọi người có cơm no áo ấm, cuộc sống hạnh phúc yên vui. Điều này thể hiện rõ đạo lý, truyền thống “ăn quả nhớ kẻ trồng cây”, “uống nước nhớ nguồn” của người Việt Nam chúng ta.

Đổi thay và gìn giữ

Hiện nay, cùng với chợ đầu mối Đồng Xuân – Bắc Qua, các con phố trong khu phố cổ đều tham gia vào hoạt động dịch vụ, buôn bán tạo nên một “chợ trời” khổng lồ giữa trung tâm đô thị lịch sử. Các mặt hàng tuy theo phố nhưng không hẳn cố định, được linh hoạt thay đổi, thích ứng. Cấu trúc nhà cũng vì thế mà thay đổi theo: Từ chỗ cấu trúc công trình gồm cả cửa hiệu, nơi ở, xưởng sản xuất đến nay bán buôn, bán lẻ các mặt hàng nhập từ khắp nơi thì công trình lại phá bỏ cả không gian sân trong để có được diện tích lớn nhất. Cùng đó, trước thách thức của quá trình đô thị hóa, hiện đại hóa và hội nhập, lễ hội truyền thống ở khu phố cổ không còn diễn ra đầy đủ như thời xưa. Tuy nhiên, xã hội hiện đại vẫn được cộng đồng duy trì các lễ hội ở các cấp độ khác nhau.

“Căn cứ vào thư tịch cổ, mỗi dịp giỗ tổ nghề những người thợ dù làm ăn ở đâu cũng tụ họp về đền thờ tổ đông đủ. Họ gặp nhau tay bắt mặt mừng, trao đổi kinh nghiệm làm ăn, ai cũng hy vọng năm tới được tổ nghề phù hộ, nghề nghiệp tấn tới, cuộc sống người thợ sẽ ngày một sung túc hơn. Trong lễ giỗ tổ người thợ tổ chức lễ trình nghề để diễn lại những thao tác nghề nghiệp trước sự chứng giám của tổ nghề; hoặc tổ chức thi tay nghề, giải thưởng tuy không lớn nhưng ai nấy đều hồ hởi và tin rằng năm tới sẽ làm ăn khấm khá hơn” – PGS.TS. Đỗ Thị Hảo, Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp Văn học nghệ thuật Hà Nội.

Bà Trần Thị Thúy Lan, Phó BQL Phố cổ Hà Nội cho biết, bên cạnh các hoạt động lễ hội, hàng năm, BQL Phố cổ Hà Nội đã chủ động phối hợp với các phòng ban chuyên môn tổ chức thêm các hoạt động văn hóa nghệ thuật, triển lãm, trưng bày giới thiệu về văn hóa phi vật thể như: Văn hóa Trà Việt, trình diễn 3 dòng tranh dân gian, nghề gốm, nghề lụa, nghề làm nón, làm đàn, làm quạt tại 4 điểm di tích như: Ngôi nhà Di sản 87 Mã Mây, Trung tâm Thông tin di sản Phố cổ 28 Hàng Buồm, Đình Kim Ngân 42-44 Hàng Bạc, Đình Đồng Lạc 38 Hàng Đào và Trung tâm Giao lưu Văn hóa Phố cổ Hà Nội; giới thiệu âm nhạc truyền thống như: Ca trù, hát xẩm, hát trống quân, hát văn …

“Đặc biệt Ban cũng phối hợp với CLB ca trù Thăng Long và Hà Nội tổ chức biểu diễn ca trù - di sản văn hóa phi vật thể đã được UNESCO công nhận, tại ngôi nhà di sản và Đình Kim Ngân để quảng bá, giới thiệu nghệ thuật đặc sắc của dân tộc tới bà con nhân dân và du khách quốc tế. Qua đó góp phần bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống, nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cho người dân trong khu phố cổ” – bà Trần Thị Thúy Lan cho biết.

Được biết, để bảo tồn, gìn giữ và phát huy các lễ hội truyền thống, UBND quận Hoàn Kiếm đã thống nhất chọn ra 14 lễ hội cần được bảo tồn và phát huy ở hai cấp độ như lễ hội đền Bạch Mã, lễ hội đình Yên Thái, lễ hội Đông Y – thuốc cổ truyền ở phố Lãn Ông, lễ hội Vua Lê đăng quang, lễ hội Trung thu phố cổ… Thực tế cho thấy các lễ hội trên được quận, phường và các di tích tổ chức đã đi vào cuộc sống và được cộng đồng người dân phố cổ tham gia rất nhiệt tình.

Trong xã hội hiện đại, dù không gian phố cổ chật hẹp, song sinh hoạt tâm linh ở đường phố vẫn được tổ chức, đây là nét đặc sắc trong sinh hoạt văn hóa truyền thống ở vùng đô thị náo nhiệt này. Lễ hội cổ truyền ở đường phố sẽ càng hấp dẫn khách du lịch khi về tham quan phố cổ Hà Nội. Tuy nhiên, cũng phải nhìn nhận rằng công tác bảo tồn, tôn tạo các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể khu phố cổ Hà Nội là một công việc rất khó khăn, phức tạp và lâu dài. Đây không chỉ là nhiệm vụ của các cấp lãnh đạo chính quyền mà còn là nhiệm vụ chung của cả cộng đồng, đặc biệt là các tầng lớp nhân dân đang sinh sống trong khu phố cổ.

Kỳ 2: Khó khăn và giải pháp

Tuấn Dũng

Có thể bạn quan tâm

Nên xem

Mối đe dọa từ những vật lạ rơi xuống từ nhà cao tầng

Mối đe dọa từ những vật lạ rơi xuống từ nhà cao tầng

(LĐTĐ) Những đồ vật bất ngờ rơi từ ban công các căn hộ chung cư là nỗi ám ảnh của không ít cư dân. Từ điếu thuốc, tờ giấy, đến bát đũa, thậm chí cả dao, thùng các-tông,… những "vật thể lạ" này không chỉ gây phiền toái mà còn tiềm ẩn nguy cơ tai nạn nghiêm trọng, khiến người dân sống trong lo lắng mỗi lần đi dạo dưới chân các tòa chung cư cao tầng.
Đặc sắc các sản phẩm tại Hội chợ trái cây, nông sản an toàn các tỉnh, thành phố năm 2024

Đặc sắc các sản phẩm tại Hội chợ trái cây, nông sản an toàn các tỉnh, thành phố năm 2024

(LĐTĐ) Thời gian qua, thành phố Hà Nội đã tích cực hỗ trợ các địa phương trong hoạt động quảng bá, giới thiệu, kết nối trái cây, nông sản, đặc sản tại thị trường Hà Nội thông qua trên 70 hoạt động giao thương, hội chợ, tuần hàng...
Tự động hóa quy trình chi trả quyền lợi bảo hiểm với công nghệ OCR thế hệ mới

Tự động hóa quy trình chi trả quyền lợi bảo hiểm với công nghệ OCR thế hệ mới

(LĐTĐ) Công ty TNHH Bảo hiểm Nhân thọ Prudential Việt Nam vừa chính thức giới thiệu công nghệ OCR thế hệ mới (nhận dạng ký tự quang học tích hợp AI tạo sinh) vào quy trình thẩm định và xét duyệt hồ sơ yêu cầu giải quyết quyền lợi bảo hiểm trực tuyến.
Tứ kết UEFA Nations League: Mong chờ cuộc đối đầu giữa Đức và Italy

Tứ kết UEFA Nations League: Mong chờ cuộc đối đầu giữa Đức và Italy

(LĐTĐ) Chiều tối ngày 22/11, UEFA đã tổ chức lễ bốc thăm vòng tứ kết Nations League tại Nyon (Thụy Sĩ).
“Manifest” được chọn là từ của năm 2024

“Manifest” được chọn là từ của năm 2024

(LĐTĐ) Mới đây, từ điển Cambridge đã công bố “manifest” (tạm dịch: biểu minh) là từ của năm 2024, nhờ sự phổ biến của từ này trên mạng xã hội và truyền thông toàn cầu.
Bảo tồn và phát huy di sản văn hóa quận Bắc Từ Liêm

Bảo tồn và phát huy di sản văn hóa quận Bắc Từ Liêm

(LĐTĐ) Tối 22/11, quận Bắc Từ Liêm tổ chức Hội nghị kỷ niệm Ngày Di sản văn hóa Việt Nam (23/11); tổng kết công tác quản lý di sản văn hóa năm 2024; hưởng ứng các hoạt động Lễ hội Thiết kế sáng tạo Hà Nội năm 2024 tại di tích đình Tây Tựu, phường Tây Tựu.
Cụm thi đua số 7 LĐLĐ thành phố Hà Nội: Làm tốt công tác đại diện, bảo vệ người lao động

Cụm thi đua số 7 LĐLĐ thành phố Hà Nội: Làm tốt công tác đại diện, bảo vệ người lao động

(LĐTĐ) Làm việc với các đơn vị trong Cụm Thi đua số 7, lãnh đạo Liên đoàn Lao động (LĐLĐ) thành phố Hà Nội đề nghị, từ nay đến cuối năm, các đơn vị cần nắm chắc tình hình tư tưởng, đời sống, việc làm của người lao động, tập trung chăm lo tốt đời sống vật chất, tinh thần cho đoàn viên, người lao động, nhất là khi Tết Nguyên đán Ất Tỵ đang tới gần.

Tin khác

Bảo tồn và phát huy di sản văn hóa quận Bắc Từ Liêm

Bảo tồn và phát huy di sản văn hóa quận Bắc Từ Liêm

(LĐTĐ) Tối 22/11, quận Bắc Từ Liêm tổ chức Hội nghị kỷ niệm Ngày Di sản văn hóa Việt Nam (23/11); tổng kết công tác quản lý di sản văn hóa năm 2024; hưởng ứng các hoạt động Lễ hội Thiết kế sáng tạo Hà Nội năm 2024 tại di tích đình Tây Tựu, phường Tây Tựu.
Tháng văn hóa đặc sắc kỷ niệm 20 năm Phố cổ Hà Nội được công nhận Di tích Quốc gia

Tháng văn hóa đặc sắc kỷ niệm 20 năm Phố cổ Hà Nội được công nhận Di tích Quốc gia

(LĐTĐ) Nhân dịp kỷ niệm 19 năm ngày Di sản văn hóa Việt Nam (23/11/2005 - 23/11/2024) và 20 năm Khu phố cổ Hà Nội được công nhận Di tích lịch sử Quốc gia và 20 năm hoạt động của Không gian đi bộ trên địa bàn quận (2004 - 2024), Ủy ban nhân dân quận Hoàn Kiếm sẽ tổ chức chuỗi sự kiện văn hóa đặc sắc từ ngày 15/11 đến 15/12/2024.
Sân chơi thu hút nhân tài đổi mới, sáng tạo

Sân chơi thu hút nhân tài đổi mới, sáng tạo

(LĐTĐ) Để công nghiệp văn hóa Hà Nội thực sự "cất cánh" và trở thành trung tâm sáng tạo hàng đầu, sự kiện thường niên như Lễ hội Thiết kế Sáng tạo Hà Nội đang được xem là "bệ phóng" không thể thiếu trong hành trình phát triển này.
Đại nhạc hội Hoa tháng Năm - Nơi những phép màu tỏa sáng

Đại nhạc hội Hoa tháng Năm - Nơi những phép màu tỏa sáng

(LĐTĐ) Trường Tiểu học Đoàn Thị Điểm Hà Nội vừa tổ chức thành công Đại nhạc hội Hoa tháng Năm lần thứ 12 tại Cung Điền kinh trong nhà Mỹ Đình với quy mô hoành tráng chưa từng có, 3.800 học sinh và gần 300 cán bộ giáo viên cùng tham gia biểu diễn.
Khánh Hoà sẵn sàng đón lượng khách tăng cao dịp Tết Nguyên đán 2025

Khánh Hoà sẵn sàng đón lượng khách tăng cao dịp Tết Nguyên đán 2025

(LĐTĐ) Tỉnh Khánh Hòa tổ chức nhiều hoạt động văn hóa, nghệ thuật, thể dục, thể thao dịp Tết Dương lịch “Chào năm mới 2025” và Tết Nguyên đán “Mừng Đảng - Mừng Xuân Ất Tỵ” nhằm thu hút, phục vụ người dân, khách du lịch đến Khánh Hòa nhân dịp đón năm mới 2025.
Chuỗi sự kiện kỷ niệm Lịch sử và Tự do của Haiti tại Hà Nội

Chuỗi sự kiện kỷ niệm Lịch sử và Tự do của Haiti tại Hà Nội

(LĐTĐ) Từ ngày 11 -18/11, Đại sứ quán Cộng hòa Haiti tại Hà Nội đã tổ chức một loạt sự kiện nhằm tưởng niệm Trận chiến Vertières lịch sử, một thời khắc quan trọng trong cuộc chiến giành độc lập của Haiti.
Tôn tạo di tích đình Đại Áng: Phát huy giá trị văn hoá quý báu của cha ông

Tôn tạo di tích đình Đại Áng: Phát huy giá trị văn hoá quý báu của cha ông

(LĐTĐ) Từ bao đời nay, mỗi người dân xã Đại Áng (huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội) đều tự hào được sinh ra và lớn lên trên mảnh đất địa linh nhân kiệt, giàu truyền thống hiếu học, truyền thống cách mạng. Những di tích văn hóa đã được xếp hạng càng khẳng định những giá trị truyền thống của quê hương Đại Áng - Đất trạng, Anh hùng.
Người thắp ngọn đèn tri thức trong tôi

Người thắp ngọn đèn tri thức trong tôi

(LĐTĐ) Tháng mười một có ý nghĩa thật đặc biệt bởi được coi là tháng tri ân Nhà giáo Việt Nam. Trong đời, tôi đã được hạnh duyên gặp nhiều thầy cô giáo trao truyền kiến thức ở nhiều lĩnh vực khác nhau. Những ngày này, khi đã chạm tuổi heo may, tôi muốn viết về hai người rọi sáng ngọn đèn tri thức trong tâm tôi từ nhỏ.
Di sản - điểm tựa sáng tạo cho thế hệ trẻ

Di sản - điểm tựa sáng tạo cho thế hệ trẻ

(LĐTĐ) Lễ hội Thiết kế Sáng tạo Hà Nội 2024 không chỉ là một lễ hội nghệ thuật thông thường, mà còn là câu chuyện về sự giao thoa giữa di sản và sáng tạo đương đại, giữa giá trị truyền thống và những ý tưởng mới mẻ của thế hệ trẻ.
Trưng bày chuyên đề "Hoàng đế Lê Thái Tổ - Người khai sáng vương triều Hậu Lê"

Trưng bày chuyên đề "Hoàng đế Lê Thái Tổ - Người khai sáng vương triều Hậu Lê"

(LĐTĐ) Sáng 18/11, Ban Quản lý di tích Danh thắng Hà Nội tổ chức khai mạc trưng bày chuyên đề "Hoàng đế Lê Thái Tổ - Người khai sáng vương triều Hậu Lê" tại Di tích lịch sử công trình tưởng niệm vua Lê Thái Tổ.
Xem thêm
Phiên bản di động